Πώς το Δημόσιο έγινε ο φτωχός συγγενής στην αγορά εργασίας

Πιο μορφωμένοι, αλλά και πιο φτωχοί σε επίπεδο μισθολογικών αποδοχών είναι οι εργαζόμενοι στον ελληνικό δημόσιο τομέα συγκριτικά με τους συναδέλφους του στον ιδιωτικό τομέα, σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ). Πρόκειται για την τρίτη ανάλυση επικαιρότητας για το 2025 από πλευράς του Κέντρου, με τίτλο «Χάσμα αμοιβών και μισθολογικό πλεόνασμα ιδιωτικού και δημόσιου τομέα». Η ανάλυση διερευνά τις μισθολογικές αποκλίσεις μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής αγοράς εργασίας για τα έτη 2022 και 2023 και συμπεραίνει ότι το «χάσμα» ανάμεσά τους διευρύνεται σε βάρος του δημόσιου τομέα. Αλλη μια μελέτη που έρχεται να ενισχύσει τον δίκαιο χαρακτήρα του αιτήματος των δημόσιων υπαλλήλων για πραγματικές αυξήσεις στο εισόδημά τους, αρχής γενομένης από την επαναφορά 13ου-14ου μισθού.

Επικαλούμενη στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η μελέτη αναφέρει ότι για το 2022 ο μέσος καθαρός μισθός των μισθωτών του Δημοσίου ήταν 13,1% υψηλότερος από αυτόν του ιδιωτικού τομέα (1.147,5 ευρώ στον δημόσιο τομέα έναντι 1.014,5 ευρώ στον ιδιωτικό). Κατά το 2023, λόγω της αύξησης των κατώτατων μισθών στον ιδιωτικό τομέα, η διαφορά έπεσε στο 8% (1.179,3 ευρώ έναντι 1.090 ευρώ). Ωστόσο, σύμφωνα με τη μελέτη, η παραπάνω σύγκριση δεν αφορά εργαζόμενους με κοινά χαρακτηριστικά.

Για να «μετρηθεί» το μισθολογικό «χάσμα» πρέπει να συγκριθούν οι αμοιβές δύο πανομοιότυπων εργαζομένων, με μοναδική μεταξύ τους διαφορά να είναι ότι απασχολούνται σε διαφορετικούς τομείς. Δηλαδή να συγκριθούν οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ δύο απόφοιτων Λυκείου ή δύο κατόχων Μεταπτυχιακού, που εργάζονται στον ίδιο κλάδο, ένας στον δημόσιο και ένας στον ιδιωτικό τομέα. Σε τι συμπεράσματα καταλήγει η μελέτη σε μια τέτοια σύγκριση; Καταλήγει στο ότι οι αμοιβές στον δημόσιο τομέα είναι σημαντικά χαμηλότερες έναντι του ιδιωτικού.

Η μελέτη αξιοποιεί δύο διαφορετικές μεθοδολογίες (Mincer και Blinder & Oaxaca). Συνοπτικά η πρώτη είναι λογαριθμική, η δεύτερη κάνει ξεχωριστή εκτίμηση για εργαζόμενους σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και υπολογίζει τη μεταξύ τους διαφορά. Ετσι, λοιπόν για το 2023:

● Με τη μεθοδολογία Mincer το εκτιμώμενο καθαρό ωρομίσθιο στον δημόσιο τομέα είναι κατά 14,6% χαμηλότερο έναντι του ιδιωτικού τομέα. Σε επίπεδο καθαρών μηνιαίων αποδοχών, το χάσμα αμοιβών υπέρ του ιδιωτικού τομέα ανέρχεται σε 18,6%.

● Με τη μεθοδολογία Blinder & Oaxaca οι εκτιμώμενες ωριαίες αποδοχές των απασχολούμενων στο Δημόσιο υστερούν κατά 13,3% έναντι του ιδιωτικού τομέα. Αντίστοιχα, οι εκτιμώμενες μηνιαίες αποδοχές των απασχολούμενων στον δημόσιο τομέα υστερούν κατά 15,8% του ιδιωτικού τομέα.

Αμφότερες οι μεθοδολογίες συμφωνούν ότι το μισθολογικό χάσμα υπέρ του ιδιωτικού τομέα διευρύνθηκε μεταξύ 2022 και 2023 λόγω της αύξησης των κατώτατων μισθών στον ιδιωτικό τομέα.

● Με τη μεθοδολογία Mincer, το «χάσμα» σε βάρος του Δημοσίου για τις ωριαίες αποδοχές είναι στο 11,2% για το 2022 και στο 14,6% για το 2023, ενώ σε επίπεδο καθαρών μηνιαίων αποδοχών το «χάσμα» από το 14,5% το 2022 αυξήθηκε στο 18,6% για το 2023.

● Με τη μεθοδολογία Blinder & Oaxaca η διαφορά στις ωριαίες αποδοχές αυξήθηκε μεταξύ 2022 και 2023 από το 9,3% στο 13,3%, ενώ η διαφορά στις μηνιαίες αποδοχές αυξήθηκε από το 10,6% στο 15,8%, με τους δημόσιους υπαλλήλους να είναι πάντα αυτοί που υστερούν.

Αξιοποιώντας τη μεθοδολογία Blinder & Oaxaca, η μελέτη του ΚΕΠΕ εντοπίζει και επιμέρους «χάσματα» μεταξύ εργαζομένων, ανά επίπεδο εκπαίδευσης, καθώς και ανά φύλο. Ετσι, λοιπόν, προκύπτουν οι εξής διαφορές, πάντα σε βάρος των δημόσιων υπαλλήλων:

● Οι άνδρες στο Δημόσιο έχουν κατά 15,7% μικρότερες καθαρές ωριαίες αποδοχές σε σύγκριση με τον ιδιωτικό τομέα για το 2023 (9,7% ήταν το «χάσμα» το 2022).

● Οι γυναίκες στο Δημόσιο έχουν κατά 13% μικρότερες καθαρές ωριαίες αποδοχές σε σύγκριση με τον ιδιωτικό τομέα για το 2023 (7% το 2022).

● Οι αμοιβές των αποφοίτων Λυκείου ήταν κατά 9% μικρότερες στον δημόσιο έναντι του ιδιωτικού τομέα το 2023 (3,4% το 2022).

● Οι αμοιβές των αποφοίτων ΑΕΙ ήταν κατά 17% μικρότερες στον δημόσιο έναντι του ιδιωτικού τομέα το 2023 (5% το 2022).

● Οι αμοιβές των κατόχων μεταπτυχιακών ή διδακτορικών τίτλων ήταν κατά 33,3% μικρότερες στον δημόσιο έναντι του ιδιωτικού τομέα το 2023 (26,6% το 2022).

Αναφορικά με το επίπεδο εκπαίδευσης, η μελέτη διαπιστώνει «αναμενόμενες πλην όμως μεγάλες» διαφορές μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ειδικότερα, το 46,4% των απασχολούμενων στον δημόσιο τομέα είναι κάτοχοι πτυχίου πανεπιστημίου, ενώ ένα πρόσθετο 13,7% έχει μεταπτυχιακό ή διδακτορικό τίτλο - δηλαδή, το 60,1% των απασχολούμενων στον δημόσιο τομέα έχουν τελειώσει το πανεπιστήμιο. Το αντίστοιχο (αθροιστικό) ποσοστό στον ιδιωτικό τομέα είναι 32,6%. Αντιθέτως, το 67,4% των ιδιωτικών υπαλλήλων έχει ως ανώτερο ολοκληρωμένο επίπεδο σπουδών έως και τη μετα-δευτεροβάθμια εκπαίδευση έναντι 39,9% στον δημόσιο τομέα.

