Η προφητική ομιλία του Αναστάσιου για τα πλανητικά προβλήματα

Χωρίς να αποσιωπά θετικές πτυχές της παγκοσμιοποίησης (εξέλιξη της τεχνολογίας και των επιστημών, διακίνηση των αγαθών, διευκόλυνση της επικοινωνίας και πολλές άλλες), ο Αναστάσιος αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του στις αρνητικές συνέπειές της. Από εκεί και το απόσπασμα που ακολουθεί:

«(α) Τα χάσματα μεταξύ των χωρών του κόσμου βαθαίνουν. Οι πλούσιες χώρες γίνονται πλουσιότερες και οι φτωχές φτωχότερες λυγίζοντας κάτω από το βάρος τεραστίων εξωτερικών δανείων. Αλλά και στην κάθε χώρα εμφανίζονται νέα ρήγματα μεταξύ εχόντων και στερουμένων […]

(β) Σε όλα τα κράτη διαμορφώνεται μια μικρή μειοψηφία, εύρωστη οικονομικά, με μεγάλες δυνατότητες επιρροής, η οποία κυρίως ασχολείται με την ανάπτυξη των δικών της συμφερόντων. Ενας επόμενος κύκλος ατόμων και ομάδων προσπαθούν να προσαρμόσουν τον ρυθμό ζωής τους προς εκείνο του προνομιακού πυρήνος.

(γ) Συγχρόνως εκατομμύρια ανθρώπων ωθούνται στο περιθώριο και καταλήγουν σε συνθήκες ζωής κάτω του ορίου της φτώχειας […]

(δ) Νέες μεγάλες μετακινήσεις εργατικού δυναμικού παρατηρούνται και νέα κύματα μεταναστών και οικονομικών προσφύγων κατακλύζουν τις εύπορες χώρες. Η ανεργία ογκούται απειλητικά και σε πολλές χώρες αναπτύσσεται επικίνδυνα η ξενοφοβία και ο ρατσισμός.

(ε) Τα πρότυπα συνεχούς αναπτύξεως και καταναλώσεως αγαθών, με την αλόγιστη και ανηλεή εκμετάλλευση των φυσικών πόρων οδηγούν σε οικολογικές καταστροφές στον πλανήτη ολόκληρο.

(στ) Το έγκλημα και η διαφθορά αναπτύσσονται με ανεξέλεγκτους τρόπους σε πλανητικό επίπεδο με πλήρη τεχνολογικό εκσυγχρονισμό. Μεγάλο μέρος, ιδιαίτερα της νεολαίας, κάτω από την πίεση αυτής της δίνης, αναζητεί διέξοδο στη βία, στην αυτοεγκατάλειψη, στα ναρκωτικά. Παρά τις πολλές διακηρύξεις για την αξία του ανθρώπου, κυριαρχεί η περιφρόνηση της ανθρώπινης ζωής. […]

(ζ) Στο πολιτικό επίπεδο υπονομεύονται πολλοί από τους δημοκρατικούς θεσμούς και εξασθενεί η ισχύς, το κύρος, η αποτελεσματικότητά τους. Τα εθνικά κέντρα εξουσίας δεν ελέγχουν πλήρως την οικονομική πολιτική. Είναι υποχρεωμένα να προσαρμόζονται στις επιταγές άλλων διεθνών κέντρων, στα ευρύτερα παγκόσμια ρεύματα...».

