Βρετανία και Ε.Ε. στην κορυφή του φορο-παράδεισου

Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Κέιμαν και Βερμούδες αλλά και η Ελβετία, η Ολλανδία, η Ιρλανδία και οι υπόλοιποι «συνήθεις ύποπτοι» της Ε.Ε. συνεχίζουν να συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή για τα δημόσια ταμεία στον πλανήτη, παρά το γεγονός ότι ο ΟΟΣΑ τούς αξιολογεί ως «μη επιζήμιους».

Το εν λόγω συμπέρασμα υποδεικνύει η επικαιροποιημένη κατάταξη με τους πιο επιζήμιους εταιρικούς φορολογικούς παραδείσους του κόσμου που δημοσιοποίησε πριν από λίγες ημέρες το Δίκτυο Φορολογικής Δικαιοσύνης (Τax Justice Network-TJN). Ο νέος Δείκτης Εταιρικών Φορολογικών Παραδείσων που συνέταξε το ΤJN δείχνει ότι οι παραπάνω υπερπόντιες κτήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου μαζί με τα νησιά της Μάγχης Γκιούρνσεϊ και Τζέρσεϊ ευθύνονται μαζί με αυτό για το ένα τρίτο των κινδύνων εταιρικής φορολογικής κατάχρησης παγκοσμίως, συνιστώντας τη μεγαλύτερη απειλή για τα δημόσια έσοδα.

Οι κυβερνήσεις τις υφηλίου χάνουν ούτε λίγο ούτε πολύ κάθε χρόνο από τις πολυεθνικές εταιρείες που χρησιμοποιούν το επονομαζόμενο και Δίκτυο Φορολογικών Παραδείσων του Ηνωμένου Βασιλείου συνολικούς φόρους 84 δισ. δολαρίων. Αν μάλιστα σε αυτά προστεθούν και οι πλούσιοι ιδιώτες, τότε οι ετήσιες απώλειες φόρων εξαιτίας του εκτοξεύονται στα 169 δισ. δολάρια. Ωστόσο παρά τις τεράστιες απώλειες, ο ΟΟΣΑ -το κλαμπ των πλούσιων χωρών που τα τελευταία 60 χρόνια είχε αναλάβει εργολαβία τη θέσπιση των διεθνών φορολογικών κανόνων- δεν εντάσσει καμία από αυτές τις περιοχές στην περιβόητη μαύρη λίστα του με τους φορολογικούς παραδείσους, στην οποία πλέον υπάρχει μόνο μία χώρα, το Τρίνινταντ-Τομπάγκο.

Σε αντίθεση με την εν λόγω μαύρη λίστα αλλά και άλλες αντίστοιχες που συντάσσουν οντότητες όπως η Ε.Ε., ο Δείκτης Εταιρικών Φορολογικών Παραδείσων του TJN κατατάσσει τις χώρες ανάλογα με το πόσο αυτές διευκολύνουν τις πολυεθνικές εταιρείες να πληρώνουν λιγότερο εταιρικό φόρο εισοδήματος στις άλλες χώρες. Αυτό επιτυγχάνεται τόσο με την αξιολόγηση του περιθωρίου εταιρικής φορολογικής κατάχρησης που παρέχουν οι νόμοι και οι κανονισμοί μιας χώρας, όσο και παρακολουθώντας πόση οικονομική δραστηριότητα πολυεθνικών εταιρειών εισέρχεται και εξέρχεται από τη χώρα.

Η προσέγγιση αυτών των δύο παραγόντων για την αξιολόγηση τόσο των νόμων όσο και της δραστηριότητας επιτρέπει στον δείκτη να κατατάσσει τις χώρες με βάση τους σχετικούς κινδύνους που ενέχουν οι νόμοι τους για τους άλλους στην πράξη και όχι μόνο στη θεωρία, σε αντίθεση με τις περισσότερες «μαύρες λίστες» φορολογικών παραδείσων.

Η μελέτη του TJN έδειξε ότι κομβικό σημείο της παρούσας καταχρηστικής συμπεριφοράς των πολυεθνικών αποτελούν οι ενδοομιλικές συναλλαγές για την πληρωμή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και τελών εξυπηρέτησης. Οι χαλαροί κανόνες αρκετών χωρών σε αυτού του είδους τις συναλλαγές επιτρέπουν στις πολυεθνικές να μεταφέρουν τον όγκο των κερδών που πραγματοποιούν σε αυτές σε θυγατρικές τους οι οποίες εδρεύουν σε χώρες με χαμηλή εταιρική φορολόγηση. Οι χαλαροί κανόνες επιτρέπουν συγκεκριμένα στις πολυεθνικές να διογκώνουν τις πληρωμές δικαιωμάτων και τα τέλη υπηρεσιών, μειώνοντας τεχνητά τα κέρδη τους εκεί που αυτά παράγονται και κατά συνέπεια και τη φορολόγησή τους.

Η εκμετάλλευση των πληρωμών δικαιωμάτων για την καταβολή χαμηλότερων φόρων αποτέλεσε βασικό συστατικό του διαβόητου συστήματος φορολογικής κατάχρησης «Double Irish, Dutch Sandwich» που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν από μερικές από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες –συμπεριλαμβανομένων των Google, Facebook, Coca-Cola και Pfizer– για την αποφυγή καταβολής φόρων δισεκατομμυρίων.

Η ανάλυση του ΤJN διαπίστωσε ότι πολλές χώρες της Ε.Ε. (Βέλγιο, Δανία, Ιταλία, Πορτογαλία) βελτίωσαν τους κανόνες τους για τα δικαιώματα εκμετάλλευσης και τα τέλη υπηρεσιών, καθιστώντας δυσκολότερη την εκμετάλλευσή τους από τις πολυεθνικές εταιρείες προκειμένου να πληρώσουν λιγότερο φόρο. Ωστόσο, οι βελτιώσεις αυτές αμαυρώθηκαν από τα σημαντικά κενά που εντοπίστηκαν στους κανόνες της οδηγίας της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής των ελεγχόμενων ξένων εταιρειών.

Το πιο σημαντικό από αυτά είναι ένα παραθυράκι που προβλέπει την απαλλαγή μιας πολυεθνικής από τους κανόνες αν αυτή μπορεί να αποδείξει ότι οι επιχειρηματικές της ρυθμίσεις δεν είναι «εντελώς τεχνητές» ρυθμίσεις που δημιουργήθηκαν για να πληρώσει λιγότερους φόρους. Ωστόσο, η οδηγία δεν παρέχει καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο αξιολόγησης του τι είναι και τι δεν είναι τεχνητό, επιτρέποντας στις πολυεθνικές εταιρείες να χρησιμοποιούν τις ίδιες μεθόδους που χρησιμοποιούν για να μαγειρεύουν τα βιβλία εδώ και δεκαετίες, εξασφαλίζοντας εξαίρεση από τους κανόνες και φορολογική ασυλία. Οι ερευνητές διαπίστωσαν κενά στους σχετικούς κανόνες 16 χωρών της Ε.Ε. με αποτέλεσμα αυτοί να είναι λιγότερο αποτελεσματικοί απ’ ό,τι θεωρούνταν.

Οι χώρες της Ε.Ε. βρέθηκαν έτσι να ευθύνονται για το ένα τρίτο (33%) των κινδύνων φορολογικής εταιρικής κατάχρησης που προσδιορίζονται από τον δείκτη. Η Ε.Ε. βρέθηκε να περιλαμβάνει κάποιους από τους πιο επιζήμιους εταιρικούς φορολογικούς παραδείσους, ενώ πολλές χώρες της είναι σημαντικά εκτεθειμένες στην εταιρική φορολογική κατάχρηση. Παρήγορο ωστόσο είναι η απόσυρση της αντίθεσής τους στη μετάθεση της δημιουργίας μιας παγκόσμιας φορολογικής συνθήκης από τον ΟΟΣΑ στα Ηνωμένα Εθνη με την οποία έχουν συνταχθεί 110 χώρες του κόσμου, τον περασμένο Αύγουστο.

Αντίθετα το Ηνωμένο Βασίλειο συνεχίζει να μάχεται κατά της προώθησης μιας τέτοιας σύμβασης, επιμένοντας στις εισηγήσεις του ΟΟΣΑ. Ακόμη 7 χώρες (Αυστραλία, Καναδάς, Ισραήλ, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νότια Κορέα και ΗΠΑ) αντιδρούν. Το ΤJN εκτιμά ότι αν η υφήλιος παραμείνει στην πορεία του ΟΟΣΑ τότε οι κυβερνήσεις θα χάσουν την επόμενη δεκαετία από τους φορολογικούς παραδείσους συνολικά 4,8 τρισ. δολάρια.