Μελβούρνη 2012. Ενας ιός εισβάλλει στα ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας της Αυστραλίας, και, σαν πυρκαγιά που καίει τις ρίζες των δέντρων, ταξιδεύει αστραπιαία και ανοίγει τις κλειδαριές σε φυλακές, σωφρονιστικά ιδρύματα, μυστικά κέντρα κράτησης. Το ίδιο συμβαίνει σε πλήθος φυλακές στις ΗΠΑ, επειδή οι εταιρείες που σχεδίασαν και πούλησαν το συγκεκριμένο σύστημα ελέγχου ήταν αμερικανικές.
«Ο Angel σάς χαρίζει την ελευθερία σας» λέει το μήνυμα του χάκερ, και πράγματι πλήθος κρατούμενοι -και μεταξύ τους πολλοί μετανάστες- δραπετεύουν, αλλά πολλούς τους πυροβολούν οι δεσμοφύλακες και τους σκοτώνουν. Οι Αρχές εξαπολύουν ανθρωποκυνηγητό για «τον προδότη», και τελικά συλλαμβάνουν μια όμορφη γεροδεμένη τριανταπεντάρα: είναι κόρη μιας γνωστής ηθοποιού η οποία το '70 πετούσε πέτρες στα άλογα της αστυνομίας, και ενός μέλους του Κοινοβουλίου από το Κόμμα των Εργατικών.
«Η πρώτη εγχώρια τρομοκράτισσα!» ανακοινώνουν τα αυστραλιανά ΜΜΕ, αλλά εκείνη κρατά το στόμα της κλειστό. Ο μόνος που θα μπορούσε να την προσεγγίσει, ο μοναδικός αριστερός δημοσιογράφος που έχει απομείνει μαχητικός και που επί χρόνια ξεσκέπαζε τις απάτες των ισχυρών και τα παιχνίδια των μεγιστάνων των ΜΜΕ, είναι αφοπλισμένος και καταβαραθρωμένος, ύστερα από μια στημένη καταδίκη για συκοφαντική δυσφήμηση.
Οι αρχικές 25 σελίδες τού Χωρίς Μνήμη (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. Ψυχογιός, 430 σελ.), είναι μια ιστορία που διαβάζεται απνευστί και κάνει γκελ στο υποψιασμένο ελληνικό κοινό. Ομως επειδή βρισκόμαστε στο σύμπαν του Πίτερ Κάρεϊ, τα πράγματα αποδεικνύονται πολύ πιο σύνθετα και πιο ερεθιστικά στη συνέχεια.
Με κλειδί αυτήν την υπόθεση, ο σπουδαίος Αυστραλός συγγραφέας, που από το 1990 κατοικεί στη Νέα Υόρκη, επιστρέφει στη γενέτειρά του. Και παρακολουθεί δύο γενιές Αυστραλών, αντιμέτωπες με την αμνησία που καλύπτει την κοινωνική αδικία αλλά και με την πρόκληση που αντιπροσωπεύουν οι νέοι τρόποι κοινωνικού αγώνα.
Οι περιπέτειές τους φωτίζουν τη διαμόρφωση της κοινωνικής τους συνείδησης και διασταυρώνονται με τα ανοιχτά ζητήματα της διεθνούς επικαιρότητας: τη συρρίκνωση της δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο όνομα της εθνικής ασφάλειας, την υπονόμευση των φιλολαϊκών πολιτικών και της αριστερής διακυβέρνησης, την ανίερη συμμαχία των ΜΜΕ και του κεφαλαίου για τον έλεγχο των πολιτικών εξελίξεων, τη συστηματική υποβάθμιση της αξίας της ανθρώπινης ζωής.
Κι από την άλλη, ανοίγουν το ζήτημα της σημασίας του ακτιβισμού και ειδικότερα του ηλεκτρονικού ακτιβισμού, σε ένα τοπίο όπου τα κοινά συμφέροντα ανάμεσα σε ποικίλες εταιρείες, βιομηχανίες, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, διεθνείς οργανισμούς κ.ο.κ. καθορίζουν το μέλλον των κοινωνιών.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κάρεϊ αρχίζει να γράφει αυτό το μυθιστόρημα στις παραμονές των εκλογών για τη δεύτερη θητεία του Ομπάμα. Η απογοήτευσή του από τις «προοδευτικές» κομματικές πολιτικές είναι φανερή, και του θυμίζει τη σύντομη σοσιαλιστική άνοιξη που έζησε η δική του γενιά στην Αυστραλία του ’70, και που είχε τόσο πολύ ενοχλήσει τον Νίξον. Το Χωρίς μνήμη επαναπροσεγγίζει εκείνο το παρελθόν αλλά με το βλέμμα προς το μέλλον.
Κι έτσι ο Κάρεϊ στρέφει το ενδιαφέρον του στη γενιά που γεννήθηκε «μετά», και σε μια νεολαία μεγαλωμένη σε υποβαθμισμένες περιοχές, η οποία χωρίς να έχει ιδεολογική παιδεία ή ιδεολογικές ανησυχίες είναι εξαιρετικά ευαίσθητη στο δίκιο και στο άδικο· και αψηφά νόμους, κανόνες και κρατικούς θεσμούς, ρισκάροντας τα πάντα για να προστατέψει τα βασικά κοινωνικά αγαθά.
Αυτήν τη νεολαία (των 20-40 χρόνων) που έχει ως όπλο της τους «πειραγμένους» υπολογιστές, προσπαθεί να καταλάβει ο ριζοσπάστης δημοσιογράφος-συγγραφέας Φέλιξ Μουρ, αφηγητής τού Χωρίς μνήμη και alter ego του Κάρεϊ.
