Ζήτημα «ζωής ή θανάτου» η ανισότητα

Η οικονομική ανισότητα στις ΗΠΑ χτυπά σήμερα το υψηλότερο επίπεδο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή της Ιστορίας τους. Οι τρεις πλουσιότεροι Αμερικανοί έχουν μεγαλύτερο πλούτο απ’ όσο το φτωχότερο 50% του πληθυσμού - περισσότεροι από 170 εκατομμύρια άνθρωποι. Η τεράστια ανισότητα εισοδημάτων και περιουσίας δεν είναι όμως μόνο οικονομικό ζήτημα. Το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και εργατικής τάξης καθορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό -μαζί με μια σειρά άλλους παράγοντες, όπως εκπαίδευση, φυλή, τόπος διαμονής κ.λπ.- την υγεία και τη διάρκεια ζωής των πολιτών, το ποιος θα ζήσει μια μακρά και υγιή ζωή και ποιος μια πολύ μικρότερη ζωή γεμάτη άγχος, κατάθλιψη, φόβο και σημαντικά προβλήματα υγείας.

Μελέτη που δημοσιοποίησε πριν από περίπου μία εβδομάδα ο ανεξάρτητος προοδευτικός γερουσιαστής της Βιρτζίνια Μπέρνι Σάντερς αποκάλυψε ότι δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανών, μέλη της εργατικής τάξης των ΗΠΑ, πεθαίνουν πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι θα έπρεπε καθώς και ότι μία από τις βασικές αιτίες γι’ αυτό είναι η καλπάζουσα οικονομική ανισότητα.

Δεδομένα πενταετίας

Αναζητώντας τη σχέση εισοδήματος και προσδόκιμου ζωής, η ανάλυση των συνεργατών του Σάντερς εξέτασε δεδομένα αμερικανικών κομητειών στην πενταετία 2015-2019, πριν δηλαδή από τη θανατηφόρα πανδημία Covid-19, αντιστοιχίζοντας στοιχεία του μέσου εισοδήματος των νοικοκυριών με δεδομένα του μέσου όρου διάρκειας της ζωής τους. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι το εισόδημα αποτελεί ισχυρό προγνωστικό δείκτη του προσδόκιμου ζωής. Διαπίστωσαν ότι ενώ στους πλούσιους Αμερικανούς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται σταθερά, για τους Αμερικανούς χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος τα πράγματα είναι διαφορετικά, καθώς η διάρκεια της ζωής τους αυξήθηκε ελάχιστα ή και καθόλου. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα τεράστιο χάσμα στο προσδόκιμο ζωής των δύο κοινωνικών ομάδων, με το πλουσιότερο 1% να ζει σήμερα κατά μέσο όρο επτά χρόνια περισσότερο απ’ ό,τι το φτωχότερο 50% του πληθυσμού. Συγκεκριμένα, το πλουσιότερο 1% των Αμερικανών ζει κατά μέσο όρο 84,3 χρόνια, ενώ το φτωχότερο 50% 77,4 χρόνια.

Το χάσμα αυτό βρέθηκε ακόμη μεγαλύτερο όταν συγκρίθηκαν αστικές και προαστιακές κοινότητες υψηλότερων εισοδημάτων με αγροτικές κοινότητες χαμηλότερων εισοδημάτων. Οι αστικές και προαστιακές κομητείες με μέσο εισόδημα νοικοκυριών 100.000 δολάρια είχαν συγκεκριμένα μέσο προσδόκιμο ζωής 81,6 χρόνια, ενώ αντίθετα οι μικρές αγροτικές κομητείες με μέσο οικογενειακό εισόδημα 30.000 δολάρια μόνο 71,7 χρόνια. Με άλλα λόγια, οι πρώτοι ζουν δέκα ολόκληρα χρόνια περισσότερο από τους δεύτερους. «Η τεράστια ανισότητα εισοδήματος και πλούτου που υπάρχει σήμερα στην Αμερική δεν είναι απλώς ένα οικονομικό ζήτημα, είναι κυριολεκτικά ζήτημα ζωής και θανάτου», είπε ο Σάντερς στην παρουσίαση της έκθεσης. Το άγχος της διαβίωσης με το μηνιάτικο που δεν φτάνει για την κάλυψη των βασικών αναγκών «οδηγεί επίσης σε υψηλότερα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, καρδιαγγειακών παθήσεων και κακής υγείας», ανέφερε ακόμη.

Ανοιγμα της ψαλίδας

Οι διαπιστώσεις της ανάλυσης έρχονται καθώς η κυβέρνηση Τραμπ ετοιμάζεται να προχωρήσει σε ακόμη μεγαλύτερο άνοιγμα της εισοδηματικής ψαλίδας, προωθώντας νέες φοροαπαλλαγές υπέρ των πλουσίων και περικοπές δημόσιων δαπανών που θα χτυπήσουν κυρίως τα προγράμματα πρόνοιας των μεσαίων και φτωχών κοινωνικών στρωμάτων, όπως το Medicaid, το Medicare και τα κουπόνια σίτισης.

Ο Σάμερς, που στα 82 του χρόνια συνεχίζει να μάχεται ενάντια στις ακραίες ταξικές πολιτικές των ελίτ, χρησιμοποίησε πρόσφατα ανάλυση για την αναδιανομή του εισοδήματος τις τελευταίες δεκαετίες προκειμένου να ξεμπροστιάσει τις πολιτικές του δισεκατομμυριούχου προέδρου των ΗΠΑ και των Ρεπουμπλικανών στο Κογκρέσο.

Η σύντομη ανάλυση του ανεξάρτητου ερευνητικού οργανισμού RAND που παρουσίασε ποσοτικοποιεί το πόσα χρήματα θα κέρδιζε η πλειονότητα των εργαζομένων -ή το χαμηλότερο εισοδηματικά 90% του αμερικανικού πληθυσμού- εάν η αναδιανομή του πλούτου και πιο συγκεκριμένα η αύξηση των κερδών της οικονομίας δεν είχε αρχίσει να ρέει δυσανάλογα προς τα υψηλότερα εισοδήματα από τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και για περίπου τρεις δεκαετίες τα εισοδήματα των εργαζομένων σε όλο το εύρος κατανομής τους αυξάνονταν με τον ίδιο ρυθμό που αναπτυσσόταν η οικονομία. 

Αυτό άλλαξε όμως στα τέλη της δεκαετίας του 1970 υπέρ των υψηλότερων εισοδημάτων οδηγώντας σε τέσσερις δεκαετίες αυξανόμενης ανισότητας. Η σύντομη ανάλυση που επέκτεινε τα αποτελέσματα μιας προηγούμενης μελέτης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αν η κατανομή του εισοδήματος και οι ομοιόμορφοι ρυθμοί ανάπτυξης είχαν παραμείνει οι ίδιοι με αυτούς των δεκαετιών του ’50 και του ’60 και ώς το 1975 -και λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχή οικονομική ανάπτυξη, τη συνεχιζόμενη αύξηση της ανισότητας και τον πληθωρισμό-, η πλειονότητα των εργαζομένων θα έπρεπε να έχει το 2023 επιπλέον εισοδήματα 3,9 τρισ. δολαρίων.

Το σωρευτικό χάσμα μεταξύ του ποσού που κέρδισαν οι εργαζόμενοι από το 1975 έως το 2023 και αυτού που θα είχαν κερδίσει αν η αναδιανομή του εισοδήματος παρέμενε η ίδια με τα επίπεδα του 1975 ανέρχεται, σύμφωνα με την ανάλυση, στο εκρηκτικό ποσό των 79 τρισ. δολαρίων -το τσέπωσε για την πάρτη του το πλουσιότερο 1%.