Μετρημένοι στα δάχτυλα των χεριών είναι εκείνοι –σε επίπεδο στελεχών πρώτης γραμμής– που αισθάνονται ανακουφισμένοι, ενδεχομένως και χαρούμενοι, με τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και την αποχώρηση της ομάδας των «6 + 6». Αυτό αποδείχτηκε σε μεγάλο βαθμό στην Πολιτική Γραμματεία της Πέμπτης, όπου η κριτική στην ηγεσία και στον πρόεδρο Στέφανο Κασσελάκη δεν έλειψε αναφορικά με τους χειρισμούς τους όλο το προηγούμενο διάστημα και τα αποτελέσματα αυτών.
Και δεν ήταν μόνο ο Διονύσης Τεμπονέρας που άσκησε κριτική και έθεσε ζητήματα, ήταν και άλλα στελέχη, όπως ο Κώστας Ζαχαριάδης, ο Θανάσης Θεοχαρόπουλος, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος φέρεται να κινήθηκε και ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, Σωκράτης Φάμελλος.
Από τη διαδικασία απουσίαζε ο Γιάννης Ραγκούσης για προσωπικούς λόγους, ωστόσο με άρθρο του στο News247 πριν από λίγες μέρες είχε επικρίνει τον κ. Κασσελάκη για τα περί επιστροφής στην «παλιά Ελλάδα», ενώ σε τηλεοπτική του παρέμβαση λίγο μετά την Κεντρική Επιτροπή είχε διαμηνύσει πως για ενδεχόμενες νέες αποχωρήσεις την ευθύνη θα την έχει η ηγεσία.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ο κ. Κασσελάκης μόνο χαρούμενος δεν εμφανίστηκε χθες στο όργανο. Ακουγε χωρίς να μιλάει και στο τέλος απέσυρε σημεία που θα περιλαμβάνονταν στην απόφαση του οργάνου, βλέποντας ότι το κλίμα είναι βαρύ και τεταμένο, κυρίως μετά και τις επισημάνσεις ορισμένων στελεχών ότι δεν θα ψήφιζαν υπέρ.
Οι ασκούντες κριτική πήραν σαφείς αποστάσεις στα περί «αποστατών», όπως επίσης και στην παραφιλολογία που έχει δει τις τελευταίες μέρες το φως της δημοσιότητας στα περί αποχώρησης εκείνων που έφυγαν προκειμένου να στηρίξουν την κυβέρνηση Μητσοτάκη στις εξελίξεις στα εθνικά θέματα και δη στα περί φημολογούμενης μοιρασιάς του Αιγαίου.
«Αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα να λέγονται και δεν μπορούμε να τα υποστηρίξουμε», φέρεται να είπε μέλος της Π.Γ. και συμφώνησαν και άλλοι μαζί του. Στο ίδιο θέμα φέρεται να αναφέρθηκε και η Ολγα Γεροβασίλη, υποστηρίζοντας ότι τα εθνικά θέματα πρέπει να μείνουν εκτός από οποιαδήποτε αντιπαράθεση. Η ίδια φέρεται να άσκησε κριτική και στον Παύλο Πολάκη αλλά και στον Διονύση Τεμπονέρα.
Ο Θανάσης Θεοχαρόπουλος από την πλευρά του φέρεται να είπε ότι οι «αποχωρήσεις είναι λάθος», για να συμπληρώσει πως «έγιναν λάθος χειρισμοί και από την ηγετική ομάδα, ειδικά με την ομιλία και τους χειρισμούς στην Κ.Ε.». Συμπλήρωσε επίσης ότι «διαφωνώ με τα “αποστάτες, αποστασία” και όσα παρόμοια λέγονται». Χθες, ο Νίκος Παππάς μιλώντας στο Open για τα περί «αποστασίας» σημείωσε πως «η λέξη αποστασία είναι πολύ φορτισμένη αλλά σημαίνει απόσταση από κάτι. Εχουν πάρει απόσταση και από τη λαϊκή εντολή και από τη δημοκρατική επιλογή του κόσμου που ήρθε στην κάλπη».
