Του θυμού και των Αναρχικών

Τα αντικλείδια τους είναι ο θυμός και η πολιτική αιχμή. Μ’ αυτά χώνονται στις πίσω αυλές της ελληνικής κοινωνίας, εκεί όπου δεν χωρά καμιά ορθότητα, εκεί όπου οι προκλήσεις είναι καθημερινές. Εκεί πρωταγωνιστούν ο Καραϊσκάκης ή ο Μπακούνιν· εκεί τα Παπαγαλάκια και οι Πρετεντέρηδες προσπαθούν να καλύψουν τους στίχους της Διεθνούς· εκεί κάποιοι πρωθυπουργοί καταγγέλλονται ως Δωσίλογοι, κάποιοι υπουργοί γίνονται Κατίνες με γραβάτα, κάποιοι βουλευτές χυδαιολογούν, ενώ οι νεολαίοι παρελαύνουν φωνάζοντας στις Αρχές Ωρσα πέντε ή φτάνουν να κάνουν Απεργία πείνας.

Μιλάμε για τα πιο επίκαιρα, ίσως, Λεξικά των ημερών. Είναι το Index maladictus/το Βρωμολεξικό του βετεράνου των πλέον ευφάνταστων και ευφυών θεματικών λεξικών Νίκου Δ. Πλατή, και το Αναρχικό λεξικό (Α΄ τόμος) τού μέχρι πρόσφατα εμψυχωτή του βιβλιοπωλείου «Αντεργκράουντ» στον Πειραιά, Γιάννη Φούντα. Δύο βιβλία που μας ξεναγούν πίσω από την κοινωνική βιτρίνα.

Ο Πλατής κινείται έξω από τα όρια του καθωσπρεπισμού αλλά μέσα στα όρια της ειρωνείας, και με το καινούργιο του βιβλίο σχολιάζει την «εποχή (μας) τού βρίζεσθαι ασυστόλως». Αποτυπώνει τον θυμωμένο λόγο, τον βλάσφημο αλλά και τον αλαζονικό ή προσβλητικό καθώς και τα αντίστοιχα ήθη, από το Βυζάντιο και το 1821 μέχρι σήμερα, εστιάζοντας στη Μεταπολίτευση και στα χρόνια των Μνημονίων, και ξεμπροστιάζοντας τους μεγαλύτερους «βρισιάρηδες» (Διογένης ο Σινωπεύς, Καραϊσκάκης, Αραγκόν, Λεωνίδας Χρηστάκης, Λιάνα Κανέλλη, Κάπταιν Χάντοκ)! Το Λεξικό του είναι ιστορικό και λαογραφικό, κοινωνικό και ψυχογραφικό, ερμηνευτικό, λογοτεχνικό και κινηματογραφικό, τυλιγμένο με διαβρωτικό χιούμορ.

Ο Φούντας, από την πλευρά του, αποδαιμονοποιεί την Αναρχία, αποτυπώνοντας τις υπόγειες διαδρομές μιας παράλληλης κουλτούρας, «αισθητικά και πρακτικά διάφορης ή και ανταγωνιστικής με την καθεστωτική αντίληψη στην πολιτική, στην επικοινωνία, στην τέχνη και στη γραφή». Το Λεξικό του είναι ειδικότερο: εγκυκλοπαιδικό και ιστορικό. Κινείται στο ελευθεριακό σύμπαν ανάμεσα στον ρομαντισμό και τον ακτιβισμό, και χαρτογραφεί τους εμπνευστές, τα έντυπα, τα έργα αναφοράς, τις κομβικές στιγμές του αναρχικού κινήματος στον διεθνή και τον ελληνικό χώρο. Ο Φούντας πρωτοτυπεί έχοντας πάρει μαθήματα από τον Πλατή, ο οποίος με τη σειρά του είναι διάδοχος του Ηλία Πετρόπουλου και του Νίκου Τσιφόρου.

Και τα δύο Λεξικά διαβάζονται απνευστί σαν σπονδυλωτά αφηγήματα, ντοκουμενταρισμένα μάλιστα με φορτισμένες εικόνες. Και τα δύο κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων, μια 9μελή κολεκτίβα προσηλωμένη στον αγώνα για μια άλλη κοινωνία. Και στα δύο βρίσκουμε λήμματα για τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο (από τη σκοπιά των ΜΜΕ ή από εκείνη του Μανόλη Αναγνωστάκη, αντίστοιχα), για τους Μπάτσους-γουρούνια-δολοφόνους και για τον κυνικό φιλόσοφο Διογένη…

Τα πολιτικά ήθη στο στόχαστρο

Οι κάτοικοι του Βρωμολεξικού, ο σκατιάς, ο χλέμπουρας και ο χλεχλές, ο κάγκουρας, η καλτάκα και η κάργια, ο κλαπαρχίδας και ο μανιαμούνιας, η κουφάλα και οι ιντερνετικοί υβριστές, ο Δε θα γίνεις Ελληνας ποτέ, ο Δε μας χέζεις ρε Νταλάρα και ο ζμπούτσαμ’, ακτινογραφούν την ελληνική κοινωνία. Φέρνουν στο φως τον χειρότερο εαυτό της, τον ρατσισμό της, τον σεξισμό, τα οπαδικά ήθη της, τα συμπλέγματά της, αλλά δείχνουν και ότι καταλαβαίνει πολύ καλά τις αποχρώσεις των πραγμάτων.

Τα μπινελίκια και τα γιαουρτώματα προς τους μεγαλοσχήμονες των ΜΜΕ και της πολιτικής σκηνής είναι χαρακτηριστικά. Ο Πλατής τα αποθησαυρίζει και εκθέτει ονομαστικά και ανεπανόρθωτα τους «κατεργάρηδες που έγραψαν ιστορία με τη βαναυσότητα του λόγου τους».

Βρίσκουμε, λοιπόν, το ΠΑΣΟΚ, τη Ν.Δ. και τον ΛΑΟΣ στο λήμμα Κουφάλες έρχονται κρεμάλες. Επίσης τον Ευάγγελο Βενιζέλο στο λήμμα Πουστόγερος, επειδή έτσι αποκάλεσε τον Απόστολο Κακλαμάνη όταν καταψήφισε διάταξη σχετική με τις Τράπεζες. Στο λήμμα Βούδας συναντάμε τον Κώστα Καραμανλή, στο Λεβεντομαλάκας τον Ρέππα, στο Πρετεντέρηδες τους μεγαλοδημοσιογράφους-μετόχους των επιχειρήσεων των ΜΜΕ που ντροπιάζουν το επάγγελμα.

Από κοντά και η φράση του μπλόγκερ Πιτσιρίκου: Το πάθος για το χρήμα σε κάνει Παύλο Τσίμα. Παράλληλα, ο Κατρουγκαλισμός ορίζεται ως «λεκτικός υπαινικτικός τραμπουκισμός». Και το λαμόγιο ορίζεται ως «λέξη άγνωστη στα λεξικά της προ-ΠΑΣΟΚ εποχής· πάει να πει αβανταδόρος, αεριτζής, απατεώνας εκ του (κομματικού) ασφαλούς, καταχραστής (με τις ευλογίες του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος ας πούμε)».

Κι ανάμεσα είναι οι λέξεις Γερμανοτσολιάδες, Δωσίλογοι, Ταγματασφαλίτες ως βρισιές συνώνυμες του «προδότη» ή του «εφιάλτη». Μια αφορμή για τον Πλατή, να θυμίσει πόσο πολλοί ήσαν εκείνοι που δεν λογοδότησαν ποτέ για τα εγκλήματά τους σε βάρος του ελληνικού λαού, και πόσο συχνά παραλληλίζονται στη συλλογική συνείδηση με τους «τραπεζοτσολιάδες» και τους «μετέχοντες στις μνημονιακές κυβερνήσεις».

Ελευθεριακών δικαίωση

Το πιο επίκαιρο λήμμα στο Αναρχικό Λεξικό είναι η Απεργία πείνας: «ο πιο επώδυνος τρόπος απαίτησης της ελευθερίας ή διεκδίκησης ανθρώπινων συνθηκών κράτησης από τους κρατούμενους -συνήθως τους πολιτικούς- τον οποίο καθιστά ακόμη πιο επώδυνο το βασανιστήριο της αναγκαστικής σίτισης». Ετσι πέθαναν εκατοντάδες Ινδιάνοι, μας πληροφορεί ο Φούντας, αρνούμενοι την περιφραγμένη ζωή και την καταναγκαστική εργασία στα χρόνια της «κατάκτησης της Δύσης».

Την εφάρμοσαν οι μπολσεβίκοι στα τσαρικά κάτεργα της προεπαναστατικής Ρωσίας, οι αναρχικοί στα κομμουνιστικά κάτεργα, οι Αγγλίδες φεμινίστριες από τα τέλη του 19ου αιώνα, οι Ιρλανδοί αυτονομιστές, και στην Ελλάδα πρώτες οι κομμουνίστριες κρατούμενες στις φυλακές Αβέρωφ, Αύρα (αργότερα Παρτσαλίδη) και Πέρσα Βλάσση, και Σμαρώ Κρητικού.

Ο Φούντας τοποθετεί την απεργία πείνας στα συμφραζόμενά της, κι έτσι της δίνει νόημα – το νόημα που ένα μήνα τώρα, στα δικά μας, της αφαιρούσε ο κυρίαρχος λόγος. Κατά τον ίδιο τρόπο δίνει νόημα στις έννοιες Αγρια απεργία (ανεπίσημη, αυτοοργανωμένη, απροειδοποίητη) και Εκλογική απεργία, ενώ δικαιώνει και τις πλέον πολύνεκρες απεργίες στην Ελλάδα: των Λαυρεωτικών (1896) και της Σερίφου (1916). Εντυπωσιάζει σε αυτό το λεξικό που μας ταξιδεύει στην Παρισινή Κομμούνα (1871), στην Κρονστάνδη (1921) ή στη Βαρκελώνη (1937), η ελληνική παρουσία του αναρχικού και ελευθεριακού πνεύματος σε όλες τις εκδηλώσεις και τις εκδοχές του.

Από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη, που συσπείρωσε (1890) τους θιασώτες των «νεωτερικών ιδεών», ή από την κατάληψη Λέλας Καραγιάννη 37, σε κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (από το 1988), η οποία, σύμφωνα με την Αστυνομία, «δεν απεδείχθη ότι αποτελούσε εστία ανομίας», μέχρι το Μαύρο μπλοκ που πρωτοεμφανίστηκε σε ελληνική διαδήλωση το 2003 αλλά «εφευρέθηκε» από τους Γερμανούς αυτόνομους. Από τον ριζοσπάστη βουλευτή Ανδρέα Ρηγόπουλο μέχρι τον ακτιβιστή αναρχικό εκδότη Χρήστο Κωνσταντινίδη, από τον Αρη Αλεξάνδρου ή τον αληθινό Λούη από τα Βαμμένα κόκκινα μαλλιά του Μουρσελά μέχρι την Κατερίνα Γώγου.