Ζει στο Ζάγκρεμπ και έχει φίλους στη Λάρισα. Είναι Κροάτης εκδότης και συγγραφέας, παντρεμένος με Νιγηριανή, μιλά άψογα αγγλικά και γράφει ιστορίες σκοτεινές για την οδύσσεια των μεταναστών στη Δυτική Ευρώπη και για το μετα-αποκαλυπτικό τοπίο στα Βαλκάνια.

Εχει σπουδάσει Ιστορία και Γλωσσολογία και φέτος συμμετείχε για πέμπτη φορά στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, συμπαρουσιάζοντας τον συλλογικό τόμο BalkaNoir με 21 διηγήματα συγγραφέων από επτά βαλκανικές χώρες (εκδ. Καστανιώτης). Ο Ιβαν Σέρσεν είναι βγαλμένος από τα σπλάχνα του ευρωπαϊκού 21ου αιώνα και η περίπτωσή του μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί η σύγχρονη θεωρία μιλά πλέον λιγότερο για «ταυτότητες» και περισσότερο για «υποκειμενικότητες».

Μόλις 40 χρόνων, ο Σέρσεν έχει τη σοφία αλλά και τη φλόγα της γενιάς που θέλει να συντονιστεί με τον πυκνό ιστορικό χρόνο και τις σαρωτικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές στην Ευρώπη.

«Εχουμε σπουδαίους συγγραφείς στα Βαλκάνια», μου έλεγε πριν από έναν μήνα, «αλλά έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα στερεότυπα που μας καταδιώκουν. Οπως π.χ. ότι η περιοχή μας είναι μια εστία ταραχών, μια περιοχή με παράδοση στις εθνοτικές συγκρούσεις, με κοινωνίες φολκλόρ, παλιομοδίτικες, αν όχι υπανάπτυκτες.

Φυσικά, βλέπω κι εγώ ότι οι χώρες των Βαλκανίων έχουμε πολλές ομοιότητες, π.χ. στα μοντέλα κοινωνικής ανάπτυξης και αντιμετώπισης της κρίσης ή σε ορισμένα μοτίβα ιστορικής εξέλιξης ή και στις γλώσσες μας, που είναι μικρές και έχουν αδύναμη μεταφραστική παρουσία. Αλλά ξέρετε τι πιστεύω εγώ; Οτι όλα αυτά δεν είναι παρά “ταμπέλες”. Ταμπέλες που κατά πολύ διαψεύστηκαν από τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Κι από τις ταμπέλες μπορούμε να απαλλαγούμε μονάχα όταν επιτρέψουμε στον “άλλον” να μπει μέσα στην κουλτούρα μας. Ε, λοιπόν, η λογοτεχνία είναι ιδανικό μέσο για να το καταφέρουμε!»

Το 2013, στον Φαύλο κύκλο, το πρώτο του μυθιστόρημα (Καστανιώτης, μτφρ. Ισμήνη Ραντούλοβιτς), ο Iβαν Σέρσεν παρακολουθούσε δύο νεαρές γυναίκες που φτάνουν μετανάστριες στην Ευρώπη, η μία από τη Νιγηρία και η άλλη από την Γκάνα, και καταλήγουν σε ένα μπουντρούμι στη Βαυαρία, επειδή τις συλλαμβάνουν χωρίς επίσημα αποδεικτικά της ταυτότητας και της ιθαγένειάς τους.

Ο Σέρσεν ξεμπροστιάζει την υποκρισία του νομικού καθεστώτος στην Ε.Ε., που νομιμοποιεί την απάνθρωπη μεταχείριση των μεταναστών, καθώς προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα μονάχα εκείνων που ήδη προστατεύονται ως «νόμιμοι» μετανάστες. «Το θέμα είναι φιλοσοφικό αλλά και πρακτικό», όπως είπε, «διότι το γράμμα του νόμου αδυνατεί να ρυθμίσει συμπεριφορές». Ετσι, η πρωταγωνίστριά του, ως Νιγηριανή υφίσταται επιπλέον την καταπίεση που επιφυλάσσεται στα κατώτερα μεταναστευτικά στρώματα και ως γυναίκα βιώνει ταυτόχρονα την εκμετάλλευση από τον ανδρικό πληθυσμό…

Εξι χρόνια αργότερα, στο καινούργιο μυθιστόρημά του που πρόκειται να κυκλοφορήσει σε λίγο καιρό, ο Σέρσεν σχολιάζει το τοξικό κλίμα που περιβάλλει τη γενιά του. Αυτή τη φορά παρακολουθεί μια παρέα πατριώτες του, τρεις Κροάτες φίλους που φτάνουν στο Αμστερνταμ για να γλιτώσουν από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας «κι έχουν την ελπίδα ότι θα βρουν την τύχη τους ως ροκ σταρ της noise rock». Ομως τελικά καταλήγουν στον δρόμο και στο νταραβέρι των ναρκωτικών. Ωσπου, 20 χρόνια αργότερα, ξαναβρίσκονται στη γενέτειρά τους και κάνουν τον απολογισμό τους, «για να διαπιστώσουν ότι τώρα τους χωρίζουν ταξικές διαφορές».

Εχει προηγηθεί αυτού του μυθιστορήματος το «μαύρο» διήγημα «Εκπληξη» της συλλογής BalkaNoir, που αφήνει έναν κόμπο στον λαιμό του αναγνώστη. Διότι περιγράφει ένα τοπίο όπου το οργανωμένο έγκλημα δεν εκπλήσσει κανέναν. Ο πρωταγωνιστής του έχει αποδεχτεί ως επάγγελμά του τον ρόλο του μεσάζοντα ανάμεσα σε σκοτεινούς τύπους και ζει χωρίς πυξίδα, στις παρυφές του συστήματος. Ωσπου παγιδεύεται από τη νεανική αγάπη του, που τον παρασύρει με τη μάταιη και αυτοκαταστροφική αποκοτιά της.

Στη βαλκανική εκδοχή των αστυνομικών ιστοριών, σημειώνουν ο Βασίλης Δανέλλης και ο Γιάννης Ράγκος, που επιμελήθηκαν το BalkaNoir, οι ένοχοι αποκαλύπτονται, αλλά οι υποθέσεις συγκαλύπτονται. «Η ιδεολογική μάχη έχει χαθεί, το Κακό έχει επικρατήσει και κανείς δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής, κανείς δεν βγαίνει νικητής ούτε πρακτικά ούτε ηθικά, εάν τα βάλει με το σύστημα». Ο Σέρσεν συμπορεύεται με αυτόν τον κανόνα, αλλά βάζει τη σφραγίδα του: αναμετριέται με μεγάλα θέματα. Διερευνά το υπαρξιακό αδιέξοδο πολλών συνομηλίκων του και προσπαθεί να προκαλέσει έναν προβληματισμό.

Ζάγκρεμπ - Λάρισα, εκδόσεις κόντρα στις πολιτικές της αγοράς

Στην καρδιά της κρίσης, ο Ιβαν Σέρσεν ξεκίνησε ανταλλαγές με ομοτέχνούς του στην Ελλάδα και τη Σλοβενία. Είχε ήδη μια συστηματική δραστηριότητα ως εκδότης όταν κέρδισε μια υποτροφία για ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα διαμονής συγγραφέων διαδοχικά στη Λάρισα, τη Λιουμπλιάνα και τη Μελίτα (κοντά στο Ντουμπρόβνικ). Επειτα μεσολάβησε ο ίδιος για να διαδοθεί αυτό το πρόγραμμα σε συμπατριώτες του ποιητές. Και το 2015 στη ΔΕΒΘ συμμετείχε σε μια συνάντηση συντελεστών από 20 ανεξάρτητα λογοτεχνικά περιοδικά, εστιασμένα στην ποίηση.

«Ενιωσα την ενέργεια αυτών των ανθρώπων και αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε». Ετσι έγινε φίλος και με τον Θάνο Γώγο, δημιουργό, με τον Στάθη Ιντζέ, του περιοδικού «Θράκα» της Λάρισας. Και σήμερα εξακολουθεί ως συγγραφέας αλλά και ως εκδότης να βάζει τον πήχη ψηλά: μέσα από τον εκδοτικό του οίκο «Sandorf» εκδίδει απαιτητικά έργα από το πεδίο των Ανθρωπιστικών Επιστημών, της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας.

«Αξιοποιούμε ένα πολύ καλό πρόγραμμα επιχορηγήσεων που κληρονομήσαμε από το σοσιαλιστικό σύστημα. Παρά τις βίαιες αλλαγές -ήμασταν μια χώρα και διαλυθήκαμε σε επτά κράτη- καμία κυβέρνηση δεν θέλησε να πάρει το πολιτικό ρίσκο να εξαφανίσει τα θετικά αυτού του συστήματος. Ετσι, όσο κι αν τα πράγματα χειροτερεύουν, έχουν κρατηθεί ζωντανές και οι βιβλιοθήκες που οι πολεοδόμοι και οι αρχιτέκτονες εκείνης της εποχής δημιούργησαν σε κάθε γειτονιά.

Εκδίδουμε βιβλία σε μικρό τιράζ, αλλά είναι τα βιβλία που εμείς επιλέγουμε. Και για τις μεταφράσεις αξιοποιούμε τα προγράμματα των ξένων ινστιτούτων. Για εμάς είναι ζητούμενο να μην υποκύψουμε στις πολιτικές της αγοράς. Διότι, αν γίνεις μέρος αυτής της ατζέντας, αν αρχίσεις να αντιμετωπίζεις την κουλτούρα ως εμπορικό προϊόν, τότε θα χάσεις το βασικό σου κίνητρο. Θα χάσεις αυτό που σε κρατάει ζωντανό».