Νέες τεχνολογίες και ανισότητα

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Εκθεσης της Παγκόσμιας Τράπεζας (WB) για τη σχέση μεταξύ τεχνολογίας, οικονομικής ανάπτυξης και ισότητας «η μείωση των θέσεων εργασίας της μεσαίας τάξης στις ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία 40 χρόνια έχει οδηγήσει στην αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας και σε πολιτική πόλωση. Στο πλαίσιο αυτό η μεγάλη πρόκληση για τους διαμορφωτές πολιτικής στην Ευρώπη είναι να διασφαλιστεί ότι οι νέες τεχνολογίες δεν θα επιδεινώσουν περαιτέρω τις τάσεις αυτές και θα συμβάλουν στην επίτευξη μιας πιο δίκαιης ανάπτυξης». Επομένως, υπό μία έννοια, όσοι έχουν εκπέσει εδώ και χρόνια από τα μεσαία στα εργατικά στρώματα, δεν κινδυνεύουν από την ψηφιακή απειλή.

Φυσικά αυτό δεν ισχύει. Ακόμη κι αν η Παγκόσμια Τράπεζα επικεντρώνει την προσοχή της στα μεσαία στρώματα και διστάζει να κάνει χρήση των όρων «εργατικά στρώματα» ή «εργατική τάξη», η ανισότητα και αυξανόμενη είναι και διαχέεται στον κοινωνικό ιστό, όπως συμβαίνει με το υγρό μέσα από τα συγκοινωνούντα δοχεία, τις τάξεις και τα στρώματα.

Στην έκθεση που παρουσιάστηκε χθες στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών (ΕΒΕΑ), σε εκδήλωση για «Το Μέλλον της Εργασίας», που διοργάνωσαν από κοινού η World Bank και το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών - ΙΟΒΕ, (το οποίο παρουσίασε και τη δική του μελέτη) προκύπτουν, μεταξύ άλλων, τα εξής συμπεράσματα:

Τρία βασικά ευρήματα της έκθεσης σύμφωνα με τους οργανωτές είναι τα εξής:

● Οι μικρές επιχειρήσεις στην Ε.Ε. καθυστερούν να υιοθετήσουν τις νέες τεχνολογίες. Η έκθεση δείχνει ότι οι μεγαλύτερες, πιο παραγωγικές επιχειρήσεις και εκείνες με καλύτερα διευθυντικά στελέχη είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες. Τα ποσοστά υιοθέτησης νέων τεχνολογιών είναι παρόμοια στις μεγάλες επιχειρήσεις και στις δύο πλευρές του Βόρειου Ατλαντικού. Ωστόσο, τέσσερις στις δέκα μικρές επιχειρήσεις υιοθετούν νέες τεχνολογίες στις ΗΠΑ, ενώ στην Ε.Ε. ο λόγος είναι τρεις στις δέκα. Επιπλέον, οι χώρες και οι περιφέρειες με υψηλότερα επίπεδα ανθρώπινου κεφαλαίου, μεγαλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους και φιλικά προς τις επιχειρήσεις ρυθμιστικά πλαίσια προωθούν καλύτερα την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών.

● Στην Ε.Ε., η τεχνολογία έχει αυξήσει την παραγωγικότητα, τη ζήτηση για πτυχιούχους Πανεπιστημίων και τη συγκέντρωση της αγοράς. Σε δείγμα ιταλικών εταιρειών, που εξετάστηκαν στην έκθεση, αναδείχθηκε ότι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών αυξάνει τις συνολικές πωλήσεις και την απασχόληση, με σημαντική άνοδο της παραγωγικότητας εργασίας. Οι εταιρείες που ενσωμάτωσαν νέες τεχνολογίες μειώνουν την ένταση συνήθων χειρωνακτικών εργασιών και αυξάνουν την ένταση μη συνηθισμένων γνωστικών εργασιών. Αυτή η αλλαγή στα καθήκοντα επιτυγχάνεται με την πρόσληψη περισσότερων εργαζομένων με πανεπιστημιακά πτυχία. Παράλληλα, καθώς είναι είναι πιο πιθανό μεγαλύτερες και πιο παραγωγικές εταιρείες να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες, αυξάνεται η συγκέντρωση στις αγορές και μειώνεται το μερίδιο του συνολικού εισοδήματος που πηγαίνει στην εργασία.

● Οι απόφοιτοι επαγγελματικής εκπαίδευσης δεν έχουν τις δεξιότητες για να επωφεληθούν από τις τεχνολογικές αλλαγές. Οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ) είναι πιθανότερο να βρουν απασχόληση σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους με πτυχίο γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, αυτό το πλεονέκτημα εξασθενεί μέσα σε πέντε έως επτά χρόνια από την είσοδό τους στο εργατικό δυναμικό, ένα αποτέλεσμα που εξηγείται από μια αγορά εργασίας που χαρακτηρίζεται από συνεχείς αλλαγές στη ζήτηση για δεξιότητες. Οι απόφοιτοι ΕΕΚ εξακολουθούν να ασχολούνται με συνήθεις και χειρωνακτικές εργασίες και διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να εκτοπιστούν από την αγορά εργασίας λόγω αυτοματοποίησης. Μέρος της εξήγησης για την έλλειψη συμπληρωματικότητας μεταξύ των καθηκόντων που εκτελούνται από τους αποφοίτους ΕΕΚ και εκείνων που απαιτούνται από τις νέες τεχνολογίες είναι οι χαμηλές θεμελιώδεις δεξιότητες — η αριθμητική ικανότητα, ο εγραμματισμός και οι κοινωνικο-συναισθηματικές δεξιότητες.

Δεξιότητες

«Υψηλές βαθμολογίες στις δεξιότητες συνεργασίας και χαμηλή βαθμολογία στη συναισθηματική ανθεκτικότητα και ειδικότερα στις δεξιότητες διαχείρισης θυμού και ρύθμισης του στρες» εντοπίζει για τους μαθητές της Ελλάδας μία δεύτερη έρευνα που διεξήχθη από το ΙΟΒΕ. «Σε σύγκριση με συνομήλικους στις ΗΠΑ, οι μαθητές Λυκείου στην Ελλάδα έχουν σημαντικά χαμηλότερες βαθμολογίες στις δεξιότητες αυτοοργάνωσης και καινοτομίας και υψηλότερες βαθμολογίες στην κοινωνική συμμετοχή» Η μελέτη του ΙΟΒΕ «Μέτρηση των ήπιων δεξιοτήτων των μαθητών στην Ελλάδα» καταγράφει την πρώτη προσπάθεια προσδιορισμού του επιπέδου των κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων στον μαθητικό πληθυσμό της χώρας με τη χρήση του εργαλείου BESSI που αναπτύχθηκε πρόσφατα από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστήμιου του Illinois των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο του έργου της Παγκόσμιας Τράπεζας για το μέλλον της εργασίας, η ερευνητική ομάδα του ΙΟΒΕ επισκέφτηκε 41 σχολεία (19 ΕΠΑΛ και 22 Γενικά Λύκεια) στην Περιφέρεια Αττικής και στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης και συγκέντρωσε απαντήσεις από περίπου 1,4 χιλ. μαθητές.

Η έρευνα επιβεβαίωσε αυτό που είναι αισθητό: οι μαθητές επαγγελματικής εκπαίδευσης Λυκείου στην Ελλάδα τείνουν να έχουν χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, καθώς οι γονείς τους τείνουν να έχουν χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, χαμηλότερο επαγγελματικό επίπεδο (με βάση διεθνείς κατατάξεις) και λιγότερα περιουσιακά στοιχεία στο νοικοκυριό. Τείνουν επίσης να έχουν μειωμένες φιλοδοξίες να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να επιτύχουν υψηλότερο επαγγελματικό επίπεδο στα 30 τους χρόνια.

Παρά το σημαντικό κοινωνικοοικονομικό προβάδισμα των μαθητών Γενικού Λυκείου, δεν καταγράφονται αξιοσημείωτες διαφορές στο μέσο επίπεδο των ήπιων δεξιοτήτων μεταξύ των μαθητών 1ης τάξης επαγγελματικής και γενικής εκπαίδευσης. Ωστόσο, συγκρίνοντας το επίπεδο των δεξιοτήτων μεταξύ της 1ης και της 3ης τάξης, προκύπτουν ενδείξεις για ισχυρότερη ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων μέσα από τη γενική εκπαίδευση.