Σύστημα σκέψης

Και, σε επόμενο σημείο, «αλλά ακόμη με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν ήρθε η ειρήνη στη Γη. Αναψαν σχεδόν άλλοι 50 πόλεμοι και βρίσκονται σε εξέλιξη περί τους 40» (σ.σ. το 1998 υπενθυμίζεται). Ενώ αναφέρεται και στα μεγάλα προβλήματα πλανητικού επιπέδου, όπως τα χαρακτηρίζει. Τέτοια είναι, μεταξύ άλλων, «το δίκαιο των θαλασσών, οι κλιματικές μεταλλαγές, οι υδάτινοι πόροι, τα νέα χημικά και βιολογικά όπλα, οι μετακινήσεις εκατομμυρίων μεταναστών, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Είναι φανερό ότι η παγκοσμιοποίηση συνδέεται με την εισβολή ενός πολιτισμού, οι δημιουργοί του οποίου ισχυρίζονται ότι είναι ο καλύτερος. Η σύλληψη, τα κριτήρια και ο τρόπος λειτουργίας του όλου συστήματος έχουν στηριχθεί στον δυτικό καπιταλισμό, στη λογική μιας ελεύθερης οικονομίας, της οποίας η δυναμική στηρίζεται στη συνεχή κερδοφορία. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μόνο μια οικονομική διαδικασία. Πρόκειται για άμεση ή έμμεση επιβολή ενός συστήματος σκέψεως που αγνοεί ή και καταστρέφει τις ιδιαιτερότητες των επί μέρους λαών και ανθρώπων και παραμερίζει ή και διαλύει αξίες, όπως η φιλία, η εντιμότητα, η εγκράτεια, προβάλλοντας ένα καταναλωτικό πρότυπο με αδιάκοπη επιδίωξη κέρδους, κάτω από την επίδραση του οποίου συχνά συνθλίβονται οι ανθρώπινες σχέσεις».

Για τις θρησκείες

Στην ομιλία του ο Αναστάσιος υπήρξε και αυτοκριτικός, για τις ευθύνες των εκπροσώπων των θρησκειών δηλαδή: «Παράλληλα όμως με τη συμβολή τους στην προσέγγιση ανθρώπων και λαών, οι θρησκείες υπήρξαν συχνά παράγοντες φοβερών συγκρούσεων και αγεφύρωτων διαιρέσεων που ύψωσαν στον πλανήτη μας διάφορα ατσάλινα παραπετάσματα, δημιούργησαν στεγανά πολιτιστικά σύνολα και ανέστειλαν την πορεία προς παγκόσμια αρμονική συμβίωση. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου οι θρησκείες σε συνδυασμό με διάφορες πολιτικές στήριξαν την αλαζονεία και την επιθετικότητα πολλών λαών».

Οι εκπλήξεις δεν σταματούν εδώ. Στο τελευταίο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο «Ορθόδοξη ευθύνη και συμβολή», ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας διεμήνυε: «Η Εκκλησία δεν μπορεί να ανήκει στη λέσχη των δυνατών και των πλουσίων. Η δύναμη της Ορθοδοξίας δεν ταυτίστηκε ούτε στηρίχθηκε στην άσκηση της κοσμικής εξουσίας. Το περίφημο κείμενο του Ντοστογιέφσκυ για τον Μέγα Ιεροεξεταστή (από το βιβλίο του «Αδελφοί Καραμαζόφ») προσδιορίζει καθαρά τον μεγάλο πειρασμό της κοσμικής εξουσίας που αντιμετώπισε η Δύση, αλλά που δεν υπήρξε άγνωστος και στην Ανατολή».

Συμπερασματικά, «η παγκοσμιοποίηση είναι πλέον μια διαδικασία σε εξέλιξη και καμμιά δύναμη δεν φαίνεται ότι μπορεί να την αναστείλει. Ανοίγει για την ανθρωπότητα υπέροχες δυνατότητες και απροσδόκητες προοπτικές. Αλλά συγχρόνως συνεπιφέρει αλυσιδωτές αναταραχές και ανακατατάξεις».

Ομως, «ο πιστός δεν αιφνιδιάζεται από αυτό το φαινόμενο. Η παγκοσμιότητα και οικουμενικότητα αποτελούν βασικό στοιχείο της πίστεως και της προσδοκίας του». Και, εν κατακλείδι, «στη θέση μιας παγκοσμιοποιήσεως που μετατρέπει λαούς και ανθρώπους σε πολτό χρήσιμο για τους οικονομικούς σκοπούς μιας ανώνυμης ολιγαρχίας, το ορθόδοξο βίωμα και όραμα προτείνει και καλεί σε προσπάθεια για κοινωνία αγάπης. Ουτοπία, ίσως να το χαρακτηρίσουν πολλοί. Αλλ’ όμως αυτό είναι αυθεντικά χριστιανικό: Να πιστεύει κανείς εκεί όπου όλα φαίνονται χωρίς ελπίδα».

Αυτό, άλλωστε, έκανε πράξη σε όλη τη ζωή του ο Αναστάσιος…