Οι χώρες του Νότου πληρώνουν 7%-12% υψηλότερο επιτόκιο

Να μπει ένα τέλος στην αποτυχημένη αποικιοκρατική χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική, η οποία διαιωνίζει τις κρίσεις χρέους και τη βαθιά αδικία ανάμεσα στις πλούσιες και στις αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου ζητά η ActionAid International αποδοκιμάζοντας έντονα τη «θυσία» ανθρώπινων δικαιωμάτων για την ικανοποίηση των ισχυρών πιστωτών.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της οργάνωσης με τίτλο «Ποιος χρωστάει σε ποιον», οι χώρες με χαμηλό και χαμηλό μεσαίο εισόδημα, οι οποίες χρωστούν πολύ λιγότερα από τις πλούσιες χώρες, αφήνουν πίσω την ευημερία και τις μελλοντικές προοπτικές των πολιτών τους αδυνατώντας να βγουν από τον φαύλο κύκλο οικονομικής εξάρτησης και κοινωνικών ανισοτήτων από τον οποίο πλήττονται περισσότεροι οι φτωχοί, οι γυναίκες και τα κορίτσια, που στερούνται την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και αξιοπρεπή εργασία.

Ειδικότερα, 54 από τις 74 οικονομικά ασθενέστερες χώρες που εξετάστηκαν αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα χρέους και αναγκάζονται να προβούν σε περικοπές κοινωνικών δαπανών για να αντεπεξέλθουν αλλά έχουν κάθε δικαίωμα να μην εξυπηρετήσουν το εξωτερικό τους χρέος παρά μόνο όταν οι πλούσιες και πιο ρυπογόνες χώρες δεήσουν να τους καταβάλουν τη χρηματοδότηση για το κλίμα και μάλιστα με τη μορφή επιχορηγήσεων και όχι δανείων, όπως συνέβη μέχρι σήμερα για τα 2/3 των χρημάτων.

• Πάνω από το 75% των αναπτυσσόμενων χωρών ξοδεύουν περισσότερα για την εξυπηρέτηση του χρέους από ό,τι για την υγειονομική περίθαλψη. Για το 55%, οι δαπάνες για το χρέος είναι πλέον υπερδιπλάσιες από τις δαπάνες για την υγεία.
• Πάνω από το 50% δαπανούν περισσότερα για την αποπληρωμή του χρέους παρά για την εκπαίδευση.
• Το 90% δεν φτάνει το όριο του 20% του προϋπολογισμού που πρέπει να διατίθεται στην εκπαίδευση.

Στον αντίποδα, υπολογίζεται ότι οι χώρες του Νότου καταβάλλουν 7%-12% υψηλότερο επιτόκιο για δάνεια από όσο οι πλούσιες χώρες, επειδή τείνουν να είναι μεγαλύτερα για αυτές καθώς εκλαμβάνονται ως επικίνδυνες για επενδύσεις. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από την ιδιόμορφη τακτική προσαυξήσεων του ΔΝΤ με +2% στα επιτόκια, που χρεώνονται στα δάνειά του όταν τα κράτη έχουν δανειστεί πάνω από το 187% της ποσόστωσής τους στο Ταμείο, επηρεάζοντας τουλάχιστον δέκα από τις χώρες με χαμηλό-μεσαίο εισόδημα. Και σημειώνεται ότι οι ιδιωτικές τράπεζες που επωφελούνται από τα εν λόγω δάνεια έχουν επενδύσει πάνω από 3,2 τρισ. δολ. σε ορυκτά στον παγκόσμιο Νότο την τελευταία δεκαετία.

Υπολογίζεται ακόμη ότι το ποσό που οφείλουν οι πλούσιες στις πιο αδύναμες και ευάλωτες στο κλίμα χώρες είναι 70 φορές μεγαλύτερο από το συνολικό εξωτερικό χρέος των 74 χωρών. Ενδεικτικά, εάν το χρέος των ισχυρών εξοφλούνταν έως το 2050, αυτό θα έδινε πάνω από 4 τρισ. δολ. ετησίως στις αναπτυσσόμενες. Μάλιστα, πάνω από το 60% του χρέους οφείλεται σε ιδιωτικούς κολοσσούς, όπως οι HSBC, Goldman Sachs, Legal & General, JP Morgan, BlackRock και UBS. Οι δανειστές εξασφαλίζουν πολλαπλάσια απόδοση επενδύοντας στην Αφρική, όπου ο μέσος επιβαλλόμενος τόκος ανέρχεται στο 9,8%, σε σύγκριση με 2,5% στις ΗΠΑ και 0,8% κατά μέσο όρο στη Γερμανία, εκτοξεύοντας έτσι τα κέρδη τους.

Την ίδια στιγμή, χρέη αποζημιώσεων για την περίοδο της αποικιοκρατίας και του δουλεμπορίου δεν έχουν ποσοτικοποιηθεί συστηματικά, ενώ τα κέρδη πολυεθνικών εταιρειών από τους φορολογικούς παραδείσους στις αναπτυσσόμενες χώρες ανέρχονται σε 1,13 τρισ. δολάρια κάθε χρόνο (έκθεση State of Tax Justice του 2024), με αποτέλεσμα οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να χάνουν συνολικά 294 δισ. από φορολογικά έσοδα.

Προτάσεις για ριζικές αλλαγές

«Υπάρχει ισχυρή βάση για το επιχείρημα ότι τα δάνεια που έχουν ληφθεί για την περαιτέρω εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων θα πρέπει να θεωρηθούν “παράνομο χρέος” και να διαγραφούν» προστίθεται στην έκθεση. Οι διαγραφές χρεών τα οποία υπονομεύουν σήμερα την ανάπτυξη, πόσο μάλλον οι «ελαφρύνσεις», κρίνονται μονόδρομος αλλά δεν αρκούν για να αντιμετωπιστεί η «πιο σοβαρή από ποτέ» παγκόσμια κρίση χρέους.

Αντίθετα, η οργάνωση προτείνει να μετατοπιστεί η εξουσία στο ζήτημα του χρέους από θεσμούς όπως το ΔΝΤ σε έναν περισσότερο αντιπροσωπευτικό φορέα του ΟΗΕ, μέσω της υιοθέτησης μιας σύμβασης-πλαίσιο του ΟΗΕ για το χρέος, που θα μπορούσε να δρομολογηθεί στη Διάσκεψη για τη Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης το καλοκαίρι του 2025. Τέλος, απευθύνει έκκληση στα κινήματα κάθε χώρας να αγωνίζονται ενάντια στη λιτότητα και υπέρ της ενίσχυσης των δημόσιων υπηρεσιών και της φορολογικής δικαιοσύνης.