Η ακρίβεια οδηγεί τους καταναλωτές σε φτηνές λύσεις

Ο πληθωρισμός εξακολουθεί να φουσκώνει για δεύτερη συνεχή χρονιά τα έσοδα των σουπερμάρκετ, με την αξία πωλήσεων στα Ταχυκίνητα Καταναλωτικά Αγαθά (FMCG) να εμφανίζει ανάπτυξη 9,8% το πρώτο οχτάμηνο του 2023, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της εταιρείας έρευνας αγοράς Circana (πρώην IRI). Συγκεκριμένα ο τζίρος στις τρεις μεγάλες «υπερ-κατηγορίες» αγαθών (τρόφιμα-είδη προσωπικής φροντίδας-ομορφιάς και είδη σπιτιού) άγγιξε τα 5,85 δισ. έναντι 5,32 δισ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Είχε προηγηθεί άνοδος τζίρου της τάξης του 7,8% το 2022, με το σύνολο της αξίας πωλήσεων στα σουπερμάρκετ της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης να ξεπερνά τα 8,4 δισ. ευρώ (μέχρι πρόσφατα η Circana δεν περιλάμβανε στοιχεία από τα Lidl).

Η επίδραση της ακρίβειας στις καταναλωτικές συνήθειες των νοικοκυριών αποτυπώνεται ευκρινώς στη στροφή στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (Private Label - PL) τα οποία κινούνται με πολύ ταχύτερη ανάπτυξη από το σύνολο της αγοράς. Τα PL εμφανίζουν διψήφια αύξηση τζίρου στο 12,9%, έναντι 8,8% τα επώνυμα προϊόντα, ενώ πλέον το μερίδιό τους στο σύνολο των πωλήσεων αγγίζει το 26,2%. Μολονότι οι ποσοστιαίες ανατιμήσεις στα PL είναι υψηλότερες από ό,τι στα επώνυμα προϊόντα, η τελική τιμή στο ράφι παραμένει χαμηλότερη, κερδίζοντας μερίδια αγοράς. Ιδιαίτερα προωθητικά για τα PL έχει λειτουργήσει το «καλάθι του νοικοκυριού», επιβεβαιώνοντας εν μέρει τις ανησυχίες της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Πέρυσι τέτοια εποχή, όταν ξεκινούσε η εφαρμογή του μέτρου, η Ε.Α. προειδοποιούσε ότι «είναι σημαντικό να μην οδηγήσει σε πρακτικές συστηματικής αυτοπροτίμησης (self-preferencing) από τα σουπερμάρκετ σε προϊόντα δικής τους ιδιωτικής ετικέτας, εις βάρος προϊόντων σήματος».

Σύμφωνα με τη γνωμάτευση της Ε.Α., τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας «ενδεχομένως να προσφέρονται σε φτηνότερες τιμές για τους καταναλωτές, αλλά επί των οποίων το περιθώριο κέρδους των σουπερμάρκετ είναι ενδεχομένως υψηλότερο. Ενα τέτοιο αποτέλεσμα θα λειτουργήσει εις βάρος τόσο των προμηθευτών όσο και των καταναλωτών».

Με βάση τα στοιχεία της Circana, στην κατηγορία των τροφίμων oι μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών ανά τεμάχιο προϊόντος καταγράφονται στα γαλακτοκομικά με άνοδο 11,8%, ακολουθούν τα μαγειρικά βοηθήματα (αρτύματα, σάλτσες, μπαχαρικά) με 10,1%, τα σνακ με 9,3%, ενώ από τις υπόλοιπες κατηγορίες οι υψηλότερες αυξήσεις τιμών σημειώνονται στα είδη καθαρισμού σπιτιού με 13,6%.

Ο όγκος των πωλήσεων, που κινήθηκε πτωτικά το 2022 σε όλες τις κατηγορίες πλην των τροφίμων, κινείται οριακά ανοδικά, αλλά με πολύ μικρότερα ποσοστά σε σύγκριση με την άνοδο των τιμών. Συγκεκριμένα οι τεμαχιακές πωλήσεις στα τρόφιμα αυξήθηκαν μόλις κατά 1,1% (από 1,3% πέρυσι), στα είδη υγιεινής και ομορφιάς κατά 0,7% (από πτώση 3,6% πέρυσι), ενώ συνεχίστηκε η καθοδική πορεία για τα καθαριστικά σπιτιού, με μείωση τεμαχιακών πωλήσεων 1%, μετά την πτώση 4,2% πέρυσι.

Οσον αφορά το μέγεθος των υποκαταστημάτων των αλυσίδων, τη μεγαλύτερη ανάπτυξη σημείωσαν τα μικρά σουπερμάρκετ, κάτω των 400 τ.μ., με άνοδο τζίρου 15,6% και τα hypermarkets, άνω των 2.500 τ.μ, με άνοδο τζίρου 4,1%.

Οι εκπρόσωποι των αλυσίδων σουπερμάρκετ κάνουν λόγο για «καθαρά πληθωριστικούς τζίρους», με την πτωτική τάση του όγκου πωλήσεων να σταθεροποιείται. «Το ποσοστό κέρδους των σουπερμάρκετ, προ φόρων, με βάση τα δημοσιευμένα στοιχεία του 2022 κινείται στο 1,6%, από 2,1% το 2021», λέει στην «Εφ.Συν.» ο γενικός διευθυντής της Ενωσης Σουπερμάρκετ Ελλάδος, Απόστολος Πεταλάς. «Οταν ο καταναλωτής υποφέρει, υποφέρει και το μεικτό περιθώριο κέρδους. Αναγκαστικά συμπιέζεται, όχι μόνο λόγω του «πλαφόν» αλλά επειδή διαφορετικά θα σε τιμωρήσει ο καταναλωτής περιορίζοντας κι άλλο τις αγορές του». Ο ίδιος αναφέρει ότι οι ελληνικές αλυσίδες σουπερμάρκετ είχαν μεν αύξηση τζίρου, αλλά με μείωση κερδοφορίας, ενώ ορισμένες (όπως η ΑΒ Βασιλόπουλος) εμφάνισαν ζημίες. «Αν δεν αναχαιτιστεί αυτή η τάση θα έχουμε αρνητικές επιπτώσεις συνολικά στην οικονομία και στον καταναλωτή», επιμένει.

Αν και οι εκπρόσωποι του λιανεμπορίου αλλά και οι προμηθευτές υποστηρίζουν ότι έχουν απορροφήσει μεγάλο μέρος των ανατιμήσεων, οι τιμές σε πολλά συσκευασμένα τρόφιμα παραμένουν σημαντικά υψηλότερες από ό,τι σε άλλες χώρες του εξωτερικού. Η διαφορά είναι ακόμα μεγαλύτερη αν ληφθούν υπ’ όψιν η μειωμένη αγοραστική δύναμη των Ελλήνων καταναλωτών και η απόκλιση στους μισθούς. Ενδεικτικά, με βάση τους συγκριτικούς πίνακες του ΙΕΛΚΑ από τα σουπερμάρκετ σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Μ. Βρετανία, οι τιμές λιανικής στο νωπό γάλα είναι ώς και 56% υψηλότερες, στο σπορέλαιο ώς 67,5%, στο ρύζι parboiled ώς 107%, στον καφέ ώς 28,6%.