Μια αμφιλεγόμενη απόπειρα δολοφονίας

Στη σκιά της ήττας του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και της παράδοσης της χρεοκοπημένης Ελλάδας στον έλεγχο των ξένων δανειστών έγινε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του βασιλιά Γεώργιου.

Η απόπειρα, που έγινε στις 14 Φεβρουαρίου 1898, σε ερημική τότε περιοχή (σημερινή λεωφόρος Συγγρού), αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο γεγονός, έχοντας προκαλέσει πολλές συζητήσεις σχετικά με τα πραγματικά κίνητρα των δύο δραστών και κυρίως για τους πιθανούς ηθικούς αυτουργούς.

Ηταν μια ενέργεια φανατικών, που κινήθηκαν λόγω της ήττας στον πόλεμο; Ηταν μια κίνηση υπαγορευμένη από πράκτορες της Γερμανίας, που είχε αρχίσει την «εξάπλωσή» της προς την Ανατολή, το «Drang nach Osten»; Ή ήταν μια σκηνοθεσία για να αντιστραφεί το αρνητικό κλίμα που είχε διαμορφωθεί εξαιτίας της ήττας για το Παλάτι;

Η απάντηση βρίσκεται σε εκείνη την ομιχλώδη περίοδο που η Ελλάδα ήταν πεδίο ανταγωνισμού της Γερμανίας με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις, κυρίως την Αγγλία και τη Ρωσία, που είχαν μεγάλα συμφέροντα στα Βαλκάνια.

Στο εσωτερικό της χώρας ανέπτυσσαν δράση διάφορες εθνικιστικού χαρακτήρα οργανώσεις, με βασικότερη την Εθνική Εταιρεία, στην οποία μετείχαν στρατιωτικοί, ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι, πολιτευτές και άνθρωποι του ανακτορικού περιβάλλοντος.

Η σύνδεσή της με το Παλάτι οδηγεί πολλούς ιστορικούς να πιστεύουν ότι από εκεί υπήρχε έγκριση των κινήσεών της.

Πάντως, ο Γιάννης Κορδάτος στην «Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος» (τ. 4ος) γράφει: «Είναι όχι πιθανό, αλλά βέβαιο, ότι πίσω από τα ηγετικά στελέχη της Εθνικής Εταιρείας ήταν πράκτορες της Γερμανίας. Αυτοί πιθανόν άμεσα ή έμμεσα είχαν πλησιάσει και τον Δ. Ράλλη (σ.σ. τότε πρωθυπουργός) και του ενέπνευσαν την πολεμοκαπηλία».

Η Εταιρεία εξόπλισε ένα σώμα περίπου 2.600 ατάκτων, οι οποίοι διέσχισαν την ελληνοτουρκική μεθόριο στο «Μέτωπο Θεσσαλίας» και επιτέθηκαν κατά των τουρκικών θέσεων, προσφέροντας στους Τούρκους αφορμή για την κήρυξη του «ατυχούς πολέμου», όπως καταγράφηκε στην Ιστορία.

Να σημειωθεί ότι σχεδόν το σύνολο των μελετητών του 19ου αιώνα καταλήγει ότι η Γερμανία, προεξοφλώντας την ελληνική ήττα, εξώθησε στον πόλεμο έμμεσα, με πράκτορες, την Ελλάδα και άμεσα την Τουρκία, ώστε να υποχρεωθεί η χώρα μας να δεχτεί τον έλεγχο των οικονομικών της από τους ξένους δανειστές, τον οποίο οι κυβερνήσεις προσπαθούσαν να αποφύγουν μετά τη χρεοκοπία του 1893.

«Κοινόν δε μυστικόν ήτο ότι αι ενθαρρύνσεις προήλθον εκ Γερμανίας και ότι ο υπό του Βερολίνου επιδιωκόμενος απώτερος σκοπός ήτο η ικανοποίησις των Γερμανών ομολογιούχων διά της επιβολής ελέγχου», έγραφε ο καθηγητής Α. Ανδρεάδης («Μαθήματα Δημόσιας Οικονομίας», 1925).

Με το τέλος του πολέμου, που έγινε με παρέμβαση της Ρωσίας, η Ελλάδα υποχρεώθηκε να πληρώσει επανορθώσεις στην Τουρκία για τις οποίες συνήψε νέο δάνειο, αποδεχόμενη αναγκαστικά τον οικονομικό έλεγχο από τους δανειστές της.

Η κατάρρευση του μετώπου προκάλεσε εκρηκτική κατάσταση στην Αθήνα. Οπως γράφει ο Τάσος Βουρνάς («Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας», τ. Α’, εκδόσεις Πατάκη), «έξαλλα πλήθη διήρπαζαν τα οπλοπωλεία και ξεχύθηκαν στους δρόμους με στόχο τα ανάκτορα και τα κυβερνητικά κτήρια. Φοβερή υψώθηκε κατακραυγή κατά του διαδόχου, ως υπαίτιου (…) της στρατιωτικής συμφοράς».

Μέσα σε αυτό το κλίμα και ενώ προγραμματίζεται η συζήτηση στη Βουλή για το νέο δάνειο και τον Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο, γίνεται η δολοφονική απόπειρα κατά του Γεωργίου.

Δράστες ο 38χρονος υπάλληλος του Δήμου Αθηναίων Γεώργιος Καρδίτσης και ο 26χρονος Ιωάννης Κυριακός ή Γεωργίου, με καταγωγή από τη Μακεδονία.

Δύο χρόνια νωρίτερα οι δύο άνδρες πολέμησαν ως εθελοντές στο ίδιο σώμα στην Κρητική Επανάσταση του 1896 και τον επόμενο χρόνο ο Κυριακός συμμετείχε στο σώμα που είχε στείλει η Εθνική Εταιρεία στη Μακεδονία.

Αυτοί έστησαν καρτέρι στη βασιλική άμαξα, στη θέση Ανάλατος (σήμερα Αγιος Σώστης) της τότε έρημης οδού Φαλήρου (σημερινή λεωφόρος Συγγρού), ενώ επέστρεφε ο βασιλιάς με την κόρη του Μαρία από βόλτα στο Παλαιό Φάληρο.

Μόλις βλέπουν την άμαξα πυροβολούν, από απόσταση 10-20 μέτρων, 6-7 φορές, με δύο όπλα (γκρα). Ομως, φαίνονται απελπιστικά άστοχοι και δεν πετυχαίνουν ούτε τα άλογα! Προκαλούν μόνο ένα επιπόλαιο τραύμα στο πόδι στον ακόλουθο του βασιλιά, Νέρη, ο οποίος, αν και γείτονας του Καρδίτση, δεν τον αναγνώρισε…

Η προχειρότητα της ενέδρας και οι πολλές παραδοξότητες πυροδότησαν φήμες ότι επρόκειτο για σκηνοθετημένη απόπειρα ώστε να επανακτήσει τη συμπάθεια του κόσμου το Παλάτι.

Τα ερωτήματα αποτυπώνονται και στην αρθρογραφία του Πέτρου Κανελλίδη, διευθυντή της εφημερίδας «Καιροί», με αποτέλεσμα να του ασκηθεί δίωξη για εξύβριση του βασιλιά (!) και να καταδικαστεί σε εξάμηνη φυλάκιση.

Στο μεταξύ, όπως γράφουν εφημερίδες, άλλοι μιλάνε για υποκινούμενη ενέργεια από ξένους και άλλοι για πράξη αναρχικών ή μυστικών οργανώσεων. Μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί ακριβής απάντηση.

Η επίσημη θέση, που δέχονται οι περισσότεροι ιστορικοί, ήταν ότι οι δράστες ενήργησαν από τυφλό πατριωτικό φανατισμό και δεν ανήκαν σε καμία συνωμοτική οργάνωση.

Ο Τάσος Βουρνάς δέχεται την άποψη για σκηνοθετημένη «ψευδοαπόπειρα δολοφονίας». Αντίθετα, ο Κορδάτος υποστηρίζει πως οι δύο δράστες έδρασαν σύμφωνα με τις οδηγίες αξιωματικών του γερμανικού Επιτελείου, έχοντας λάβει διαβεβαιώσεις πως δεν θα έχουν συνέπειες για την πράξη τους.

Ο ίδιος συμπληρώνει ότι τις φήμες για σκηνοθετημένη απόπειρα διέδωσαν οι ίδιοι κύκλοι, επιδιώκοντας να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη και τις διωκτικές αρχές.

Μετά την απόπειρα εξαπολύεται πογκρόμ συλλήψεων με διάφορα προσχήματα και γίνεται προσπάθεια περιορισμού του Τύπου, που ποτέ δεν ήταν συμπαθής στο Παλάτι.

Ωστόσο, ο Καρδίτσης κινείται ανενόχλητος και αφού πήγε μέχρι και σε… οίκο ανοχής, εμφανίζεται μόνος του την άλλη μέρα στην Αστυνομία.

Αρχικά λέει ότι «είμαι υπέρ της βασιλείας, αλλά τον βασιλέα Γεώργιο δεν θέλω και διά τούτο αποφάσισα να τον φονεύσω όπως φέρω εις τον θρόνον τον διάδοχον». Ωστόσο, στη δίκη αλλάζει λίγο τον ισχυρισμό του λέγοντας μόνο ότι ήθελε να σκοτώσει τον βασιλιά ως υπεύθυνο της κατάληξης του πολέμου, χωρίς αναφορά στον διάδοχο.

Μία μέρα αργότερα συλλαμβάνεται και ο δεύτερος δράστης.

Κάποιοι θεωρούν ότι έχοντας σχέση με την Εθνική Εταιρεία, πίστεψαν ότι έχουν γερές πλάτες και θα γλίτωναν την εκτέλεση. Γι’ αυτό δεν έκαναν καμία προσπάθεια να διαφύγουν και εμφανίστηκαν αμετανόητοι ακόμα και στη δίκη, η οποία έγινε στις 19 Μαρτίου 1898.

Τελικά, το Κακουργιοδικείο τους επέβαλε τη θανατική ποινή. Παρότι η ποινή κρίθηκε αυστηρή και νομικοί αμφισβήτησαν εάν μπορούσε να επιβληθεί, ο βασιλιάς δεν άσκησε το δικαίωμα απονομής χάριτος είτε για να διαψεύσει τις φήμες περί σκηνοθεσίας είτε λόγω παρέμβασης του τσάρου της Ρωσίας, που τον προέτρεψε να εκτελεστεί η ποινή, όπως αναφέρει ο Κορδάτος.

Στις 27 Απριλίου οι δύο άνδρες εκτελέστηκαν στις φυλακές Παλαμηδίου του Ναυπλίου. Η εκτέλεση έγινε μυστικά και αυτό πυροδότησε νέες φήμες ότι στόχος ήταν να μην τους δοθεί η ευκαιρία να επικοινωνήσουν με άλλους και να αποκαλύψουν τους ηθικούς αυτουργούς. Αλλωστε και μετά τη σύλληψή τους βρέθηκαν σε πλήρη απομόνωση καθώς τους απαγορεύτηκε να μιλήσουν σε δημοσιογράφους, με εξαίρεση έναν Αγγλο ανταποκριτή.