Εμπρηστές και πωλητές

Ερευνα που δημοσίευσε χθες το πρακτορείο Reuters υποδεικνύει ότι οι δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι πλούσιοι της υφηλίου έναντι των φτωχών για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, έχουν επί της ουσίας μετατραπεί σε… επενδυτική ευκαιρία. Ιαπωνία, Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ και άλλες πλούσιες χώρες αποκομίζουν οικονομικά οφέλη δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο από μια παγκόσμια πρωτοβουλία που υποτίθεται ότι έχει ως στόχο να βοηθήσει και όχι να βγάλει κέρδος από τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Τα οικονομικά οφέλη προκύπτουν στο πλαίσιο της δέσμευσης των ανεπτυγμένων οικονομιών της υφηλίου να χρηματοδοτούν με 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως τις φτωχότερες χώρες προκειμένου να τις βοηθήσουν να μειώσουν τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα και να αντιμετωπίσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η δέσμευση αυτή αναλήφθηκε για πρώτη φορά το 2009 και επιβεβαιώθηκε εκ νέου στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα το 2015. Στην πενταετία που ακολούθησε ώς το 2020 καταβλήθηκαν 353 δισ. δολάρια. Εξ αυτών τα 189 δισ. δολάρια ήταν άμεσες πληρωμές από χώρα σε χώρα, οι οποίες αποτέλεσαν και το επίκεντρο της ανάλυσης του Reuters.

Η ανάλυση διαπίστωσε ότι πάνω από το ήμισυ αυτής της άμεσης χρηματοδότησης δόθηκε με τη μορφή δανείων αντί δωρεών, όπως θα ήταν ίσως το πρέπον βάσει του μεγέθους της ζημιάς που έχει προκαλέσει και συνεχίζει να προκαλεί στο κλίμα και το περιβάλλον ο ανεπτυγμένος κόσμος. Σημαντικό μέρος αυτών των δανείων χορηγήθηκαν μάλιστα με το επιτόκιο της αγοράς αποφέροντας σημαντικούς τόκους στις πιστώτριες χώρες. Σύμφωνα με την έκθεση, οι πλούσιες χώρες έχουν δανείσει στις φτωχές τουλάχιστον 18 δισ. δολάρια με επιτόκιο αγοράς. Εξ αυτών, 10,2 δισ. δολάρια έχει δανείσει η Ιαπωνία, 3,6 δισ. δολάρια η Γαλλία, 1,9 δισ. δολάρια η Γερμανία και 1,5 δισ. δολάρια οι ΗΠΑ. Αυτή η πρακτική, ο δανεισμός με επιτόκια της τάξης του 5,5%, δεν είναι ωστόσο ο κανόνας για τα δάνεια που σχετίζονται με το κλίμα και άλλα πρότζεκτ αρωγής, τα οποία συνήθως επιβαρύνονται με ένα πολύ χαμηλό επιτόκιο (της τάξης του 0,7%) ή είναι άτοκα.

Δάνεια τουλάχιστον ακόμα 11 δισ. δολαρίων -σχεδόν όλα από την Ιαπωνία- απαιτούσαν επίσης από τις δανειολήπτριες χώρες να προσλάβουν εταιρείες ή να αγοράσουν υλικά από εταιρείες των πιστωτριών χωρών. Η έρευνα εντόπισε επίσης δάνεια τουλάχιστον 10,6 δισ. δολαρίων από 24 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ενωση που απαιτούσαν ανάλογα από τις δανειολήπτριες χώρες να προσλάβουν εταιρείες, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς ή δημόσιους οργανισμούς συγκεκριμένων χωρών -συνήθως των δωρητριών- για να υλοποιήσουν τα χρηματοδοτούμενα έργα ή να προμηθεύσουν τα απαιτούμενα υλικά.

Η προσφορά δανείων για το κλίμα με επιτόκια αγοράς και η εξάρτηση της χρηματοδότησης από την πρόσληψη ορισμένων εταιρειών σημαίνει με άλλα λόγια ότι χρήματα που προορίζονται για τις αναπτυσσόμενες χώρες αποστέλλονται πίσω στις πλούσιες. Αντί δηλαδή να αποζημιώσουν αδρά τις φτωχότερες χώρες για τη μακροπρόθεσμη ρύπανση με την οποία επιβάρυναν τον πλανήτη τροφοδοτώντας την κλιματική αλλαγή, οι πλούσιες χώρες εισπράττουν και κέρδη από τις πληρωμές δανείων, τόκων και προμηθειών.

Στην «απέναντι όχθη», οι δανειολήπτριες χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου βλέπουν το άγος του χρέους να τις κατακυριεύει. Ηδη υπερχρεωμένες, βρίσκονται αντιμέτωπες με έναν φαύλο κύκλο: η εξυπηρέτηση του χρέους περιορίζει την ικανότητά τους να επενδύσουν σε κλιματικές λύσεις ενώ τα ακραία καιρικά φαινόμενα που υφίστανται προκαλούν σοβαρές οικονομικές ζημιές οδηγώντας συχνά σε ακόμη μεγαλύτερο δανεισμό. Το αδιέξοδο αυτό επιβεβαιώνει έκθεση των Ηνωμένων Εθνών διαπιστώνοντας πως το 50% των 54 πιο υπερχρεωμένων χωρών του κόσμου κατατάσσονται ταυτόχρονα και μεταξύ των πιο ευάλωτων στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.