Κανόνια αντί για βούτυρο στο όνομα της… ειρήνης

Ωστόσο, η μεγάλη τομή του 2022 με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, ο γεωπολιτικός εγκλωβισμός της Ε.Ε. στους αμερικανικούς σχεδιασμούς σχετικά με αυτόν τον πόλεμο και η επάνοδος του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, με τους δασμούς και την παράκαμψη της Ε.Ε. από τις διαδικασίες «ειρήνευσης», αποτέλεσαν διαδοχικά μεγάλα σοκ για το μπλοκ. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ε.Ε. μεταπίπτει απότομα από τον πρότερο «οικονομισμό» και την ταυτότητα της ειρηνικής δύναμης στον μιλιταρισμό και τα πολεμοκάπηλα κηρύγματα.

Πέρα από τις προφανείς πάμπολλες άλλες συνέπειες, αυτή η στροφή, όπως μετατρέπεται σε σχέδιο με το πρόγραμμα ReArm Europe, του οποίου το γενικό περίγραμμα αποφασίστηκε πρόσφατα και αναμένεται να οριστικοποιηθεί στη σύνοδο κορυφής την προσεχή Πέμπτη, συνεπάγεται νέα βάρη λιτότητας για την εργατική τάξη και τους λαούς της Ευρώπης. Το παλιό δίλημμα «βούτυρο ή κανόνια» επιστρέφει στους πολεμικούς μας καιρούς στην καρδιά της Ευρώπης, αφού τα 800 δισ. ευρώ νέων στρατιωτικών εξοπλισμών που αποφασίστηκαν σε βάθος τετραετίας, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αργά ή γρήγορα, θα μετατραπούν σε περικοπές κοινωνικών δαπανών ή και σε νέους φόρους.

Ερχεται «πολεμική λιτότητα»

Ο επίτροπος Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας της Ε.Ε. Βλάντις Ντομπρόβσκις ήταν σαφής λέγοντας ότι οι νέοι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες δεν πρέπει να αλλάξουν και αυτό σημαίνει ότι η ρήτρα διαφυγής θα έχει μεταβατικό χαρακτήρα και ύστερα οι δαπάνες θα πρέπει να επανυπολογιστούν ή να υπάρξουν περικοπές σε άλλες κατηγορίες δαπανών. Διαγράφεται έτσι η νέα παγίδα πανευρωπαϊκής λιτότητας με τους εξής βασικούς πυλώνες:

● Οι υπερβάλλουσες στρατιωτικές δαπάνες έως 1,5% του ΑΕΠ θα προστίθενται στις δαπάνες του προϋπολογισμού κατ’ έτος και στη συνέχεια στο χρέος. Αυτό σημαίνει ότι το πραγματικό έλλειμμα θα αυξηθεί κατά 1,5% που θα μεταφερθεί στο χρέος. Το αυξημένο χρέος, από την πλευρά του, θα σημάνει αύξηση του κόστους εξυπηρέτησής του, επομένως αύξηση των δαπανών για τόκους, που επιβαρύνουν το έλλειμμα και το χρέος. Αυτό θα πιέσει από σήμερα άλλες κατηγορίες δαπανών.

● Οι χώρες μπορούν να συμμετάσχουν σε δάνεια, που στο σύνολό τους θα φτάσουν τα 150 δισ. ευρώ, τα οποία θα τους παράσχει η Κομισιόν. Επίσης, μπορούν να δανειστούν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Τα δάνεια παραμένουν δάνεια, δηλαδή, πρώτον πληρώνεις γι’ αυτά τόκους και δεύτερον στη λήξη τους πρέπει να τα αποπληρώσεις.

● Ο επανυπολογισμός των δαπανών της ρήτρας διαφυγής ή η ισόποση περικοπή από άλλες κατηγορίες δαπανών, δηλαδή οι δύο επιλογές για τις οποίες μίλησε ο Ντομπρόβσκις ύστερα από τη λήξη της τετραετίας με τη ρήτρα διαφυγής, είναι συνταγή απότομης λιτότητας που απέχει μόλις 4 χρόνια από σήμερα.