Το προφίλ του αφηγητή -που δεν είναι ένας απλός μάρτυρας των όσων συμβαίνουν αλλά εμπλέκεται σ’ αυτά- είναι ένας υπαινιγμός του Κάρεϊ προς το ματαιόδοξο σινάφι του. Και ένα κάλεσμα προς τους συγγραφείς, να αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι στη συλλογική αμνησία. Να θυμίζουν στην κοινωνία όχι μόνο τα ψέματα που την παγιδεύουν αλλά και τις ενοχλητικές αλήθειες που επιμένει να ξεχνάει.
Το ξεχασμένο αμερικανικό πραξικόπημα
Ο απόηχος της υπόθεσης Σνόουντεν είναι αισθητός στο Χωρίς μνήμη. Ομως ο Πίτερ Κάρεϊ πηγαίνει πολύ πιο βαθιά, παρουσιάζοντας από μέσα, με όρους κοινωνικούς, πολιτισμικούς και τεχνολογικούς, και με συναρπαστικές εικόνες, αυτή τη φυλή που διαπερνά τις πύλες των ηλεκτρονικών συστημάτων για να κάνει το καλό.
Η Angel δεν είναι λοιπόν αθώα. Δεν πρέπει να είναι αθώα. Είναι ατρόμητη, και ένοχη για το θάρρος και τις αρχές της. Μια συνειδητή ακτιβίστρια που η περιπέτειά της θα ακονίσει τις συνειδήσεις των γύρω της.
Ο 72χρονος σήμερα συγγραφέας παρουσιάζει αριστοτεχνικά αυτήν την περιπέτεια, παρακολουθώντας τη δράση στο σήμερα και παράλληλα στο χθες, από την ηρωική και την αντι-ηρωική της σκοπιά, φέρνοντας αντιμέτωπα τα γεγονότα και το αφήγημά τους, τα βιώματα των πρωταγωνιστών και τις προσδοκίες τους.
Ολοι ετούτοι απογειώνουν το μυθιστόρημα: η συναισθηματικά στερημένη Angel που θα εκτεθεί στις διοξίνες για να αποδείξει πως οι κρατικοί οργανισμοί έχουν επιτρέψει την αποδέσμευση τοξικών ουσιών που μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα, ο αλλόκοτος χάκερ που είναι ο κολλητός της από το Λύκειο, τα φρικιά του κυβερνοχώρου στις εργατικές συνοικίες όπου πετιούνται τα απόβλητα των εκσυγχρονιστικών προγραμμάτων και οι «μη κανονικοί» που κάνουν πράξη την κοινωνική αλληλεγγύη.
Δίπλα τους, οι «παλιοί» που πολεμούσαν με μαζικές κινητοποιήσεις και καταγγελίες βασισμένες σε δημοσιογραφικές έρευνες. Η μποέμ μάνα που έχει εξιδανικεύσει την υψηλή κουλτούρα, ο φιλομετανάστης πατέρας που έχει καπελωθεί από τους κομματικούς γραφειοκράτες και τους τεχνοκράτες, ο «ευεργέτης» με τις διασυνδέσεις στη CIA και τις μαφιόζικες απειλές στον αφηγητή.
Ανήκαν όλοι στη γενιά που είχε θελήσει την «Αλλαγή» και ηττήθηκε οικτρά. Και ενώ δεν άλλαξαν ιδέες, άφησαν το σύστημα να τους καταπιεί και τις αρχές τους να χαλαρώσουν.
Ο Κάρεϊ καθηλώνει τον αναγνώστη με αυτήν την αναδρομή στο παρελθόν, που εξηγεί πολλές πτυχές του σκοτεινού παρόντος της Αυστραλίας. Είναι ένα παρελθόν σημαδεμένο από τις τραυματικές αυστραλο-αμερικανικές σχέσεις. Το 1942 οι Αμερικανοί στρατιώτες αναχαίτισαν τους Ιάπωνες στην Αυστραλία αλλά φέρθηκαν σαν κατακτητές προς την κοινωνία της.
Και το 1975, με παρέμβαση της CIA, προκάλεσαν μια συνταγματική κρίση που έφερε την πτώση της κυβέρνησης Ουίτλαμ, μιας κυβέρνησης Εργατικών με αριστερό παρελθόν.
Είχε εκλεγεί το 1972, μετά από 23 χρόνια κυριαρχίας των προνομιούχων, και είχε κάνει σημαντικές τομές: απέσυρε τους Αυστραλούς στρατιώτες από το Βιετνάμ, κατάργησε τα δίδακτρα στα πανεπιστήμια, έδωσε δικαιώματα ιδιοκτησίας στους Αβορίγινες κ.ά. Ομως επειδή η Αυστραλία έπαψε να λειτουργεί σαν πελάτης των ΗΠΑ, εκείνη η κυβέρνηση παγιδεύτηκε σε δανεισμούς, συκοφαντήθηκε ανελέητα, τσακίστηκε από την καμπάνια παραπληροφόρησης των ΜΜΕ. Και το χειρότερο: η κοινωνία τα ξέχασε όλα.
Αντίθετα ο Πίτερ Κάρεϊ επιμένει να μην ξεχνά. Είναι χαρακτηριστικό ότι διαφώνησε με την τιμητική εκδήλωση του αμερικανικού PEN για το γαλλικό σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo, τονίζοντας ότι ξεχνάμε πως το γαλλικό έθνος δεν έχει αναγνωρίσει το ηθικό χρέος του απέναντι στο καταφρονεμένο μουσουλμανικό τμήμα του πληθυσμού του.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας