Πάει... Στρασβούργο το ξεχασμένο PSI

Χθες, στην Ουάσινγκτον, στο περιθώριο της συνόδου ΔΝΤ - Παγκόσμιας Τράπεζας, πραγματοποιήθηκε σεμινάριο-συζήτηση με τίτλο: «Αναδιάρθρωση χρέους: Γιατί τόσο λίγη και τόσο αργά». Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο Μάρτιν Γουλφ, κορυφαίος σχολιαστής των Financial Times.

Στους συνομιλητές ήταν η επικεφαλής οικονομολόγος τού ΔΝΤ Γκίτα Γκόμπιναθ, ο Λι Μπουκχάιτ, εκ των αρχιτεκτόνων του ελληνικού PSI, και ο Αξελ Βέμπερ, επικεφαλής της γερμανικής κεντρικής τράπεζας και μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ την περίοδο της κρίσης χρέους, μέχρι τότε που ελήφθη η πρώτη απόφαση για «κούρεμά» (2011). Το θέμα ακούγεται μακρινό και «εξωτικό». Αλλά αν λάβει κανείς υπόψη ότι το ΔΝΤ αντιμετωπίζει ως υποψήφιες προς χρεοκοπία πάνω από 50 φτωχές χώρες που το ίδιο έχει δανείσει, αντιλαμβάνεται την επικαιρότητά του.

Στη συζήτηση ήταν κραυγαλέα η απουσία της Ελλάδας: αν πράγματι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2012, το περίφημο PSI ή κούρεμα των ελληνικών ομολόγων, ήταν η μεγαλύτερη της μεταπολεμικής ιστορίας (άνω των 190 δισ.), οι διοργανωτές όφειλαν να καλέσουν στη συζήτηση κάποιον από τους θερμότερους υπερασπιστές του, όπως π.χ. τον τότε υπουργό Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο. Ή τον νυν αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Θ. Σκυλακάκη, που ως ευρωβουλευτής, διαγραμμένος από την «αντιμνημονιακή» Ν.Δ., το 2014 ρωτούσε την Κομισιόν αν ήταν πράγματι εθελοντική και όχι καταναγκαστική, όπως καταγγελλόταν, η συμμετοχή των μικρο-ομολογιούχων στο PSI και τι μέριμνα θα λάβει για να έχουν τουλάχιστον την προστασία των νομικών προσώπων, όπως οι τράπεζες. Ή έναν εκπρόσωπο των 15.000 μικρο-ομολογιούχων που είδαν το 70% των αποταμιεύσεών τους, περίπου 1 δισ. ευρώ, να γίνονται καπνός.

Δυστυχώς, αυτές οι παράπλευρες απώλειες δεν έχουν διασωθεί ούτε ως υποσημειώσεις στο ημερολόγιο του ΔΝΤ και των άλλων πρωταγωνιστών της ελληνικής κρίσης. Στη χθεσινή συζήτηση στο περιθώριο της συνόδου του ΔΝΤ δεν έγινε η παραμικρή αναφορά. Οπως δεν έγινε αναφορά στο μέγα σκάνδαλο της αυτοεξαίρεσης (με τον τσαμπουκά τους) της ΕΚΤ και των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης από το κούρεμα ομολόγων ύψους 56,6 δισ. ευρώ που είχαν αγοράσει κοψοχρονιά, ήδη δραστικά κουρεμένα από τη δευτερογενή αγορά, αλλά τα πήραν μετά το PSI στην πλήρη ονομαστική αξία τους (ο ορισμός της αισχροκέρδειας)!

Θεωρητικά, η περιπέτεια των 15.000 ομολογιούχων που υπέστησαν «κούρεμα» το 2012 έχει λήξει, φυσικά εις βάρος τους. Οι τελευταίες αποφάσεις του Αρείου Πάγου (εκδόθηκαν τον Ιούνιο, αλλά περιλήψεις τους δημοσιεύτηκαν την περασμένη εβδομάδα), βάζουν ταφόπλακα στη διεκδίκηση μιας στοιχειώδους αποζημίωσης για το γεγονός ότι εμπιστεύτηκαν ως αποταμιευτικό καταφύγιο τα ελληνικά ομόλογα και τις τράπεζες που τους τα πούλησαν. Εχει προηγηθεί απόφαση του ΣτΕ το 2014 που απέρριψε προσφυγές τους, αλλά και σειρά πρωτόδικων και εφετειακών αποφάσεων, δύο από τις οποίες κατέληξαν στον Α.Π., ο οποίος δικαιώνει τις τράπεζες-πωλήτριες ομολόγων.

