Βέρτιγκο στις διεθνείς αγορές

Αν αυτά αφορούσαν μόνο τις ίδιες τις αγορές και τους πρωταγωνιστές τους, θα μπορούσαμε να πούμε «μικρό το κακό». Ωστόσο, οι συνέπειές τους είναι πολυποίκιλες και σημαντικές. Φέρνουν δε σε οριακά σημεία αντοχής ιδιαίτερα την ευρωζώνη και ακόμη πιο ιδιαίτερα τις πλέον εκτεθειμένες σε υψηλό δημόσιο χρέος χώρες-μέλη της – όπως η Ιταλία και η Ελλάδα.

«Υπερευαισθησία»

Η «υπερευαισθησία» είναι τέτοια που μια είδηση μπορεί να αλλάξει τα πρόσημα στις αγορές σε λίγες ώρες ή λεπτά. Χθες Τετάρτη, μια είδηση από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η ανακοίνωση του αμερικανικού ADP ότι μειώθηκε η απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα των ΗΠΑ, έδωσε… πνοή στις αγορές, οι οποίες ψάχνουν «συμμάχους» σε στοιχεία που να παραπέμπουν σε οικονομική επιβράδυνση, διότι έτσι ελπίζουν ότι η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα θα ανακόψει την επιθετική της νομισματική πολιτική στον τομέα των επιτοκίων.

Ομως –φευ!– υπήρξαν και χθεσινές ειδήσεις με αντίθετο πρόσημο, ότι δηλαδή η οικονομία δεν πάει τόσο άσχημα ώστε να… συγκινηθεί η κεντρική τράπεζα: η αύξηση των παραγγελιών για βιομηχανικά προϊόντα και τα στοιχεία για 9η συνεχή επέκταση του τομέα των υπηρεσιών. Το αποτέλεσμα ήταν… βέρτιγκο, με οριακή καλυτέρευση των δεικτών στα χρηματιστήρια αλλά ουσιαστικά με έλλειψη κατεύθυνσης.

Η πλειονότητα των ειδήσεων, πάντως, παρέπεμπε σε οικονομική επιβράδυνση και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, ιδιαίτερα μάλιστα στην ευρωζώνη, η οποία φλερτάρει ανοιχτά με την ύφεση. Πέραν των προαναφερθέντων, είχαμε:

● Οι αιτήσεις για στεγαστικά δάνεια κατέγραψαν την υψηλότερη μείωσή των τελευταίων 5 μηνών την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.

● Το μέσο επιτόκιο των 30ετών στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ αυξήθηκε σε 7,53% την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, στο υψηλότερο επίπεδο από τον Νοέμβριο του 2000!

● Η Ιταλία γνώρισε ύφεση 0,4% το δεύτερο τρίμηνο του 2023, έναντι θετικών ρυθμών ανάπτυξης 0,6% το πρώτο τρίμηνο.

● Οι λιανικές πωλήσεις στην ευρωζώνη μειώθηκαν κατά 1,2% τον Αύγουστο, πολύ περισσότερο από τις εκτιμήσεις για πτώση 0,3%.

● Οι τιμές παραγωγού στην ευρωζώνη μειώθηκαν κατά 11,5% σε ετήσια βάση τον Αύγουστο – η πιο απότομη πτώση τιμών παραγωγού που έχει καταγραφεί.

● Οι τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών στην ευρωζώνη γνώρισαν συντονισμένη πτώση τον Αύγουστο.

Οι κεντρικές τράπεζες «δεν μασάνε»;

Οι ενδείξεις για οικονομική επιβράδυνση είναι σαφέστατες στην ευρωζώνη, αλλά η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ δεν… αποθαρρύνεται, καθώς επανέλαβε τη δέσμευσή της ότι τα επιτόκια θα μείνουν σε υψηλά επίπεδα για μακρύ διάστημα. Στις ΗΠΑ οι ενδείξεις περί οικονομικής επιβράδυνσης είναι πιο ασθενικές και επομένως όχι αρκετά «πειστικές» για τη FED ώστε να αποστασιοποιηθεί από το γνώριμο μοτίβο περί υψηλών επιτοκίων για μακρύ χρονικό διάστημα.

Επίσης, η ισοτιμία ευρώ - δολαρίου (όπου το δολάριο ανεβαίνει και το ευρώ πέφτει) δεν επιτρέπει στην ΕΚΤ να κάνει βήμα αποκλιμάκωσης όσο η FED κρατάει τα επιτόκια υψηλά. Δεν είμαστε ακόμη στην παραμονή του ακούσματος καλών νέων από το «μέτωπο» των επιτοκίων – και επομένως η νευρική κρίση στις αγορές θα συνεχιστεί, με σκαμπανεβάσματα.

Ευρώπη-αδύναμος κρίκος

Τα κρίσιμα ζητήματα είναι α) για πόσο και β) αν στο διάστημα αυτό θα αποφευχθούν τα χειρότερα, δηλαδή κάποιο «κραχ» που θα βαθύνει την κρίση και τις συνέπειές της.

Σε κάθε περίπτωση, η ευρωζώνη αναδεικνύεται ξανά σε αδύναμο κρίκο του διεθνούς συστήματος. Καθώς η FED οδηγεί ξανά την «κούρσα» των επιτοκίων, τα κεφάλαια συρρέουν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, που σημαίνει ότι αποδυναμώνεται το ευρώ και οι ευρωπαϊκές αξίες (ομόλογα και μετοχές).

Ταυτόχρονα, η απομάκρυνση της στιγμής που θα αρχίσει η αποκλιμάκωση των επιτοκίων πλήττει με σφοδρότητα την αγορά ομολόγων, όπου οι τιμές πέφτουν και οι αποδόσεις ανεβαίνουν (οι δύο όψεις-συνέπειες του sell off). Στον συνδυασμό τους, αυτά τα δεδομένα φέρνουν την κρίση των ομολόγων στην Ευρώπη στα όρια αντοχής για τις χώρες με υψηλό χρέος.

Πριν από τη χθεσινή οριακή «αποσυμπίεση», τα 10ετή κρατικά ομόλογα της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας προσέγγιζαν τα υψηλά των τελευταίων πολλών μηνών ή και χρόνων: της Γερμανίας το 3%, της Γαλλίας το 3,5%, της Ιταλίας το 5%, της Ισπανίας είχε σπάσει το όριο του 4%, της Πορτογαλίας είχε σπάσει το όριο του 3,5%, της Ελλάδας το 4,5%.

Βλέπουμε ότι διαμορφώνονται τρεις «ταχύτητες»: στην πρώτη βρίσκεται η Γερμανία, στη δεύτερη η Γαλλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία και στην τρίτη η Ιταλία και η Ελλάδα. Ιδιαίτερα η Ιταλία «φλερτάρει» με μια κρίση χρέους, καθώς πρέπει να αναχρηματοδοτεί με «απαράδεκτα» υψηλά επιτόκια χρέος περίπου 400 δισ. ευρώ ετησίως!