«Πρέπει να κερδίσουν οι νέοι»

«Οργανώστε την άμυνά σας, ανασυντάξτε τις δυνάμεις σας, επανεξοπλιστείτε». Είναι η παραίνεση ενός 95χρονου προς τον 19χρονο αντίπαλό του, σε μια καίρια σκηνή από τη νουβέλα Οι Αραχτοί του Ιταλού Μικέλε Σέρρα (Ικαρος, μτφρ. Δήμητρα Δότση).

Ενα καινούργιο βιβλίο που θα έπρεπε να γίνει υποχρεωτικό ανάγνωσμα για όλους τους «ορθά σκεπτόμενους» πολίτες που κάθε 7 του Δεκέμβρη (την επομένη...), από το 2008 κι ύστερα, ζητούν την κεφαλή της νεολαίας επί πίνακι.

Οι «αραχτοί», είναι οι έφηβοι και μετέφηβοι που μεταμορφώνονται σε κάτι διαφορετικό από τον πατέρα τους, σε κάτι «χωρίς προηγούμενο», κάτι ακατανόητο για τους γονείς τους και για την υπόλοιπη κοινωνία… η οποία θεωρεί πως λειτουργεί υποδειγματικά με βάση ένα σύστημα απολύτως αντικειμενικών αξιών.

Η πρόκληση, αυτού του βιβλίου είναι ότι ο συγγραφέας (που υπήρξε και υποψήφιος ευρωβουλευτής του PCI το 1989) καλεί τους αναγνώστες όχι να καταλάβουν τη νεολαία, αλλά να την αγαπήσουν.

Και μάλιστα πολύ περισσότερο τώρα, που, όπως επισημαίνει, η σύγκρουση των γενεών έχει πάψει να διαδραματίζεται στο ίδιο πεδίο μάχης.

Οι νεολαίοι νέας κοπής δεν θέλουν πια να κατακτήσουν τον κόσμο των μεγάλων, δεν θέλουν να κυριεύσουν τον θρόνο όπου κάθονται εκείνοι. «Εχουν άλλους λόγους για να ζουν. Αντλούν τα συναισθήματά τους από άλλες πηγές».

Τον οίκτο των μεγάλων, όποτε εκδηλώνεται, δεν ξέρουν τι να τον κάνουν. Σήμερα, εξηγεί ο Σέρρα, δεν παρακολουθούμε τις συνηθισμένες εναλλαγές κουλτούρας, μόδας, ιδεών μεταξύ των γονιών και των παιδιών τους. Αντίθετα, εκτυλίσσεται μια αλλαγή τόσο ριζοσπαστική ώστε πλέον μοιάζει πολύ δύσκολο γι’ αυτές τις γενιές ακόμα και το να συναντηθούν κάποια μέρα στην ίδια απόλαυση.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί, λοιπόν, τον σατιρικό μονόλογο ενός χωρισμένου πενηντάρη «μετα-πατέρα» προς τον γιο του, μαθητή της Γ' Λυκείου, αλλά και προς τον εαυτό του ως αριστερό αστό, περήφανο για τις αμφιβολίες του, ο οποίος επιμένει να διεκδικεί εκείνη την τάξη που προκύπτει από μια φιλική κουβέντα κι όχι από την επιβολή πειθαρχίας.

Το βιβλίο περιέχει γερές δόσεις κριτικού αναστοχασμού, ωστόσο δεν είναι ένα καμουφλαρισμένο δοκίμιο. Ούτε αναλύει ανταγωνισμούς ή εξουσίες. Κοιτάζει τους νέους από την πλευρά των «παλαιών» και τους υποστηρίζει ως έτερους. Με πολλή στοργή και πολύ χιούμορ.

Η ιστορία που αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο ο Μικέλε Σέρρα είναι μια τολμηρή χειρονομία αναγνώρισης και προσέγγισης της νιότης, αλλά δεν αναφέρεται πουθενά στη βιαιότητα προς και από τους νέους.

Διότι εστιάζει σε ό,τι υπάρχει ή δεν υπάρχει, πριν και πίσω από τη βία. Ωστόσο, η πραγματικότητα της βίας έχει μεταφερθεί σε μια δεύτερη ιστορία, εγκιβωτισμένη μέσα στον μονόλογο, η οποία αναφέρεται στον «Υστατο Μεγάλο Πόλεμο» που θα κορυφωθεί σε ένα λουτρό αίματος.

Είναι ο πόλεμος ανάμεσα στη Στρατιά των Ηλικιωμένων και στους Νέους Οπλίτες «με τα i-Shot 6», ανάμεσα στα πλήθη των «ματαιόδοξων» γέρων και στις λίγες χιλιάδες των νέων, που έχουν «ορμή και πάθος για ζωή» αλλά «δεν σκέφτονται με τη λογική». Ο αφηγητής-πατέρας περιγράφει επεισόδια αυτού του πολέμου σε ένα αλληγορικό μυθιστόρημα, διοχετεύοντας εκεί τη δυσφορία και τις προσδοκίες του κάθε φορά που δεν βρίσκει εξηγήσεις ούτε λύσεις για να διαπεράσει τον τοίχο που υψώνει ο γιος του.

Το πιο ενδιαφέρον εδώ, είναι ένα επεισόδιο συνειδησιακής αφύπνισης που διαδραματίζεται το 2054.

Ο 95χρονος γέρος διοικητής στρατιάς, Μπρένο Αλτσχάιμερ, alter ego του αφηγητή, έχει δει να εκτελούνται από τους Ηλικιωμένους οκτώ αγόρια και τέσσερα κορίτσια, και έχει συγκλονιστεί τόσο βαθιά ώστε αποφασίζει να προδώσει τη γενιά του, πληρώνοντας το τίμημα. («Η νιότη δεν μας ανήκει πια. Μας προσπερνάει σαν τα νερά των ποταμών»).

Οδηγεί λοιπόν τους Ηλικιωμένους σε ελιγμούς που ευνοούν τους αντιπάλους τους, κι έτσι αλλάζει τη φορά των πραγμάτων. «Εσείς οι Νέοι είστε αυτοί που πρέπει να κερδίσετε τον πόλεμο. Η ζωή πρέπει να κερδίσει τον πόλεμο».

Αραγε αντέχει η χώρα του Γρηγορόπουλου τέτοιους στόχους; Ιδού το στοίχημα.

Ακουστικά και tatoo, αναίδεια και ευθραυστότητα

«Η φυσική αγάπη που κουβαλάμε για τα μωρά μας απαιτεί μόνο ενστικτώδεις ικανότητες», γράφει ο Σέρρα. Οταν όμως το παιδί σου μεταμορφώνεται σε μεγάλο, «τότε είναι που για να το αγαπήσεις απαιτούνται αυτές οι αρετές που πραγματικά μετράνε στη ζωή: η υπομονή, η δύναμη της ψυχής, η γενναιοδωρία, η σοβαρότητα κ.ά., πάρα πολλές αρετές για όσους προσπαθούν στο μεταξύ να συνεχίσουν τη ζωή τους».

Η σχέση μιας κοινωνίας με τη νεολαία της, μας λέει ο συγγραφέας, είναι μια σχέση διαλεκτική. Ομως δεν μπορεί να ξεκινήσει εάν οι μεγάλοι δεν παραμερίσουν τον εγωισμό τους για χάρη της νιότης. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα όταν οι γενιές δεν διασταυρώνονται πουθενά, όπως συμβαίνει σήμερα. Κι αυτό φαίνεται ακόμα και στην κοινότοπη καθημερινότητα.

Η μία γενιά υπερτιμά τις δυνάμεις της και «υποτιμά την κτηνωδία του κόσμου», μιλά με «θραύσματα από παλιούς σπασμένους κώδικες που τους σάρωσαν οι κοινωνικές επαναστάσεις» και αναγκάζει την άλλη να ζήσει τα δικά της βάσανα.

Η άλλη, βουλώνει τα αφτιά της με ακουστικά, κάνει τη μέρα νύχτα, συμπεριφέρεται σαν «αναιδής και αποξενωμένος φιλοξενούμενος», λειτουργεί σαν «Μεγάλος Αδελφός» του εαυτού της και υποκύπτει στον ναρκισσισμό.

Οι δώδεκα σελίδες όπου ο πατέρας κατεδαφίζει την επικοινωνιακή πολιτική μιας αμερικανικής εταιρείας μοδάτων φούτερ, εξαιρετικά δημοφιλών στις τάξεις των νέων, είναι απολαυστικές σαν νούμερο επιθεώρησης, αλλά και δυσοίωνες σαν νεοφιλελεύθερη φάρσα.

Ομως ο Σέρρα δεν σταματά εκεί. Το ενδιαφέρον των Αραχτών είναι ακριβώς ότι αντιστρέφουν τα επιχειρήματα του κυρίαρχου λόγου και υπονομεύουν τις έτοιμες ερμηνείες για τις πράξεις των νέων. Ενα τατουάζ, λ.χ., δεν δηλώνει απαραίτητα ότι έχουν πρωτόγονα ένστικτα. Μπορεί να υπογραμμίζει την πολύτιμη ευθραυστότητα του σώματος, κι εκείνος που το ζητάει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως body artist· όπως ο γιος του αφηγητή.

Ετσι και η κοπάνα του από το μάθημα για να καπνίσει στην ταράτσα του σχολείου παίρνει πολλές αναγνώσεις. Είναι μια παράβαση των κανόνων της σχολικής πειθαρχίας, είναι επίσης κάτι επικίνδυνο, αλλά ο πατέρας του αντί να θυμώσει, συγκινείται. Διότι διαβάζει την πράξη του γιου του ως σημάδι της επιθυμίας του για μοναξιά και σιωπή.

Με τον Μπέπε Γκρίλο

Η θητεία του Μικέλε Σέρρα στη σάτιρα είναι τόσο μακρά όσο και η θητεία του στην ιταλική Αριστερά. Ξεκίνησε από μέλος του Ιταλικού Κ.Κ. και σήμερα υποστηρίζει το σχέδιο μιας Αριστεράς «ενωμένης και ανταγωνιστικής». Μεγαλωμένος στο Μιλάνο, άρχισε να εργάζεται στα 21 του, το 1975, στην Unita, επίσημο όργανο του PCI, και το 1996 έγινε αρθρογράφος στη Repubblica και στο περιοδικό Espresso.

Στο μεταξύ εμψύχωσε δύο παρεμβατικά περιοδικά πολιτικής σάτιρας, το Tango και το Cuore, και το 1989 πέρασε στη λογοτεχνία. Την ίδια εποχή κατεβαίνει υποψήφιος του ΙΚΚ στις ευρωεκλογές αλλά δεν εκλέγεται και το 1990 αρχίζει να συνεργάζεται με τον Γενοβέζο κωμικό, που εξελίχθηκε σε πολιτική περσόνα, Μπέπε Γκρίλο (μαζί έγραψαν π.χ. τα «Καλά νέα»).

Πρόσφατα συνεργάστηκε με τον Ρομπέρτο Σαβιάνο. Στα ελληνικά πρωτοεμφανίστηκε το 2013 με το μυθιστόρημα Το παιδί αγελάδα (εκδ. του Εικοστού Πρώτου).

Οι Αραχτοί του 2013 είναι το εικοστό πρώτο βιβλίο του Μικέλε Σέρα. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι κάπου κάπου ο συγγραφέας ξεχνά τον σαρκαστικό, ειρωνικό, δηκτικό και κριτικό εαυτό του και γίνεται εύθραυστος, απελπισμένος, συγκινημένος και συγκινητικός.

Είναι εκεί που προσπαθεί να πείσει τον γιο του να μοιραστεί μαζί του την εκδρομή που σημάδεψε τα δικά του παιδικά χρόνια. Μια καθαρτική ανάβαση σε μια άγρια βουνοκορφή, τη Νάσκα σε υψόμετρο 2.700 μ.

Οι εκκλήσεις του, σαν μικρά σημειώματα που αφήνει κανείς στο μαξιλάρι του αγαπημένου προσώπου χωρίς να περιμένει πραγματικά ανταπόκριση, είναι φιλικές, εκβιαστικές, θυμωμένες, παρακλητικές, πονηρές, κάθε φορά διαφορετικές. Ομως ο γιος του δεν συγκινείται. «Ελα.

Δεν έχεις ιδέα πόσο θα σου αρέσει/ Ελα θα σου κάνει καλό. Το περπάτημα είναι θεραπεία/ Ελα μπορώ να σε πληρώσω/Αν δεν έρθεις θα πεθάνω απ’ τον καημό μου/ Θα σε πλακώσω στο ξύλο/Πάω στοίχημα ότι προσποιείσαι ότι δεν έχεις καμία διάθεση… κ.ο.κ.». Φυσικά κάθε απόπειρα του πατέρα ναυαγεί. Τη λύση θα τη δώσει μόνος του ο γιος.