Πέρα από την αύξηση των κατώτατων μισθών στον ιδιωτικό τομέα, πού οφείλεται η υστέρηση των μισθών στον δημόσιο τομέα; Σύμφωνα με το ΚΕΠΕ, «οφείλεται στο ουσιαστικό πάγωμα αμοιβών στον δημόσιο τομέα κατά τα τελευταία 10 έτη, σε συνδυασμό με τη σχετική ανελαστικότητα των αμοιβών του Δημοσίου στις μεταβολές του οικονομικού περιβάλλοντος». Οπως προστίθεται στη μελέτη, «ο μισθός στο Δημόσιο δεν καθορίζεται μέσα από μια διαδικασία διαπραγμάτευσης, αλλά μέσω διοικητικής απόφασης και αυτό του προσδίδει μια σχετική ανελαστικότητα».

Η μελέτη έχει και ένα σχόλιο για όσους πιθανόν υποστηρίξουν ότι δεν έχει ληφθεί υπόψη η διάσταση της ασφάλειας της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα. «Εναλλακτικά, οι υψηλότεροι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα ενδεχομένως να οφείλονται στο γεγονός ότι ενσωματώνουν κάποιας μορφής “αποζημίωση ρίσκου”, που σχετίζεται με τη χαμηλότερη ασφάλεια που προσδίδει ο ιδιωτικός τομέας ή, αντιστρόφως, η ύπαρξη “μονιμότητας” στον δημόσιο τομέα συνεπάγεται κάποιο μισθολογικό “πέναλτι” σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα», αναφέρουν οι μελετητές, εξηγώντας ότι η έννοιας της «μονιμότητας» είναι μια εξαιρετικά δύσκολη συνισταμένη. «Από τη μία πλευρά, η μονιμότητα δεν αφορά το σύνολο των απασχολούμενων στον δημόσιο τομέα (σ.σ. υπάρχει κι ένα ολοένα αυξανόμενο ποσοστό συμβασιούχων που μπορεί να φτάνει έως και το 1/3 των πολιτικών υπαλλήλων) ενώ δύναται να αρθεί και για το υποσύνολο των “δημόσιων υπαλλήλων” στην περίπτωση κατάργησης της οργανικής τους θέσης», εξηγεί η μελέτη.

Ολα αυτά τη στιγμή που οι δημόσιοι υπάλληλοι -μέσω του ανώτατου συνδικαλιστικού τους οργάνου, της ΑΔΕΔΥ- προχωρούν σε μια πολύπλευρη καμπάνια διεκδίκησης της επαναφοράς του 13ου-14ου μισθού, δηλαδή των λεγόμενων «δώρων» που καταργήθηκαν οριστικά το 2012, χωρίς ποτέ να επιστρέψουν στους δικαιούχους, παρά την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θεωρούν τους συναδέλφους τους στον ιδιωτικό τομέα «ευνοημένους» επειδή διατήρησαν τα «δώρα». Εξίσου ξεκάθαρο είναι, από μελέτες, ότι η επαναφορά του 13ου-14ου μισθού στον δημόσιο τομέα θα αποφέρει οφέλη για όλους: το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών των δημόσιων υπαλλήλων κατευθύνεται στην εγχώρια αγορά, επομένως αναμένεται να προκαλέσει ένα θετικό «σπιράλ» στην ελληνική οικονομία. Ενα εξίσου σημαντικό ποσοστό (της τάξης του 30%-40%) αναμένεται να επιστρέψει στον προϋπολογισμό μέσω φόρων.

Ουκ ολίγοι έχουν χαρακτηρίσει «αναπτυξιακό μέτρο» την επαναφορά του 13ου-14ου μισθού στον δημόσιο τομέα. Αλλωστε, για όλους τους παραπάνω λόγους, η εν λόγω διεκδίκηση των δημόσιων υπαλλήλων έχει συγκεντρώσει ευρύτερη κοινωνική υποστήριξη.