Στη μία από αυτές, που δέχεται την προσφυγή τράπεζας (Εθνική) και ακυρώνει απόφαση εφετείου που δικαίωνε ομολογιούχο, ο Α.Π. αναφέρει ότι «τα περιστατικά (σ.σ. η κρίση χρέους) δεν μπορούσαν να προβλεφθούν κατά τον χρόνο της επενδυτικής συμβάσεως (11-3-2010) από τον μέσο λογικό, ευσυνείδητο και επιμελή άνθρωπο. Καθοριστική για την ευθύνη της τράπεζας είναι η δυνατότητα αντικειμενικής εκ των προτέρων πρόβλεψης, που δεν υφίστατο στην κρινόμενη περίπτωση». Λέει, δηλαδή, το ανώτατο δικαστήριο, ότι η τράπεζα δεν ευθύνεται για τη ζημία του πελάτη της που ακολούθησε τη συμβουλή της, διότι δεν υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ ζημιογόνου γεγονότος και ζημίας.

Αλλά με αυτή την κρίση ο Αρειος Πάγος έκανε μια εξαιρετικά σπάνια υπέρβαση, που γίνεται αφορμή για προσφυγή ομολογιούχου στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), στο Στρασβούργο, κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας για παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη. Διότι, ο Α.Π. χωρίς να απαντήσει σε κανένα από τους τέσσερις δικονομικούς λόγους αναίρεσης που η πλευρά της τράπεζας προέβαλε για να ακυρωθεί η εφετειακή απόφαση υπέρ ομολογιούχου, έκανε ένα τεράστιο νομικό άλμα και αποφάνθηκε αυτεπάγγελτα για την ουσία της υπόθεσης.

Και μάλιστα, χωρίς να δώσει στην πλευρά της ομολογιούχου να υπερασπίσει τη θέση της γι’ αυτή την ουσία, που είναι σημείο καμπής για την πρόσφατη ελληνική οικονομική τραγωδία. «Με την παρούσα προσφυγή προβάλλω ότι είμαι άμεσο θύμα παραβίασης από την Ελληνική Δημοκρατία του δικαιώματός μου σε δίκαιη δίκη (άρθρο 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ), διότι ο Αρειος Πάγος, πριν από την έκδοση της υπ’ αρ. 1024/2022 απόφασής του, δεν μου έδωσε την δυνατότητα να διατυπώσω τις απόψεις μου επί ενός αναιρετικού λόγου που δεν περιεχόταν στο αναιρετήριο, δεν είχε τεθεί σε γνώση μου και αναδείχθηκε μέσα από την αυτεπάγγελτη υπαγωγή από τον ίδιο τον Αρειο Πάγο», αναφέρει η προσφυγή της ομολογιούχου στο ΕΔΔΑ, την οποία έχει συντάξει ο δικηγόρος Στέφανος Φουρτουνίδης.

Επομένως, η υπόθεση του PSI του 2012 μένει ανοιχτή. Και παρότι οι αποφάσεις του ΕΔΔΑ έχουν κυρίως συμβολικό χαρακτήρα, πέρα από κάποια αποζημίωση που μπορεί να πετύχει ο προσφεύγων, το πολιτικό αποτύπωμα ενδεχόμενης ευνοϊκής απόφασης δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Υπάρχει, άλλωστε, κι ακόμη ένα παράθυρο επαναξιολόγησης. Ακόμη μία αγωγή που εκκρεμεί στα ελληνικά δικαστήρια εκ μέρους ομολογιούχων κατά της Τραπέζης της Ελλάδος, των τραπεζών και άλλων συντελεστών του PSI.

Αμφισβητεί αν επιτεύχθηκε η νόμιμη «απαρτία» (τουλάχιστον 90%) των κατόχων ομολόγων που απαιτούνταν για την «εθελοντική» ανταλλαγή παλαιών με νέα κουρεμένα. Από αυτή την απαρτία εξαιρέθηκαν (εξ ορισμού, αφού το PSI αφορά τον ιδιωτικό τομέα, PSI = Private Sector Involvment) ως «δημόσιος τομέας» η ΕΚΤ και οι κεντρικές τράπεζες που διακρατούσαν ομόλογα άνω των 50 δισ., αλλά όχι οι εγχώριες τράπεζες μέλη του ευρωσυστήματος. Αντιθέτως, τα ασφαλιστικά ταμεία βαφτίστηκαν «ιδιωτικός τομέας» και εξαναγκάστηκαν σε κούρεμα, ενώ στις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών αναβαπτίστηκαν «δημόσιος τομέας» για να συμβάλουν στη διάσωσή τους. Τις συνέπειες αυτών των νομικών κυβιστήσεων τις πληρώνουμε ακόμη και ως ασφαλισμένοι.