Στα κάγκελα και οι εργολάβοι δημοσίων έργων για αδιαφάνεια στις προκηρύξεις και αναθέσεις

Αδιαφάνεια στις προκηρύξεις και αναθέσεις δημοσίων έργων, στρέβλωση του ανταγωνισμού και διακρίσεις υπέρ συγκεκριμένων εργολάβων καταγγέλλει με αλλεπάλληλες επιστολές προς αρμοδίους στην κυβέρνηση και τις ελεγκτικές αρχές η Πανελλήνια Ενωση Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Εργων (ΠΕΣΕΔΕ).

Το σερί των πιο πρόσφατων παρεμβάσεων ξεκίνησε με την επιστολή της ΠΕΣΕΔΕ στις 17 Απριλίου 2024, με τίτλο «Εξωθεσμικοί όροι στις διακηρύξεις έργων του ΤΑΙΠΕΔ» και αποδέκτες τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Ν. Παπαθανάση και το Ελεγκτικό Συνέδριο. Στην αρχή της επιστολής, η πρόεδρος της ΠΕΣΕΔΕ Μαρία Τσιομπάνου και ο γενικός γραμματέας Ιωάννης Δερμεντζόγλου επισημαίνουν ότι «η χώρα μας, εφόσον επιθυμεί να είναι και να λειτουργεί ως ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, με όλες τις εκφάνσεις του, νομικές, οικονομικές και κοινωνικές, πρέπει, κατ’ ελάχιστον, να έχει εξασφαλίσει ότι οι “συμβάσεις” του Δημοσίου θα διέπονται από κανόνες διαφάνειας, ισονομίας και υγιούς ανταγωνισμού, όπως ακριβώς ορίζουν οι βασικές Αρχές των Ευρωπαϊκών Οδηγιών και όπως αυτές εφαρμόζονται στα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης». «Κατά συνέπεια, συνεχίζουν, οποιαδήποτε εξαίρεση από το θεσμικό πλαίσιο του νόμου 4412/2016 για τις Δημόσιες Συμβάσεις και προσπάθεια παράκαμψης των διαδικασιών που αυτό ορίζει δημιουργεί κενό Δικαίου και παραβίαση όλων των βασικών Αρχών των Ευρωπαϊκών Οδηγιών».

Με βάση τον νόμο 4412 στο άρθρο 18, προβλέπεται ρητά ότι οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν, μεταξύ άλλων, να αντιμετωπίζουν τους οικονομικούς φορείς ισότιμα και χωρίς διακρίσεις, να ενεργούν με διαφάνεια, να τηρούν την αρχή της αναλογικότητας και την αρχή της ελευθερίας του ανταγωνισμού και να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων και η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των διατιθέμενων προς τον σκοπό αυτό δημοσίων πόρων.

Πρόσχημα η επιτάχυνση

«Το ΤΑΙΠΕΔ, το τελευταίο χρονικό διάστημα, έχει προβεί στην προκήρυξη πλήθους διακηρύξεων συμβάσεων έργων και προμηθειών, χωρίς όμως να ακολουθεί τις διαδικασίες που προβλέπονται από τον νόμο 4412/2016, όπως ακολουθούν όλες οι υπόλοιπες Αναθέτουσες Αρχές», τονίζουν οι εκπρόσωποι της ΠΕΣΕΔΕ. Για παράδειγμα, η συντριπτική πλειονότητα των συμβάσεων έργων που προκηρύσσονται από το ΤΑΙΠΕΔ απαιτούν και την υποβολή μελέτης από τον υποψήφιο Ανάδοχο, ενώ το είδος των έργων που δημοπρατούνται από το Ταμείο δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις που δύναται να χρησιμοποιηθεί το σύστημα μελέτης-κατασκευής.

Σύμφωνα με την Ενωση, το κόστος της μελέτης που καλείται να αντιμετωπίσει ο Ανάδοχος «αποτελεί αποτρεπτικό στοιχείο συμμετοχής στη διαγωνιστική διαδικασία», ενώ σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιείται καταχρηστικά «κατ’ αποκοπή τίμημα», με αποτέλεσμα οι υποψήφιοι ανάδοχοι να υποβάλλουν προσφορές χωρίς δυνατότητα αντικειμενικής εκτίμησης του κοστολογίου υλοποίησης του έργου. Επιπρόσθετα, «σε όλες τις περιπτώσεις των έργων οι αρχικοί προϋπολογισμοί δεν ακολουθούν τα εθνικά τιμολόγια εργασιών και όλα τα έργα είναι παρανόμως υποκοστολογημένα».

Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι να είναι πολύ μικρή η συμμετοχή εργοληπτικών επιχειρήσεων στους εν λόγω διαγωνισμούς, σε πλείστες περιπτώσεις να μην υπάρχει καμία προσφορά και τελικά να μην επιτυγχάνεται η επιτάχυνση των διαδικασιών που αποτελεί και τη δικαιολογία για τη χρήση εξωθεσμικών διαδικασιών.

Η ΠΕΣΕΔΕ ζητά την παρέμβαση των αρχών, προειδοποιώντας για «τεράστιο ανεκτέλεστο έργων» που θα οδηγήσει σε «ισχνό και πρόσκαιρο αναπτυξιακό αποτύπωμα».

Η πρώτη αυτή επιστολή καταλήγει στο αίτημα να ακυρωθούν οι διαγωνισμοί του ΤΑΙΠΕΔ που δεν ακολουθούν το θεσμικό πλαίσιο της χώρας, ενώ στη δεύτερη επιστολή (29/4/24) εντοπίζουν στρέβλωση των αποτελεσμάτων των διαγωνιστικών διαδικασιών «μέσω σχηματικών και όχι ουσιαστικών προδικαστικών προσφυγών».

Η δεύτερη διαμαρτυρία απευθύνεται στον υπουργό Υποδομών & Μεταφορών Χρ. Σταϊκούρα και την πρόεδρο της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ), Ανδρονίκη Θεοτοκάτου, με τους εργολήπτες να διαπιστώνουν «προσπάθεια χειραγώγησης του νομοθετικού πλαισίου, που καταλήγει στη στρέβλωση των αποτελεσμάτων των διαγωνιστικών διαδικασιών και εν τέλει πλήττει την αξιοπιστία του εθνικού συστήματος ανάδειξης του Αναδόχου μίας δημόσιας σύμβασης».

Ακολούθησαν δύο ακόμη επιστολές της ΠΕΣΕΔΕ την επόμενη μέρα, 30 Απριλίου 2024, οι οποίες αφορούν συγκεκριμένους διαγωνισμούς έργων. Το πρώτο κείμενο έχει αποδέκτη τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρο Σκυλακάκη, στον οποίο καταγγέλλεται «δημιουργία συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού» στην προκήρυξη του ΤΑΙΠΕΔ για τη σύμβαση με τίτλο «Αντιπλημμυρικά έργα διευθέτησης ορεινών λεκανών απορροής, μετά την πυρκαγιά του 2023, σε περιοχές ευθύνης των Δασαρχείων Αλεξανδρούπολης και Σουφλίου και της Διεύθυνσης Δασών Εβρου», εκτιμώμενης αξίας 40.352.064,68 ευρώ (πλέον ΦΠΑ 24%).

Οπως αναφέρεται, «η συγκεκριμένη διακήρυξη, καταχρώμενη το πνεύμα του νομοθέτη για τη διαδικασία του “κατεπείγοντος” και παρερμηνεύοντάς το, περιορίζει αδικαιολόγητα το δικαίωμα συμμετοχής πολλών ικανών ελληνικών εργοληπτικών και μελετητικών επιχειρήσεων». «Καλούνται συγκεκριμένες εταιρείες που όχι μόνο δεν έχουν καμία τοπική εγγύτητα με το δημοπρατούμενο έργο, αλλά ορισμένες εξ αυτών δεν παρουσιάζουν καν σημαίνουσα δραστηριότητα εκτός των ορίων της Αττικής», καταγγέλλει η ΠΕΣΕΔΕ, που ζητά την ακύρωση του διαγωνισμού.

Αντίστοιχη μεθόδευση καταγγέλλεται σε μία ακόμη ανάθεση έργου «χωρίς προηγούμενη δημοσίευση», όπου δηλαδή καλούνται να υποβάλουν προσφορές συγκεκριμένες εταιρείες. Πρόκειται για έργο ύψους 17 εκατομμυρίων ευρώ με τίτλο «Ολοκληρωμένη Αντιπλημμυρική Προστασία Γουβών, Αρτεμισίου, Πευκιού, Ασμηνίου Α΄ Φάση» και η διαμαρτυρία της ΠΕΣΕΔΕ έχει εδώ αποδέκτη τον δήμαρχο Ιστιαίας-Αιδηψού, Ι. Κοντζιά.