Το 1,5% για «πακέτο» μέτρων;

Στο εσωτερικό τα κυβερνητικά στελέχη και τα παπαγαλάκια τους στα ΜΜΕ διαλαλούν ότι το επιπλέον 1,5% των στρατιωτικών δαπανών που θα υπαχθεί στη ρήτρα διαφυγής, όχι μόνο δεν θα υπολογίζεται στο έλλειμμα που ελέγχει η Κομισιόν με βάση τους δημοσιονομικούς κανόνες, αλλά θα αποτελεί και «δημοσιονομικό χώρο» που θα μπορεί να χρηματοδοτήσει «πακέτο» μέτρων στήριξης!

Αυτά μπορεί να λέγονται στο εσωτερικό, αλλά σε καμία ευρωπαϊκή διαδικασία δεν έχει τεθεί τέτοιο ζήτημα από καμία χώρα, ούτε καν από την Ελλάδα. Μεταξύ άλλων, αν ίσχυε, θα σήμαινε ότι η σημερινή κυβέρνηση χρηματοδοτεί την επανεκλογή της κάνοντας ένα ιδιότυπο swap λιτότητας, που θα επιβαρύνει διπλά τη λιτότητα στα χρόνια μετά την παρέλευση της τετραετίας με τη ρήτρα διαφυγής. Αν μεν νικήσει στις εκλογές, ό,τι δώσει τώρα θα το πάρει πίσω μετά τις εκλογές διπλά. Αν χάσει τις εκλογές, θα έχει «αναθέσει» στην επόμενη κυβέρνηση να υλοποιήσει το πακέτο λιτότητας που σχεδιάζει η ίδια από τώρα.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ύψος του υποτιθέμενου «δημοσιονομικού χώρου» που εξασφαλίζει η ρήτρα διαφυγής θα εξαρτηθεί από την τελική απόφαση στη σύνοδο κορυφής. Αν το έτος αναφοράς είναι το 2021, το 1,5% μειώνεται σε 0,9%. Αν είναι το 2022, ακόμη χειρότερα, καθώς τότε οι ελληνικές στρατιωτικές δαπάνες ανήλθαν σε 4,07% του ΑΕΠ. Πρέπει να πάμε πίσω στο 2019 για να βρεθεί ένα «συμφέρον» ποσοστό στρατιωτικών δαπανών (2,62%)…

Ποιοι πουλάνε τα «κανόνια»

Το 2014 (με τη Euromaidan, την ανατροπή του Γιανουκόβιτς, την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την έναρξη του ουκρανικού εμφυλίου στα ανατολικά της χώρας) και το 2022 (με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία) είναι οι δύο στιγμές μεγάλης ώθησης για τις πωλήσεις στρατιωτικού υλικού διεθνώς. Οπως φαίνεται από τα παρατιθέμενα στοιχεία, με σημεία επιτάχυνσης το 2014 και το 2022, οι πωλήσεις στρατιωτικού εξοπλισμού των 100 ισχυρότερων βιομηχανιών στρατιωτικού υλικού αυξήθηκαν κατά 214%!

Το 2025 θα αποτελέσει το νέο σημείο επιτάχυνσης, καθώς στον «αγώνα δρόμου» μπαίνει πλέον δυνατά και η Ε.Ε.

Τα 800 δισ. ευρώ στην επόμενη τετραετία θα προκύψουν από την αύξηση δαπανών πάνω από τα σημερινά επίπεδα ως ποσοστό του ΑΕΠ. Σε αυτήν την «κούρσα» κάποιες χώρες ξεκινούν από χαμηλά και κάποιες είναι ψηλότερα ή και πολύ ψηλότερα.

Οπως δείχνει ο σχετικός πίνακας, το χαμηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. το έχει η Ιρλανδία με 0,22% ενώ και οι Αυστρία (0,84%) και Μάλτα (0,56%) έχουν ποσοστό κάτω από 1%.

Πάνω από 2% έχουν η Πολωνία (3,83%), η Ελλάδα (δεύτερη με 3,23%), η Εσθονία (2,87%), η Λιθουανία (2,72%), η Λετονία (2,27%), η Ουγγαρία (2,13%) και η Γαλλία (2,06%).

Οι υπόλοιπες χώρες-μέλη έχουν ποσοστά μεταξύ 1% και 2%.

Ευρωπαϊκός βραχίονας

Ο ευρωπαϊκός τομέας παραγωγής στρατιωτικού υλικού κατέχει την τρίτη θέση παγκοσμίως, αφού εκτός από τον αμερικανικό, τον έχει πλέον προσπεράσει και ο κινεζικός.

Στις πρώτες 20 σε κατάταξη εταιρείες, οι 5 πρώτες είναι αμερικανικές (σε σύνολο 9 που συμμετέχουν στο Top 20), 5 είναι κινεζικές, 3 είναι ευρωπαϊκές (μία γαλλική, μία ιταλική και μία της Μ. Βρετανίας) και μία ρωσική.

Κάτω από τις 20 πρώτες και μέχρι την 100ή θέση βρίσκουμε ακόμη 2 της Μ. Βρετανίας, 12 ευρωπαϊκές (περιλαμβάνοντας και τη Μ. Βρετανία και την Ουκρανία) και 1 τουρκική.

Με δεδομένο ότι, όπως εκτίμησε το Bloomberg, η στρατιωτική απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ θα απαιτήσει χρόνο, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες που αναμένεται -και προσδοκούν- να επωφεληθούν από το ReArm Europe είναι:

● Στον τομέα των πυρομαχικών και των τεθωρακισμένων οχημάτων οι: Reichmetall (γερμανική), BAE Systems (βρετανική), KNDS (γαλλο-γερμανική), Nammo (φινλανδο-νορβηγική), Cherming (βρετανική), Eurenco (γαλλική).

● Στον τομέα της αεράμυνας και των πυραυλικών συστημάτων οι: Eurosam (ευρωπαϊκή: MBDA - Thales), Saab (σουηδική).

● Στον τομέα της συλλογής πληροφοριών και παρακολούθησης οι: Hensoldt (γερμανική), η Saab (σουηδική) και η Eutelsat (γαλλική).

● Στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης οι: Thales (γαλλική), Leonardo (ιταλική) και Baykar (τουρκική).

Πολεμική οικονομία

Η ευρωπαϊκή στροφή στην πολεμική οικονομία, επιβεβλημένη κατά κύριο λόγο από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, έχει ωστόσο και οικονομική στόχευση. Ο εγκλωβισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας σε παγίδα στασιμότητας δίνει ένα επιπλέον κίνητρο. Η περίφημη έκθεση Ντράγκι και πριν από αυτήν η έκθεση Λέτα απέπνεαν το κλίμα του «οικονομισμού»: ενώ δεν αρνούνταν τη συμμετοχή των στρατιωτικών δαπανών και τη σημασία της δημιουργίας του «ενιαίου χώρου άμυνας και ασφάλειας», έριχναν το βάρος σε θέματα ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Ο γεωπολιτικός «εκβιασμός», όμως, αναδιατύπωσε το ευρωπαϊκό σχέδιο υπό την απόλυτη δεσπόζουσα θέση της γεωπολιτικής και άρα του ReArm Europe. Στο «τιμόνι» είναι πλέον ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης: αυτός θα δώσει ώθηση στους ρυθμούς ανάπτυξης, στις νέες τεχνολογίες, στην αυτοκινητοβιομηχανία (που, όπως και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, θα στήσει γραμμές παραγωγής οπλικών συστημάτων), στην τεχνητή νοημοσύνη…