Μάγια... χρηματοπιστωτικού τύπου επιστρατεύουν οι πλούσιες χώρες

Η ΜΚΟ περιγράφει με τα πλέον μελανά χρώματα τη ζοφερή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι φτωχότερες χώρες. Οι προϋπολογισμοί τους έχουν συμπιεστεί από την πανδημία, τις αυξήσεις των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων, τα υψηλότερα επιτόκια, την ανατίμηση του δολαρίου και την αύξησή του κόστους δανεισμού τους. Αποτέλεσμα:

1. Σπειροειδής φτώχεια και ανισότητα: περίπου 71 εκατομμύρια άνθρωποι διολίσθησαν σε φτώχεια μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου 2022, ενώ για πρώτη φορά στα τελευταία 25 χρόνια ακραίος πλούτος και φτώχεια αυξήθηκαν απότομα ταυτόχρονα.
2. Κρίση χρέους: σχεδόν το 1/3 των αναδυόμενων οικονομιών και τα 2/3 των χωρών χαμηλού εισοδήματος βρίσκονται σε ή κοντά σε δυσχέρεια εξυπηρέτησης του χρέους τους. Το 2021 δαπάνησαν κατά μέσο όρο το 27,5% του προϋπολογισμού τους για την εξυπηρέτησή του. Ποσοστό διπλάσιο αυτού που ξοδεύτηκε για την παιδεία, τετραπλάσιο της δαπάνης για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και σχεδόν 12πλάσιο της αντίστοιχης για κοινωνική πρόνοια.
3. Εκτεταμένη λιτότητα: εκτιμάται ότι μέχρι το 2025 το 55% του πληθυσμού στις χώρες χαμηλού εισοδήματος και το 85% στις χώρες μεσαίου εισοδήματος θα εξακολουθούν να επηρεάζονται από μέτρα λιτότητας. Οι τεράστιες περικοπές των δαπανών για υγεία, εκπαίδευση και κοινωνική προστασία πλήττουν κυρίως φτωχά νοικοκυριά, γυναίκες και περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Το ΔΝΤ από την πλευρά του τις επιβάλλει: 13 από τα 15 δανειακά του προγράμματα στο 2ο έτος της πανδημίας απαιτούσαν λιτότητα.

Την ίδια στιγμή οι πιο επιβλαβείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής χτυπούν περισσότερο αυτές τις χώρες, ενώ το ενδεχόμενο μιας ευρύτερης παγκόσμιας τραπεζικής κρίσης και ύφεσης ίσως επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την κατάστασή τους.

Καθώς οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι θλιβερά εκτός τροχιάς και η ικανότητα αυτών των χωρών να αντιμετωπίσουν φτώχεια και κλιματική αλλαγή στις επόμενες δεκαετίες υπονομεύεται, η Oxfam υπολογίζει ότι απαιτούνται τουλάχιστον επιπλέον 27,4 τρισ. δολάρια από τώρα έως το 2030 προκειμένου να καλυφθούν τα χρηματοδοτικά κενά τους σε υγεία, εκπαίδευση, κοινωνική προστασία και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ποσό που ισοδυναμεί με ετήσιο χρηματοδοτικό κενό 3,9 τρισ. δολαρίων.

Απέναντι σε αυτήν την τεράστια μαύρη τρύπα οι λύσεις που βρίσκονται στο τραπέζι είναι τραγικά ανεπαρκείς. Οι μεταρρυθμίσεις του Πλαισίου Κεφαλαιακής Επάρκειας (CAF), οι οποίες πιθανολογείται ότι θα κυριαρχήσουν στη σύνοδο της Ουάσινγκτον και φαίνεται να είναι η επιλογή γύρω από την οποία συσπειρώνονται οι πλούσιες χώρες για να ξεκλειδώσουν πρόσθετη χρηματοδότηση, θυμίζουν μάγια και βουντού παρά λύση ουσίας.

Προβλέπουν αλλαγή των κανόνων που διέπουν τις πολυμερείς τράπεζες ανάπτυξης, ώστε να μπορούν να μοχλεύουν περαιτέρω τους ισολογισμούς τους, αυξάνοντας τον όγκο του δανεισμού χωρίς να απαιτείται πρόσθετο κεφάλαιο από τους μετόχους. Είναι καλή ιδέα, αλλά όχι η «μαγική σφαίρα» που οι πλούσιες χώρες θα ήθελαν να πιστεύουμε, τονίζει η Oxfam. Αν και υπόσχεται απελευθέρωση κεφαλαίων ύψους έως και ενός τρισ. δολαρίων, επί του παρόντος υπάρχει συζήτηση για μια πολύ μικρότερη μεταρρύθμιση που θα μοχλεύσει μόλις 50 δισεκατομμύρια δολάρια σε διάστημα 10 ετών.

Η επιλογή αυτή μπορεί να προσφέρει ώς το 2030 μόλις το 0,1% του ποσού που απαιτείται για να κλείσει η μαύρη τρύπα των 27,4 τρισ. Ακόμη και αν το πλήρες φάσμα των μεταρρυθμίσεων του CAF υιοθετούνταν αμέσως, αυτές θα κάλυπταν σύμφωνα με τη ΜΚΟ μόλις το 3,6% των χρηματοδοτικών αναγκών ώς το 2030.

Οι μεταρρυθμίσεις τού CAF δίνουν έμφαση στον δανεισμό σε μια περίοδο εκτεταμένης κρίσης χρέους, όταν πολλές χώρες είναι ήδη υπερχρεωμένες και ως εκ τούτου δεν διαθέτουν δανειοληπτική ικανότητα. Κινδυνεύουν δε να αποσπάσουν την προσοχή από τη φιλόδοξη δράση που απαιτείται από τις πλούσιες χώρες για την αύξηση της βοήθειας και άλλων χρηματοδοτικών πόρων με ευνοϊκούς όρους, που θα ωφελούσαν χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες.