1967: Η Ελλάδα στον γύψο εν μια νυκτί

Με τον νου μας στα έθιμα της παράδοσης, ιδιαίτερα στον οβελία –η αλήθεια να λέγεται–, λογαριάζαμε όμως χωρίς τον «ξενοδόχο». Και νιώσαμε σαν να ’μασταν εμείς ο οβελίας, όταν αργότερα είδαμε από τηλεοράσεως να τον περιστρέφει πάνω απ’ τ’ αναμμένα κάρβουνα ο «ξενοδόχος». Εχοντας βάλει αυτός και η παρέα του την Ελλάδα στον γύψο εν μια νυκτί, φαίνονταν να το γλεντάνε. Και τ’ άτακτα παιδιά εμείς τους βλέπαμε, σαν από θαλάμους νοσοκομείων, να τρώνε, να πίνουν και να χορεύουν… Ποτέ δεν ξέρεις, αλήθεια, τι σου ξημερώνει το αύριο…

Απ’ τα χαράματα στο πόδι για τις τελευταίες ετοιμασίες του νόστου και με τη χαρά να πλημμυρίζει τα φυλλοκάρδια μας, ήμασταν σχεδόν με το χέρι στο πόμολο της εξώπορτας όταν έσκασε η βόμβα! Οπότε «όλα τα κεφάλια μέσα»… Και μέσω εμβατηρίων, κάτι σαν μουσική σάουντρακ του θεάτρου σκιών, μαθαίναμε πως η Ελλάδα των Ελλήνων χριστιανών ποτέ δεν πεθαίνει, χάρη στην επέμβαση «της αγια-τριάδας ημών το κεφάλαιον»: Παπαδόπουλου, Μακαρέζου και Παττακού, που μας γλίτωσαν απ’ τον κίνδυνο του επάρατου κομμουνισμού, βεβαίως, βεβαίως! Φωτιά να τους έκαιγε, προτού προλάβαιναν να μπήξουν βαθιά το μαχαίρι στην καρδιά της Κύπρου…

Κι ενώ στη γειτονιά μας, στη Νέα Σμύρνη, λίγοι κυκλοφορούσαν, στον Χολαργό «Ο κόσμος ήταν στους δρόμους. Κουβέντιαζαν ανοιχτά,(…) Πολλοί περίμεναν το σύνθημα του Ανδρέα Παπανδρέου», γράφει η Ελλη στο βιβλίο της. «Το απόγευμα(…) πήγα στο σπίτι της Αφροδίτης Μανιάτη που έμενε στην ίδια γειτονιά. Ηρθε μαζί μου στο σπίτι. Σε λίγη ώρα χτύπησε το κουδούνι. Πήγε ν’ ανοίξει ο γιος μου. Γύρισε κατάχλωμος. “Ηρθανε”, μου είπε. “Ωχ! Ηρθα στο σπίτι σου, για να πιαστώ”, είπε η Αφροδίτη.

»Σηκώθηκα. Στην πόρτα φιγούρες χωροφυλάκων. (…) Τους ακολούθησα στο Τμήμα ικανοποιημένη που έγινε αυτό που ήθελα – να πιάσουν εμένα και να φύγουν. Στο δρόμο προς το Τμήμα η κλούβα σταμάτησε σε κάποια σπίτια. Ζητούσαν ένα συγκεκριμένο πρόσωπο (…). “Δεν είν’ εδώ”, ήταν η συνηθέστερη απάντηση που έπαιρναν. Και έφευγαν. Σκεφτόμουν πως ήταν βλακεία να τους ακολουθήσω σαν χαζή. (…). Μας στοιβάξανε στ’ αποδυτήρια της ΑΕΚ, στη Φιλαδέλφεια. Ημασταν πολλές εκατοντάδες, κλεισμένα τα παράθυρα, ασφυκτική κατάσταση. Δεν επιτρέπανε να πάει κανείς ούτε στις τουαλέτες. Οι άνδρες κατουρούσαν στα κύπελλα της ομάδας που ήταν αραδιασμένα στα ράφια.(…) Το πρωί μας πηγαίναν έναν έναν με τη συνοδεία ένοπλου φαντάρου στις τουαλέτες. Ατέλειωτη σειρά.

»Οπως περίμενα στη σειρά μου, έχασα τις αισθήσεις μου, προφανώς από τη μολυσμένη ατμόσφαιρα. Το είχα πάθει μικρή από μαγκάλι και στην παρανομία από σόμπα πετρελαίου. Συνήλθα ακούγοντας μια φωνή που έλεγε: “Φέρτε γρήγορα την ένεση, η γυναίκα πεθαίνει” (…) κι ένας γιατρός με εξέταζε και προσπαθούσε να πείσει τους ανθρωποφύλακες να φέρουν την ένεση που τους είχε ζητήσει. Εγινε η ένεση, συνήλθα. Από κείνη την ώρα μας επιτρέψανε να έχουμε ανοιχτά παράθυρα. Οταν φτάσαμε στα Γιούρα, έμαθα απ’ τον Γιάννη Νεγρεπόντη ότι ένας απ’ τους γέρους σχολίαζε τη λιποθυμία μου… ως εξής: “Ακούς να λιποθυμήσει! Στάσις ήταν αυτή;” Αρμεγε λαγούς…

»Το πρωί είχαμε δει εργάτες να κουρεύουν το γκαζόν. Ετοιμάζανε το γήπεδο για ματς. (…). Μας πήρανε με κλούβες σε άγνωστη κατεύθυνση. Κατάλαβα ότι μας πηγαίναν σε νησί από τις κουβέντες κάποιων φρουρών (αστυνομικοί πρέπει να ήταν, δεν τους βλέπαμε): “Πού θα τους πάνε, ρε;” ρωτούσε ο ένας. Κι ο άλλος απαντούσε: “Ε, δεν καταλαβαίνεις; Στη Φαλκονέρα…”. (Στη Φαλκονέρα είχε ναυαγήσει πρόσφατα ένα φέρρυ, πνιγήκανε όλοι). Στο ναύσταθμο του Σκαραμαγκά περίμενε το αρματαγωγό που θα μας πήγαινε… στη Φαλκονέρα. Μας στοιβάξανε στην τεράστια κοιλιά του, κάπου 1.500 Αθηναίους και Πειραιώτες. (…) Τις πρώτες ώρες η τρομοκρατία ήταν ασφυκτική. (…).

»Συνεχώς ακουγόταν από το μεγάφωνο η φωνή του αξιωματικού (…): “Προσοχή! Προσοχή! Σας ομιλεί ο επικεφαλής των Δυνάμεων Ασφαλείας. Απαγορεύεται να κινηθείτε. Οστις κινηθή θα τυ-φε-κι-ζε-ται…”. Μόνο την αναπνοή δεν απαγόρευε ο επικεφαλής των Δυνάμεων Ασφαλείας, αλλά αυτή ήταν απαγορευμένη εκ των πραγμάτων. Αέρας (…) έμπαινε μόνο από την μπουκαπόρτα (…) που την είχαν αφήσει μισάνοιχτη και ήταν ο μοναδικός χώρος υγιεινής για τους 1.500: μια κουβέρτα ριγμένη σε ένα σχοινί κάλυπτε όποιον κατέφευγε εκεί για τις φυσικές του ανάγκες, αν έβρισκε τόπο να σταθεί και να ισορροπήσει. Κατάσταση κτηνώδης.

»Οσο πλησίαζε το ξημέρωμα, η τρομοκρατία χαλάρωνε. Ισως να είχε αποκοιμηθεί ο “επικεφαλής”. Μπορέσαμε ν’ ανταμώσουμε με τους κρατούμενους που είχε μαζέψει η Αστυνομία της Αθήνας και του Πειραιά και τους είχε στοιβάξει στον Ιππόδρομο. Παλιοί φίλοι, συναγωνιστές, σύντροφοι. Ολοι περασμένοι από τις φυλακές και τις εξορίες. Η γενιά της Αντίστασης, χρόνια “φακελωμένη”, ήταν και πάλι το πιο πρόχειρο θύμα».

(Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο «Η φίλη μου, η Ελλη Παππά»).

*Φιλόλογος