Ενα εναλλακτικό Λεξικό της Ελληνικής Στρατιωτικής Χούντας με οικουμενικό συμβολικό φορτίο. Ενα αρχείο ιστορικό, εικαστικό, και πολιτικό που χωράει σε μια τσέπη και μιλά για το ανεπιθύμητο παρελθόν με τα μάτια στραμμένα στο ανεπιθύμητο μέλλον των σύγχρονων δημοκρατιών.
Αυτό είναι ο πρώτος απτός καρπός από τη στενή συνεργασία του επιτελείου της κορυφαίας διεθνούς έκθεσης documenta 14, με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).
Ετσι τα ΑΣΚΙ απαντούν με τη λογική του «ανοικτού αρχείου» στην ψυχροπολεμική υστερία που αναδύθηκε το τελευταίο δεκαπενθήμερο από τις παλιές ελίτ, εναντίον του ανοικτού πνεύματος της documenta 14. Και γυρίζουν την πλάτη τους σε μια αντίληψη για την Ιστορία, είτε φετιχιστική, είτε απλουστευτική - την οποία μάλιστα είδαμε να συμβαδίζει με την πολιτική ενόχληση.
Το βιβλιαράκι LTI - Lingua Tertii Imperii είναι τρίγλωσσο (στα ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά), με 310 εικόνες και μόλις 25 λήμματα στις 190 σελίδες του, και διανέμεται δωρεάν στο άλλοτε αρχηγείο του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (ΕΑΤ/ΕΣΑ) και σημερινό «Πάρκο Ελευθερίας», δίπλα από το Μέγαρο Μουσικής και παραδίπλα από την Αμερικανική Πρεσβεία.
Είναι ένα βιβλιαράκι πανάλαφρο αλλά βαρύ σε νοήματα, που το επιμελήθηκε ο Ισπανός καλλιτέχνης και ακτιβιστής Ντανιέλ Αντούχαρ ως αφηγηματική και ταυτόχρονα εικαστική πρόταση.
Ο λατινικός τίτλος του, κατά λέξη «Η γλώσσα της Αυτοκρατορίας», παραπέμπει στο ομότιτλο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1947 ο φιλόλογος Βίκτορ Κλέμπερερ σχετικά με την καθημερινή γλώσσα του Τρίτου Ράιχ από τη στιγμή που οι ναζί κατέκλυσαν το κοινωνικό τοπίο και πήραν την εξουσία.
Το αρχειακό υλικό του προσφέρθηκε κυρίως από τα ΑΣΚΙ αλλά και από ιδιώτες, και από τον Σύλλογο Φυλακισθέντων Εκτοπισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ), που επίσης εδρεύει στο Πάρκο Ελευθερίας.
Πρόκειται για ένα κόκκινο βιβλιαράκι, διαφορετικό. Με φωτογραφίες καθόλου αθώες, με λεζάντες φαινομενικά ουδέτερες, και με φράσεις-κλειδιά που έχουν την έντονη μυρωδιά της δυστοπίας, καθώς αντικατοπτρίζουν το κλίμα της κατάλυσης της δημοκρατίας και της κατάργησης της ελευθερίας.
Ανοίγει με το λήμμα Ethnikofron, και προχωρά σε λήμματα-φράσεις όπως: I Ethnosotirios Epanastasis, Apofasizomen kai thiatassomen, Synodiporia, Antethniki drastiriotis, και φυσικά, Eidikon Anakritikon Tmima, για την ανάκριση με χρήση βασανιστηρίων από την ΕΣΑ, στο επιμελώς ασπρισμένο πλέον, κτίριο του σημερινού Μουσείου «Ελευθέριος Βενιζέλος» του Δήμου Αθηναίων.
Εκεί ακριβώς όπου στις 14/9, επτά μήνες νωρίτερα από τα εγκαίνια του ελληνικού σκέλους της εφετινής documenta του Kassel, ο Πολωνός καλλιτεχνικός διευθυντής της Ανταμ Σίμτσικ, με επιμελητή τον Ισπανό διανοητή της βιοπολιτικής Πολ Πρεσιάδο, έστησαν το πρώτο δημόσιο πρόγραμμα γνωριμίας με το ελληνικό κοινό, μέσα από «34 ασκήσεις ελευθερίας» που ολοκληρώνονται αύριο.
Η έκδοση, συντονισμένη στο ίδιο πνεύμα (αρχιτεκτονική του τρόμου, φωνές αντίστασης, μάσκες και σιωπή, κρατική βία, απο-αποικιοποίηση της μνήμης κ.ά.), κλείνει με το λήμμα Palaiokommatistes, για τους δημοκράτες πολιτικούς και τις αντιπολιτευόμενες φωνές που «καθαίρεσε από την εξουσία» η δικτατορία.
Τελευταία, μια ευφρόσυνη φωτογραφία της 25/7/1974 από την επιστροφή πολιτικών κρατούμενων, που όμως σαν να μας προκαλεί να αναστοχαστούμε εάν η δημοκρατία ταυτίζεται απριόρι με την ελευθερία. Ή μήπως η ελευθερία είναι μια διαρκής άσκηση αντίστασης (…και στα καπιταλιστικά προτάγματα);
Η διαδοχή πάντως των εικόνων, η αντιστοίχισή τους, και η αντιθετική σχέση τους με τις λεζάντες δίνει στο όλο περιεχόμενο του βιβλίου έναν τόνο λεπτής ειρωνείας. Και προκαλεί ρωγμές στη δημόσια μνήμη, όπως τη διαχειρίζεται το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα του νεοφιλελεύθερου βορρά.
Απ’ την άλλη, πετυχαίνοντας ένα μείγμα κυριολεξίας και αφαιρετικότητας, το LTI αγκαλιάζει και τις πρόσφατες εμπειρίες από τις δικτατορίες της Ισπανίας, της Αργεντινής ή της Χιλής.
Και με έμμεσο τρόπο συναντά τις εμπειρίες των ριζοσπαστικών κινημάτων από τους αντι-αποικιοκρατικούς αγώνες ή τους αγώνες κοινωνικής χειραφέτησης, θεματικές που απασχολούν γενικότερα τη 14η documenta. Για όλα αυτά, τούτο το Λεξικό είναι χρήσιμο και ως εκπαιδευτικό εργαλείο.
Ζητούμενο το δημοκρατικό ήθος
«Otan ego apofasiso tha ginoun ekloges». Ηταν η ανακοίνωση του Παπαδόπουλου στον ελληνικό Τύπο το 1969, μια φράση που εικονογραφεί τη διεύρυνση των πολιτικών του βλέψεων και την απουσία πραγματικού δημοκρατικού ήθους από μέρους του.
Στο LTI-Λεξικό της Ελληνικής Στρατιωτικής Χούντας το σχετικό λήμμα καταλαμβάνει 23 σελίδες με εμπνευσμένο τρόπο.
Στις δεξιές βλέπουμε φωτογραφικά στιγμιότυπα με τον δικτάτορα να κάνει χειραψίες με τσολιάδες, παπάδες, τον Νίξον, τον Ωνάση, αγρότισσες, αξιωματικούς.
Και στις αριστερές σελίδες βλέπουμε αρχαιοελληνικές επιτύμβιες στήλες και αγάλματα όπου οι μορφές δίνουν το χέρι η μία στην άλλη, όμως τα μαρμάρινα δάχτυλα, τα χέρια, οι βραχίονες, οι ώμοι, οι κορμοί εμφανίζονται όλο και πιο κατεστραμμένοι όσο γυρίζουμε τις σελίδες που έχουν την ειρωνική λεζάντα nea ellada 1,2,3, κ.ο.κ.
Ενας ειρωνικός υπαινιγμός για τα πλήγματα ενάντια στη δημοκρατία και για τις καταστροφικές προθέσεις του κουστουμαρισμένου συνταγματάρχη.
Αντίστοιχα, στο λήμμα Asthenis ston gypso βλέπουμε φωτογραφίες από τους «ναούς» της καταστολής που είναι η Γυάρος, οι φυλακές Αβέρωφ ή της Κέρκυρας, ο Κορυδαλλός, όμως δεν κατονομάζονται. Στο Antethnikos/ Anthellinikos βλέπουμε τους «ελεύθερους πολιορκημένους» του Πολυτεχνείου και τα ερείπια της επόμενης ημέρας.
Στη Neolaia Alkimon του Παπαδόπουλου γίνεται μια νύξη για τη σημερινή ακροδεξιά μέσα από τα τατουάζ των «δυνατών» που συνδέουν τη δικτατορία με τους «300»… Στο λήμμα Fakelos παρουσιάζονται απόρρητα μέχρι πρότινος έγγραφα της CIA για τις συλλήψεις 6.000 πολιτών ως «κομμουνιστών» κ.ο.κ.
Η εικαστική-πολιτική ματιά της documenta 14 που καλεί τη διεθνή κοινότητα να «διδαχθεί από την Αθήνα» συναντά σε αυτό το βιβλιαράκι μια προσέγγιση της Ιστορίας χωρίς ταμπού. Οπως σημείωσε ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης, γραμματέας των ΑΣΚΙ:
Τέχνη και ιστορία μετέχουν από τους δικούς τους δρόμους στην κατανόηση αυτού που έχει συμβεί, με την ίδια ανάγκη να στέκονται "ασεβείς" - για να θυμηθούμε τον Φίλιππο Ηλιού - να αμφισβητούν και να κρίνουν, διεκδικώντας, η καθεμιά με τους δικούς της όρους και προϋποθέσεις, έναν κόσμο ελευθερίας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας