Σοβαροί κίνδυνοι από τα υψηλά επιτόκια

Σε τεντωμένο σχοινί θα βαδίσει η παγκόσμια οικονομία τούς επόμενους μήνες με σοβαρό τον κίνδυνο διολίσθησης σε ύφεση και κυρίως σε στασιμότητα που ενδεχομένως να κρατήσει για χρόνια. Τα οικονομικά στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες αλλά και οι μεσοπρόθεσμες προβλέψεις των διεθνών οργανισμών επιβεβαιώνουν εν μέρει τους φόβους αυτούς.

Πέρα από τις απογοητευτικές προβλέψεις του ΟΟΣΑ την περασμένη Τρίτη (για παγκόσμια ανάπτυξη 2,7% αντί 2,9% φέτος) και τα καμπανάκια του για μεγαλύτερο του αναμενόμενου αντίκτυπο στην οικονομία από τη σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής, τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν χθες επιβεβαίωσαν τη διαρκή συρρίκνωση που καταγράφει η βιομηχανική παραγωγή και συνολικά ο τομέας της μεταποίησης σε όλες σχεδόν τις μεγάλες οικονομίες της υφηλίου, την αναιμική ζήτηση και τις μηδενικές προοπτικές ανάκαμψης. Οι δείκτες υπευθύνων προμηθειών των επιχειρήσεων μεταποίησης ΡΜΙ έδειξαν βαθιά ριζωμένη συρρίκνωση του τομέα στην ευρωζώνη, πτώση της ζήτησης για 19ο συνεχόμενο μήνα και παντελή έλλειψη του αναγκαίου για την ανάκαμψη δυναμισμού. Τα ευρωπαϊκά εργοστάσια μείωσαν το προσωπικό τους για 6ο συνεχόμενο μήνα, ενώ ο επιμέρους δείκτης απασχόλησης συρρικνώθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 2020.

Αλλά και στην Ασία, παρά τη μικρή ανάκαμψη του αντίστοιχου δείκτη ΡΜΙ της Κίνας, συνολικά η δραστηριότητα των εργοστασίων παρέμεινε αδύναμη τον Νοέμβριο εξαιτίας της συνεχιζόμενης ασθενούς διεθνούς ζήτησης και συρρίκνωσης του παγκόσμιου εμπορίου. Η εγχώρια αγορά τόσο στην Κίνα όσο και στις υπόλοιπες ισχυρές βιομηχανικά οικονομίες της περιοχής (Ιαπωνία, Ν.Κορέα κ.α.) αδυνατεί εμφανώς να καλύψει τις απώλειες από ΗΠΑ και Ευρώπη. Οι αναλυτές προειδοποιούν από την πλευρά τους ότι παρότι οι εξαγωγές της ηπείρου έπιασαν πιθανότατα πάτο είναι απίθανο να ανακάμψουν, καθώς η παγκόσμια οικονομία πάσχει στην παρούσα φάση από έναν κινητήρα ανάπτυξης.

Την ευθύνη γι’ αυτήν την εξέλιξη δεν φέρουν μόνον οι πόλεμοι, οι γεωπολιτικές εντάσεις, η ενεργειακή κρίση και ο ΟΠΕΚ+ (που προχθές έπαιξε πιθανότατα το τελευταίο του χαρτί, ανακοινώνοντας εθελοντικές περικοπές 2,2 εκατ. βαρελιών ημερησίως στην προσπάθειά του να κρατήσει τις διεθνείς τιμές του αργού πετρελαίου ψηλά), αλλά και οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες της Δύσης. Και πιο συγκεκριμένα οι ΕΚΤ, Fed και Τράπεζα της Αγγλίας, που αύξησαν ραγδαία τα επιτόκιά τους στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών δεκαετιών τους τελευταίους 20 μήνες στοχεύοντας στην πλευρά της ζήτησης για την αντιμετώπιση του υψηλού πληθωρισμού που είχαν πυροδοτήσει οι δυνάμεις της προσφοράς.

Τα στοιχεία της περασμένης Πέμπτης έδειξαν ότι ενδεχομένως έχουν κάθε λόγο να υπερηφανεύονται για την επιλογή τους, αφού ο πληθωρισμός της ευρωζώνης υποχώρησε στο 2,4% και των ΗΠΑ στο 3%, δηλαδή σε απόσταση βολής πλέον από τον στόχο τους 2%. Ωστόσο οι κεντρικοί τραπεζίτες συνεχίζουν να διαμηνύουν ότι είναι νωρίς ακόμη για να δηλωθεί η νίκη κατά του πληθωρισμού, ότι ίσως χρειαστεί περαιτέρω σφίξιμο και ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν υψηλά για καιρό, καθώς επίκεινται δευτερογενείς ανοδικές πιέσεις στις τιμές από πιθανή άνοδο των μισθών. Η έως τώρα άνοδος των τελευταίων βέβαια δεν είναι ούτε καν η μισή της ανόδου που κατέγραψαν οι τιμές και οι οποίες σε συνδυασμό με το υψηλότερο κόστος χρήματος είχαν αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων, κρίση ζωής γι’ αρκετούς εξ αυτών, καθίζηση κατανάλωσης και στέρησης της αναπτυξιακής δυναμικής που πυροδοτεί συνολικά η υψηλότερη ζήτηση.

Με άλλα λόγια οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν συντελέσει στο μπλοκάρισμα του εν λόγω κινητήρα ανάπτυξης και το χειρότερο είναι ότι επιμένουν σε μια πολιτική που τον καταστρέφει ακόμη πιο πολύ οδηγώντας σε παρατεταμένο οικονομικό τέλμα. Μια ματιά στις αγορές τις τελευταίες εβδομάδες υποδεικνύει ότι τα πράγματα είναι αρκετά σοβαρά. Οι αναλυτές των επενδυτικών τραπεζικών κολοσσών της υφηλίου αναμένουν -ειδικά μετά τα καλά στοιχεία από το μέτωπο του πληθωρισμού την περασμένη Πέμπτη- ότι οι κεντρικές τράπεζες θα ξεκινήσουν να μειώνουν τα επιτόκιά τους νωρίτερα απ’ ό,τι ανέμεναν.

Χθες οι αγορές προεξοφλούσαν ότι οι πιθανότητες μείωσης των επιτοκίων από την αμερικανική κεντρική τράπεζα τον Μάρτιο είναι πλέον 46% από 27% μία εβδομάδα πριν. Οι χρηματομεσίτες έχουν διπλασιάσει τις προβλέψεις τους από τον περασμένο Αύγουστο για τη συνολική μείωση των επιτοκίων στη διάρκεια του 2024 -σε 1%, τόσο από τη Fed όσο και την ΕΚΤ. Αναμένουν μάλιστα ότι η πρώτη μείωση θα ξεκινήσει από την ΕΚΤ τον Απρίλιο. Πάνω σε αυτές τις προσδοκίες χτίστηκε το ράλι 9% που κατέγραψαν τα χρηματιστήρια τον Νοέμβριο στον καλύτερο μήνα γι’ αυτά το 2023 και η ραγδαία μείωση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων στο ίδιο διάστημα.

Ωστόσο αυτή η ακόμη μεγαλύτερη αποσύνδεση της θέασης και παιγνίου των χρηματοπιστωτικών αγορών από αυτά που λένε οι κεντρικές τράπεζες για τις μειώσεις των επιτοκίων τροφοδοτεί δεύτερες σκέψεις. Πέρα από τις κερδοσκοπικές σκοπιμότητες των αγορών, η εκτίμησή τους για επίσπευση αλλαγής της νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών συμπορεύεται με τα αρνητικά οικονομικά στοιχεία που δημοσιεύονται και αν μη τι άλλο υποδεικνύει ότι η κατάσταση της πραγματικής οικονομίας ίσως είναι πολύ χειρότερη από αυτήν που παρουσιάζεται και εκτιμάται. Η πολυπόθητη «ομαλή προσγείωση» αυτής στο τοξικό για την ανάπτυξη περιβάλλον των υψηλών επιτοκίων ίσως να μην είναι και τόσο σίγουρη τελικά. Ειδικά αν ο ΟΠΕΚ+ καταφέρει να ξαναστείλει τις τιμές του πετρελαίου πάνω από τα 100 δολάρια ή το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα θελήσει να αντλήσει περισσότερα από τις γεωπολιτικές συγκρούσεις.