Τόνισε επίσης ότι η επιλογή της φυγής όσων το έκαναν δείχνει πως δεν σέβεται την έκφραση των δημοκρατικών πολιτών, ενώ, τέλος, είπε «θέλω να κάνω έκκληση να σταματήσουν να ασχολούνται με τον ΣΥΡΙΖΑ και να ασχοληθούν με το δικό τους κόμμα».
Εντός της επόμενης εβδομάδας αναμένεται να έχει συγκροτηθεί η νέα Κοινοβουλευτική Ομάδα των 11 υπό τον Αλέξη Χαρίτση. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι αποχωρήσαντες αναζητούν ήδη γραφεία πέριξ του ευρύτερου κέντρου. Σε συμβολικό επίπεδο ένας προς έναν ανανέωσαν τις σελίδες τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αφαιρώντας από φωτογραφίες κ.λπ. οτιδήποτε παρέπεμπε στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
Σε αναζήτηση ρόλων
Σύμφωνα με τους καθηγητές Κοντιάδη και Λιάκο, η συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της βιβλιοπαρουσίασης για το «φαινόμενο Κασσελάκη» είχε δομικές δυσκολίες και στοιχεία ασυμβατότητας. Ενδεχομένως, το ίδιο θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς και για το εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ τους τελευταίους μήνες. Οι δύο πλευρές -με τις επιμέρους εσωτερικές διαφοροποιήσεις τους - δεν φαίνεται να μιλούν την ίδια γλώσσα, ενίοτε δεν αναφέρονται καν στο ίδιο αξιακό πλαίσιο. Η απόσταση μεγάλωνε συνεχώς, με ορόσημο την ομιλία του Στέφανου Κασσελάκη στην πρόσφατη συνεδρίαση της Κ.Ε. του κόμματος. Η διάσπαση ήταν για πολλούς αναμενόμενη και ίσως αναγκαία ή και απελευθερωτική.
Το ανοίκειο ύφος της εσωκομματικής αντιπαράθεσης, η απόλυτη εσωστρέφεια που φλέρταρε με τον κομματικό ναρκισσισμό, ο εγκλωβισμός στη μνημονιακή φάση του κόμματος, τα συνεχή λάθη από τη νέα ηγεσία, η απουσία ουσιαστικής αντιπολίτευσης οδήγησαν στην περαιτέρω σύγχυση για το πολιτικό στίγμα του κόμματος και στην εμβάθυνση της ταυτοτικής-ιδεολογικής κρίσης του. Δημιούργησαν ταυτόχρονα έναν σοβαρό κίνδυνο και για τις δύο πλευρές: να βρεθούν αντιμέτωποι με την προοπτική της αδιαφορίας και της αποξένωσης από τα κοινωνικά στρώματα που είχαν στηρίξει τον ΣΥΡΙΖΑ.
Στο πρόσφατο παρελθόν, ο φόβος για την αντιπολίτευση ήταν να οδηγηθούμε σε ένα κομματικό σύστημα του ενάμισι κόμματος, όπως ήταν η συνθήκη στη Γερμανία μεταξύ 2009-2017 με το κόμμα της καγκελαρίου Μέρκελ να κινείται μεταξύ 33% και 41% και το SPD μεταξύ 20% και 26%. Σύμφωνα με τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, το ελληνικό κομματικό σύστημα έχει ξεπεράσει αυτή τη συνθήκη. Τρία κόμματα, ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ-ΚΚΕ, κινούνται μεταξύ 10%-15% και τουλάχιστον ένα νέο κόμμα αναμένεται να εμφανιστεί περίπου στην ίδια γειτονιά της πολιτικής τοπογραφίας.
Τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και ο αναμενόμενος νέος κομματικός φορέας θα πρέπει να αποδείξουν το επόμενο διάστημα αν έχουν ρόλο στο πολιτικό σύστημα της χώρας και ποιος θα είναι αυτός. Ο λαός σπανίως ενδιαφέρεται για τη δικαίωση προσώπων. Τα κόμματα υπάρχουν για να υπηρετούν συγκεκριμένες λειτουργίες. Χονδρικά, οι δύο βασικές είναι: α) η αντιπροσώπευση πολιτικών υποκειμένων, των αιτημάτων, των αναγκών και των φιλοδοξιών τους, μέσα από την οικοδόμηση συλλογικών ταυτοτήτων και β) η χάραξη και προώθηση μιας εναλλακτικής πολιτικής πρότασης, ιδανικά με στόχο τη συγκρότηση κοινωνικής πλειοψηφίας υπέρ της.
Συνολικά, ο χώρος των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων έχει εισέλθει σε φάση αποσύνθεσης, κατακερματισμού και ανακατατάξεων. Είναι άγνωστο το εάν, πώς και πότε θα εκκινήσει ο κύκλος της επανασύνθεσης. Η απουσία ισχυρής αξιωματικής αντιπολίτευσης συνιστά πρόβλημα για το πολιτικό σύστημα της χώρας και εν τέλει για τη λειτουργία της δημοκρατίας.
* Υπ. διδάκτορας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΑΠΘ
Τι μπορεί να ακολουθήσει τη διάσπαση;
Η διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, σε πολύ μεγάλο βαθμό, είναι ένα κομβικό γεγονός που δημιουργεί ερωτήματα για την επόμενη μέρα του εν γένει χώρου της συριζαϊκής Αριστεράς. Η διαιρεμένη στελεχική δομή και κομματική βάση του ΣΥΡΙΖΑ πλέον απευθύνεται σε έναν επί της ουσίας συρρικνωμένο κοινωνικό χώρο, στον οποίο προφανώς υπάρχουν ανταγωνιστές εξ αριστερών και εκ δεξιών, που δυνητικά μπορούν να προσελκύσουν αποστοιχισμένους ψηφοφόρους του κόμματος. Στο πλαίσιο αυτό, η ανασύνθεση του εν λόγω χώρου και η κατεύθυνσή της θα καθοριστεί από τις στρατηγικές επιλογές του κασσελακικού πλέον ΣΥΡΙΖΑ και του πολιτικού εγχειρήματος που αναμένεται να προωθήσουν οι ομάδες των υπό αποχώρηση και των αποχωρησάντων.
Ο μεν ΣΥΡΙΖΑ, μετά τις αποχωρήσεις, πιθανότατα θα ακολουθήσει μια λογική ενός συμπαγούς εσωτερικά κόμματος, η οποία θα σημαίνει τη συγκεντροποίηση της εσωκομματικής ισχύος στα χέρια του προέδρου και της ομάδας του, εις βάρος του όποιου ρόλου των ενδιάμεσων εσωκομματικών οργάνων. Πρακτικά, θα πρόκειται για συνέχεια του «αρχηγισμού» της ηγεσίας Τσίπρα, χωρίς τα όποια πολιτικά αντίβαρα που προϋπήρχαν με τη μορφή των «τάσεων», τα οποία βέβαια, ως τέτοια, ουδέποτε ενεργοποιήθηκαν πριν από τον Ιούλιο του 2023.
Εκ των πραγμάτων, ο ΣΥΡΙΖΑ του Κασσελάκη θα έχει τη δυνατότητα να συσπειρώσει την πολυπληθέστερη ομάδα ψηφοφόρων του κόμματος, κάτι που σημαίνει και περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης την επόμενη μέρα. Από την άλλη πλευρά, για το όποιο νέο πολιτικό εγχείρημα διαμορφωθεί, το μεγάλο στοίχημα θα είναι το πώς ένας αστερισμός εσωκομματικών ομάδων και παραγόντων θα κατορθώσει να μορφοποιηθεί σε πολιτικό κόμμα, ένα αναμφίβολα απαιτητικό και αρκετά δυσχερές εγχείρημα.
Θα χρειαστεί καταρχάς να προσδιορίσει με σαφήνεια το κοινωνικό ακροατήριο στο οποίο θα πρέπει να απευθύνει πλέον ένα θετικό αφήγημα στη θέση του αντικασσελακισμού, ο οποίος ώς τώρα συνείχε την εσωκομματική αντιπολίτευση στον ΣΥΡΙΖΑ και λειτούργησε ως βάση της αποχώρησης. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να λύσει ζητήματα υλικών και ανθρώπινων πόρων, οργανωμένης γείωσης στην επικράτεια και στους μαζικούς χώρους και ύπαρξης διαύλων επικοινωνίας με την κοινή γνώμη πέραν των συστημικών ΜΜΕ. Και όλα αυτά με αναφορά τις ευρωεκλογές, οι οποίες άλλωστε θα αποτελέσουν κρίσιμο ορόσημο για την πολιτική μοίρα των δύο εκδοχών της συριζαϊκής Αριστεράς.
Προϋπόθεση για όλα αυτά είναι, βέβαια, η διαμόρφωση ενός κομματικού κέντρου που θα αποτελείται από μια συνεκτική ηγετική ομάδα που θα καθοδηγήσει τη διαδικασία της κομματικής συγκρότησης. Δεδομένου ότι «Ομπρέλα» και «6+6» εμφανίζουν διαφοροποιήσεις σε αρκετά θέματα, πέραν της κοινής στάσης τους απέναντι στην ηγεσία Κασσελάκη, είναι σαφές ότι η συνοχή αυτής της ομάδας θα αποτελέσει βασικό όρο για τη βιωσιμότητα ενός νέου πολιτικού εγχειρήματος.
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια νέα κατάσταση, η οποία φαίνεται πως κλείνει τον κύκλο της κυβερνώσας Αριστεράς και της σχέσης εκπροσώπησης που οικοδομήθηκε την περίοδο 2010-2019. Μια εξέλιξη που έχει ως εμφανείς συνέπειες την παγίωση της νέας μορφής του ελληνικού κομματικού συστήματος (σύστημα κυρίαρχου κόμματος) και την περαιτέρω αποδυνάμωση της ήδη κατακερματισμένης αντιπολίτευσης.
*Επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης ΔΠΘ
Το μέλλον του παρελθόντος ΣΥΡΙΖΑ
Η διάσπαση (ή διάλυση) του ΣΥΡΙΖΑ είναι λογικό να δημιουργεί προφανή ερωτήματα για την επόμενη μέρα καταρχήν του ίδιου του πολιτικού χώρου, τόσο για το εναπομείναν τμήμα του κόμματος όσο και για τον νέο υπό διαμόρφωση πολιτικό σχηματισμό των αποχωρησάντων.
Ισως είναι νωρίς καθώς ακόμα η διαδικασία των αποχωρήσεων παραμένει ενδεχομένως σε κάποιον βαθμό εν εξελίξει και κυρίως εν αναμονή της οριστικής μορφοποίησης του νέου σχηματισμού. Αλλά η διαμόρφωση των συσχετισμών ανάμεσα στους δύο πλέον πόλους, αρχικά στις δημοσκοπήσεις και στη συνέχεια στο πρώτο επίσημο κρας τεστ των ευρωεκλογών (που θα αποτελέσει μάχη επιβίωσης και για τους δύο – πολιτικής για τον πρώτο, υπαρξιακής για τον δεύτερο), τους φέρνει εξαρχής σε μια ευθέως ανταγωνιστική σχέση μεταξύ τους.
Σαφώς το συγκριτικό πλεονέκτημα παραμένει στην πλευρά του (εναπομείναντος) ΣΥΡΙΖΑ, καταρχάς λόγω της διατήρησης του ελέγχου του κομματικού μηχανισμού, των κομματικών μέσων και πόρων, αλλά και της παραμονής σε αυτόν της μεγάλης πλειοψηφίας των πρόσφατα εκλεγμένων βουλευτών στην ελληνική περιφέρεια.
Από την άλλη πλευρά, το όποιο νέο σχήμα μπορεί σε πρώτη φάση να βασίζεται στην πολιτική αναγνωρισιμότητα και ιστορικότητα των στελεχών του, καθώς και στην εμπειρία τους ειδικά ως προς τα ζητήματα κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης. Γεγονός που αναμένεται να αναδείξει ακόμα νωρίτερα από ό,τι προβλεπόταν την απουσία του Στ. Κασσελάκη από τα κοινοβουλευτικά έδρανα.
Το κρίσιμο ερώτημα για τον νέο σχηματισμό είναι σε ποιον βαθμό θα έχει ανταπόκριση από την κοινωνική βάση, αρχικά κομματική (με τις ήδη καταγεγραμμένες διαρροές) και εν συνεχεία την ευρύτερη, με τα ανάλογα ιστορικά παραδείγματα του παρελθόντος να μη φαντάζουν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά. Στο σημείο αυτό, το ερώτημα εντοπίζεται στην ήδη μεταβληθείσα δυναμική των πρώην εσωκομματικών τάσεων, όπως αποδείχθηκε περίτρανα στην εσωκομματική διαδικασία με κορυφαίο παράδειγμα την αριθμητική συρρίκνωση της παλαιότερα συμπαγούς ομάδας της «Ομπρέλας».
Φυσικά, η μορφή και η τελική δομή του όποιου νέου σχήματος θα είναι εξαρχής ίσως καθοριστική για την επιτυχία του εγχειρήματος. Η επικράτηση άλλωστε του Στ. Κασσελάκη ήταν εν πολλοίς αποτέλεσμα της έλλειψης επαρκώς ηγετικής αντιπρότασης εκ μέρους των αντιπάλων του. Αυτή η έλλειψη κληροδοτείται ενδεχομένως ως αφετηριακό πρόβλημα στον όποιον υπό συγκρότηση νέο σχηματισμό.
Αναμφίβολα οι προοπτικές του νέου σχηματισμού εξαρτώνται από την αξιοποίηση του όποιου δημιουργηθέντος κενού, το οποίο σίγουρα είναι θεσμικό στον ευρύτερο χώρο της κατακερματισμένης αντιπολίτευσης και ενδεχομένως και ιδεολογικό, εφόσον το νέο τοπίο αναδείξει την πολιτική μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ. Εκλογικά ωστόσο, τα περιθώρια σε πρώτη φάση δείχνουν σαφώς πιο περιορισμένα, αν αναλογιστεί κανείς την εκλογική υπερπροσφορά που ήδη επικρατεί στον ευρύτερο κεντροαριστερό χώρο και που στις βουλευτικές εκλογές αποδείχθηκε ότι δεν κατέστησε δυνατή την επιβίωση όλων των εκφράσεών του (βλ. αποκλεισμό ΜέΡΑ25).
Από την άλλη πλευρά, ένα βασικό χαρακτηριστικό του εκλογικού αποτελέσματος του καλοκαιριού ήταν η οριζοντιοποίηση ουσιαστικά της δυναμικής του άλλοτε ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή η αποτύπωση μιας ομοιόμορφης εκλογικής βάσης χωρίς τις ταυτοτικές αιχμές του παρελθόντος (π.χ. υψηλά ποσοστά σε ιστορικά γεωγραφικά προπύργια του ΠΑΣΟΚ, ισχυρή υπερεκπροσώπηση στα λαϊκά στρώματα κτλ).
Η εικόνα αυτή αναδείκνυε ως περισσότερο πιθανή τη στρατηγική επιλογή της ανασύνθεσης της εκλογικής του βάσης από άλλες κοινωνικές δυνάμεις, παρά εκείνη της ανασυγκρότησης. Υπό τις νέες συνθήκες (και με βάση τις πρόσφατες δημοσκοπικές καταγραφές, που είναι πιθανό να επιδεινωθούν τις επόμενες μέρες), η επιλογή αυτή για το εναπομείναν κόμμα καθίσταται πλέον έσχατη λύση ανάγκης, προσκρούοντας όμως ενδεχομένως στα κατάλοιπα του αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύματος.
Σε κάθε περίπτωση, το δημοσκοπικό καταρχάς άθροισμα των δύο πόλων είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα πλησιάσει την προηγούμενη επιρροή τού μέχρι πρότινος ενιαίου κόμματος. Η απρόσμενη εκλογή Κασσελάκη, οι εσωτερικές αναταράξεις, οι μαζικές αποχωρήσεις και η φθίνουσα δημοσκοπική εικόνα ισοδυναμούν ουσιαστικά με δονήσεις που εντάσσονται στη μετασεισμική ακολουθία των πρόσφατων βουλευτικών εκλογών. Και είναι άγνωστο ακόμα αν ο τελικός χαρακτηρισμός της ζημιάς για το άλλοτε ενιαίο οικοδόμημα του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι πράσινος, κίτρινος ή κόκκινος.
*Διδάκτωρ πολιτικής επιστήμης, εκλογικός αναλυτής
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας