Προϋπολογισμός για... φίλους

Kαθώς ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα το εκτελεστικό διάταγμα κατάργησης του υπουργείου Παιδείας, ενώ το «υπουργείο κυβερνητικής αποτελεσματικότητας» του Ιλον Μασκ συνεχίζει το πογκρόμ των απολύσεων και της διάλυσης ζωτικών τμημάτων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ένα άλλο υπουργείο της υπερδύναμης φαίνεται να παραμένει αλώβητο από την περιβόητη εκστρατεία μείωσης της σπατάλης και εξοικονόμησης πόρων ενός τρισ. δολαρίων που έχουν εξαγγείλει οι δύο «φίλοι».

Ο λόγος βέβαια για το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας, ένα από τα πλέον σπάταλα υπουργεία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, το οποίο με φετινό ετήσιο προϋπολογισμό 895 δισ. δολαρίων απορροφά το 13% των δαπανών της. Παρά τον τεράστιο προϋπολογισμό του, το Πεντάγωνο κατέχει σήμερα μόλις τη 16η θέση στο σύνολο των 22 του πίνακα «Agency Efficiency Leaderboard» του υπουργείου του Μασκ (DOGE), ο οποίος δείχνει μερικές από μεγαλύτερες «εξοικονομήσεις» που αυτό που ισχυρίζεται ότι έχει επιτύχει έως σήμερα.

Η θέση αυτή αποτελεί απλά... ξεφτίλα αν συνεκτιμηθεί ότι ο προϋπολογισμός του Πενταγώνου είναι σήμερα ο μεγαλύτερος στον κόσμο - υπερτριπλάσιος του αντίστοιχου της Κίνας, 8,5 φορές αυτού της Ρωσίας και μεγαλύτερος του συνόλου των επόμενων 9 χωρών της σχετικής κατάταξης. Πρόκειται για έναν προϋπολογισμό βυθισμένο στην αδιαφάνεια, την κατάχρηση και την καταλήστευση του δημοσίου χρήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι έξι τελευταίοι έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν για το πώς δαπανάται αυτό το τεράστιο κονδύλι απέτυχαν να φέρουν κάποιο αποτέλεσμα.

Σπατάλες

Η αποτυχία αυτή δεν είναι άμοιρη του ποιος καρπώνεται τη μερίδα του λέοντος. Από τα σχεδόν 900 δισ. δολάρια του αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ τα 450 δισ. δολάρια καταλήγουν στους ιδιώτες εργολάβους του, σε πλειονότητα στις μεγάλες εταιρείες παραγωγής οπλικών συστημάτων. Το ποσόν αυτό είναι υπερτριπλάσιο από τα 142 τρισ. δολάρια που το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας δαπανούσε το 2001 για συμβάσεις με ιδιώτες εργολάβους του. Οι συμβάσεις του Πενταγώνου ελέγχονται από 5 εταιρείες, τις Lockheed Martin, RTX, General Dynamics, Boeing, Northrop Grumman. 

Οι «πέντε αδελφές» λειτουργούν με περιθώρια κέρδους 9%-20%. Ενα μεγάλο μέρος των συμβάσεων που καρπώνονται διαμοιράζεται σε υπεργολάβους, οι οποίοι επίσης αμείβονται με ίδιο περιθώριο κέρδους το οποίο και καταβάλλει το Πεντάγωνο. Πολλές φορές μάλιστα οι «5» δεν συμμετέχουν διόλου στην υλοποίηση μιας σύμβασης. Εισπράττουν απλά την προμήθειά τους και αναθέτουν την υλοποίηση της σύμβασης σε μικρότερες εταιρείες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αυτή η πρακτική έχει ως αποτέλεσμα περίπου το 30% ενός πρότζεκτ του αμερικανικού υπουργείου Αμυνας να είναι απλά το κέρδος των εργολάβων και των υπεργολάβων. Αυτό σημαίνει ότι 184 δισ. δολάρια από το σύνολο των περσινών ομοσπονδιακών δαπανών ήταν κέρδη των ιδιωτικών εταιρειών.

Χωρίς ανταγωνισμό

Η διασφάλιση αυτών των κερδών είναι απόρροια της μονοπωλιακής ισχύος που έχουν αποκτήσει οι πέντε εταιρείες μετά το κύμα συγχωνεύσεων στον κλάδο τους τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες. Επί της ουσίας λειτουργούν χωρίς ανταγωνισμό, επιβάλλοντας υπηρεσίες στις συμβάσεις τους με το υπουργείο Αμυνας -όπως η συντήρηση των οπλικών συστημάτων ή ο σχεδιασμός λογισμικού αυτών- που θα μπορούσε να εκτελέσει από μόνος του ο στρατός. Η προσθήκη αυτών των υπηρεσιών τούς εξασφαλίζει συμβάσεις δεκαετιών χωρίς κανέναν ανταγωνισμό και υψηλά περιθώρια κέρδους. 

Το μοντέλο αυτό αυξάνει την εξάρτηση του Πενταγώνου από τις εταιρείες και τα κόστη τους. Οι δαπάνες του Πενταγώνου μόνο για συμβόλαια παροχής υπηρεσιών έχουν υπερδιπλασιαστεί από 67 δισ. δολάρια το 1990 στα 166 δισ. δολάρια το 2023. Δεκάδες δισεκατομμυρίων δολαρίων θα μπορούσαν να έχουν εξοικονομηθεί αν ο στρατός ανέπτυσσε ο ίδιος αυτές τις υπηρεσίες αντί να καταφεύγει στους εργολάβους. Μία τέτοια προοπτική ωστόσο θεωρείται απίθανη, δεδομένης της τεράστιας επιρροής που ασκούν οι αμυντικές βιομηχανίες στο Κογκρέσο. Διαμοιράζοντας στρατηγικά την παραγωγή στην αμερικανική επικράτεια υποχρεώνουν τα μέλη του Κογκρέσου στην υποστήριξη συμβάσεων του Πενταγώνου, που ενδεχομένως δεν έχει ανάγκη, απλά για να στηρίξουν τις θέσεις εργασίας των ψηφοφόρων τους.

Τζούφιες παρεμβάσεις

Παράλληλα χρηματοδοτούν με πλούσιες δωρεές τα μέλη του Κογκρέσου που θα αποφασίσουν πόσα και πού το υπουργείο Αμυνας θα δαπανήσει κάθε χρόνο. Αποτέλεσμα, οι στρατιωτικές δαπάνες αποτελούν τη μεγαλύτερη συνιστώσα των διακριτικών δαπανών του προϋπολογισμού με τάσεις συνεχούς αύξησης στην επόμενη δεκαετία. Παρά τις φανφάρες του Τραμπ και του Μασκ για το σπάταλο Πεντάγωνο, οι μέχρι τώρα παρεμβάσεις του DOGE σε αυτό ήταν... τζούφιες. Εστίασαν κυρίως σε περικοπές μη στρατιωτικού προσωπικού και τα προγράμματα διαφορετικότητας, ισότητας και ενσωμάτωσης (0,01% του αμυντικού προϋπολογισμού). Αντίθετα οι σπάταλες συμβάσεις δεκάδων δισ. δολαρίων των αμυντικών βιομηχανιών παραμένουν ανέπαφες. Το υπουργείο Αμυνας σχεδιάζει την απόλυση 70 χιλιάδων πολιτικών υπαλλήλων -αναθέτοντας πιθανότατα την εργασία τους στον ιδιωτικό τομέα- ενώ προωθεί συρρίκνωση των ρυθμίσεων που αφορούν τους εργολάβους του. Κάτι που θα αυξήσει ακόμη περισσότερο την ασυδοσία τους μεγεθύνοντας τη σπατάλη αντί να την περιορίσει, όπως έχουν υποσχεθεί Τραμπ και Μασκ, προς όφελος των μεγαλομετόχων και πάμπλουτων επικεφαλής των εταιρειών...