Σε νέα «περιπέτεια» χρέους η Ε.Ε.

Ετοιμη να «ξανασυστηθεί» στις αγορές χρέους είναι η Ευρώπη. Περισσότερες δαπάνες, στρατιωτικές και όχι μόνο, σημαίνουν μεγαλύτερο κρατικό έλλειμμα και χρέος, επομένως εκδόσεις κρατικών ομολόγων μεγαλύτερου ύψους. Μεταξύ αυτών και 150 δισ. ευρώ δανεισμού της Κομισιόν στο πλαίσιο των αποφάσεων για ενίσχυση της στρατιωτικής «αυτονομίας» του μπλοκ. Οι αγορές δείχνουν έτοιμες να ανταποκριθούν, αλλά υποβάλλοντας τους όρους τους που συνοψίζονται στο εξής: υψηλότερες εκδόσεις χρέους = ακριβότερες εκδόσεις χρέους.

Αύξηση δανεισμού…

Η Κομισιόν εγκαινίασε τον κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό με τα δάνεια για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Στο πλαίσιο αυτό μέχρι τα τέλη του 2024 η Κομισιόν είχε δανειστεί από τις αγορές κεφάλαια ύψους 330 δισ. ευρώ για το ΤΑΑ και άλλα δισ. ευρώ για το πρόγραμμα SURE για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων ενίσχυσης των θέσεων εργασίας. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε άλλα 50 δισ. ευρώ για οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία και 4 δισ. ευρώ για χρηματοδότηση επενδύσεων στα Δυτικά Βαλκάνια. Ετσι η Κομισιόν εγκαθίδρυσε σχέσεις με τις αγορές σε άλλο επίπεδο, αφού μέχρι τότε έβγαινε στις αγορές για… φραγκοδίφραγκα (έως 500 εκατ. ετησίως).

Τώρα έρχεται ένα νέο «πακέτο» κοινού ευρωπαϊκού χρέους, ύψους 150 δισ. ευρώ για τις αμυντικές δαπάνες. Ετσι η Κομισιόν χτίζει με συνέχεια και συνέπεια την παρουσία της στις αγορές. Το αξιόχρεό της είναι κορυφαίο: όλοι οι οίκοι αξιολόγησης, πλην του Standard & Poor’s, της δίνουν πιστοληπτική αξιολόγηση ΑΑΑ. Ετσι ο κοινός ευρωπαϊκός δανεισμός είναι φτηνός εξασφαλίζοντας χαμηλά επιτόκια. Από τις χώρες-μέλη μόνο η Γερμανία έχει κορυφαίο επίπεδο πιστοληπτικής αξιολόγησης.

Κατά τ' άλλα βέβαια τα επίπεδα δανεισμού των χωρών-μελών σε ετήσια βάση υπερβαίνουν κατά πολύ αυτά της Κομισιόν, καθώς χώρες με υψηλό χρέος, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, εκδίδουν κάθε χρόνο ομόλογα ύψους μεταξύ 300 και 400 δισ. ευρώ εκάστη! Στο «παιχνίδι» των εκδόσεων μεγάλου ύψους μπαίνει από φέτος και για τα υπόλοιπα χρόνια και η Γερμανία, η οποία «έλυσε» το… φρένο χρέους και ετοιμάζεται για επιπλέον δαπάνες ύψους έως 1 τρισ. ευρώ για την επόμενη δεκαετία. Είναι όμως η πορεία του κοινού χρέους που θα παίξει τον σημαντικότερο ρόλο για την πορεία και κυρίως για τη συνοχή του μπλοκ.

…αυξημένο κόστος

Καθώς πάμε σε μια συνθήκη σημαντικής αύξησης των δαπανών συνολικά στην Ε.Ε. τα επόμενα χρόνια, οι αυξημένες δαπάνες θα μεταφραστούν σε αυξημένο κόστος δανεισμού, ανεξάρτητα από την πιστοληπτική αξιολόγηση της Κομισιόν και των επιμέρους χωρών-μελών. Οι αγορές θα ανταποκριθούν στις ευρωπαϊκές εκδόσεις ομολόγων, αλλά ζητώντας «κάτι παραπάνω» στα επιτόκια δανεισμού.

Ηδη τον τελευταίο μήνα οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων αναφοράς του μπλοκ γνώρισαν σημαντική αύξηση, όπως φαίνεται και στον παρατιθέμενο πίνακα. Η αύξηση του κόστους δανεισμού δημιουργεί δύο σημαντικά προβλήματα:

Πρώτον, μεταφράζεται σε επιβάρυνση της ετήσιας δαπάνης για τόκους που επιβαρύνει το κρατικό έλλειμμα και «περνάει» στο χρέος αυξάνοντάς το. Η αύξηση των αποδόσεων του τελευταίου μήνα, αν διατηρούνταν σε ετήσιο χρονικό ορίζοντα, θα επέφερε σημαντική επιβάρυνση της δαπάνης για τόκους, όπως φαίνεται στον πίνακα.

Η Ελλάδα έχει την «τύχη» το μεγαλύτερο ποσοστό του χρέους της να είναι μην είναι σε ομόλογα αγοράς, αλλά σε θεσμικές οντότητες. Το πλεονέκτημα αυτό συνεπάγεται μικρότερο επιπλέον ετήσιο κόστος για τόκους από την αύξηση του κόστους δανεισμού. Για άλλες χώρες της Ε.Ε. όμως -και δη της ευρωπαϊκής περιφέρειας- το κόστος είναι σημαντικό (βλ. πίνακα).

Η αύξηση του κόστους δανεισμού και αναχρηματοδότησης του χρέους θα πιέσει χώρες με υψηλό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και το Βέλγιο, των οποίων ο όγκος του χρέους θα δεχτεί ανοδικές πιέσεις. Ετσι μπορεί τα ομόλογά τους να δεχτούν ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις τα επόμενα χρόνια. Στον αντίποδα η Γερμανία, ακόμη και αν -όπως δείχνουν οι πρόσφατες αποφάσεις της- υλοποιήσει το θηριώδες πρόγραμμα επιπλέον δαπανών για άμυνα και υποδομές, έχει πολύ μεγαλύτερα δημοσιονομικά περιθώρια, καθώς το χρέος της ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο (63% του ΑΕΠ).

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που οι τελευταίες αποφάσεις της Γερμανίας για το θηριώδες πρόγραμμα δαπανών για άμυνα και υποδομές προκάλεσαν ρίγη ανασφάλειας στις χώρες-μέλη με υψηλό χρέος. Σε κάθε περίπτωση οι σχέσεις του μπλοκ και των επιμέρους χωρών-μελών αναμένεται να περάσουν από νέες εντάσεις και να επαναπροσδιοριστούν τα επόμενα χρόνια.