Ενα καταφύγιο για κατατρεγμένους δημοσιογράφους

Σε όλο τον κόσμο υπάρχει μόνο ένα προπύργιο για τη διασφάλιση της ελευθεροτυπίας και τη συνέχιση του έργου των κυνηγημένων εργαζομένων στα Μέσα. Μπήκαμε στο «Σπίτι των Δημοσιογράφων» που έχει έδρα τη χώρα τού «Liberté, égalité, fraternité», τη Γαλλία.

Μια ανάσα από τον Σηκουάνα, στο 15ο διαμέρισμα του Παρισιού, στέκει το Maison Des Journalistes (MDJ). Αυτό το «Σπίτι των Δημοσιογράφων» φιλοξενεί επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις χώρες τους και αναζητούν άσυλο γιατί δέχτηκαν απειλές θανάτου ασκώντας απλά το επάγγελμά τους. Μπορούν, έτσι, να μείνουν εκεί για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να υπαχθούν στο καθεστώς του πρόσφυγα.

Μπαίνοντας μέσα, βλέπει κανείς διάφορα σατιρικά σκίτσα και το banner του «Cartooning for Peace», ενός διεθνούς δικτύου σκιτσογράφων που δημιουργήθηκε το 2006 από τον Κόφι Ανάν και τον Γάλλο σκιτσογράφο Jean Plantureux (Plantu), με στόχο να προαγάγει την ελευθερία της έκφρασης και τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσω της παγκόσμιας γλώσσας της σκιτσογραφίας.

Το κτίριο του MDJ διαθέτει 14 δωμάτια και οι δημοσιογράφοι που φιλοξενούνται εκεί επωφελούνται λαμβάνοντας κοινωνική και πολιτιστική υποστήριξη (διοικητικές διαδικασίες, οικονομική και υλική βοήθεια, εκπαίδευση, μαθήματα γαλλικών, προσκλήσεις για να ανακαλύψουν τη χώρα κ.ά.). Μάλιστα, το κάθε δωμάτιο χρηματοδοτείται από ένα μεγάλο γαλλικό Μέσο, το οποίο συνεισφέρει έτσι στο σημαντικό έργο της οργάνωσης. Αυτήν την περίοδο βρίσκονται εκεί δημοσιογράφοι, cameramen, σκιτσογράφοι από την Τυνησία, την Κούβα, την Κίνα, το Αφγανιστάν, ενώ το «Σπίτι» προσέγγισαν πρόσφατα και εργαζόμενοι στα ΜΜΕ από την Παλαιστίνη.

Εκδίδουν, επίσης, μια online εφημερίδα, τη «L’ Oeil de la Maison des Journalistes», όπου οι δημοσιογράφοι συμμετέχουν με τη «ματιά τους», γράφοντας κυρίως για την ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης, τα δημοκρατικά ιδεώδη, την κατάσταση στα μέσα ενημέρωσης, καθώς και τα δικαιώματα του Τύπου και των δημοσιογράφων.

Ενα μεσημέρι, λοιπόν, στο Παρίσι συναντήσαμε τη Maud Baheng Daizey, την αρχισυντάκτρια της εφημερίδας, η οποία είπε στην «Εφ.Συν.»: «Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Maison des Journalistes είναι ένα βαρόμετρο της ελευθερίας του Τύπου στον κόσμο, διότι υποδεχόμαστε δημοσιογράφους διαφορετικών εθνικοτήτων, ανάλογα με τις κρίσεις και τους πολέμους που συγκλονίζουν τον κόσμο. Για παράδειγμα, από το 2021 πολύς κόσμος από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν βρήκε καταφύγιο εδώ». Η ίδια θεωρεί επιτακτική την ανάγκη να αναπτυχθούν παρόμοιες πρωτοβουλίες και σε άλλες χώρες, καθώς «είναι αδύνατο να διασφαλιστεί η ελευθερία του Τύπου χωρίς τους δημοσιογράφους και το ερευνητικό έργο».

Η διασφάλιση της ελευθερίας του Τύπου είναι από τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας. «Από το 1881 κι έκτοτε, η κυβέρνηση χρηματοδοτεί το μεγαλύτερο μερίδιο των μέσων ενημέρωσης. Αν και η προστασία των πηγών των δημοσιογράφων είναι κατοχυρωμένη νομικά, παραμένει υπό απειλή, όπως σε όλο τον κόσμο. Διαθέτουμε όμως ένα σταθερό νομικό πλαίσιο που αφορά τον Τύπο και τους δημοσιογράφους», δήλωσε η Maud Baheng Daizey.

«Οι σημερινές προκλήσεις για την ελευθερία του Τύπου στη Γαλλία δεν συνδέονται άμεσα με αυτήν. Σίγουρα γίνονται αγωγές SLAPP και παρακολουθούνται δημοσιογράφοι, αλλά αντιμετωπίζουμε και μια μείωση της εμπιστοσύνης προς τα μέσα ενημέρωσης. Η εκπαίδευση που αφορά τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να εκδημοκρατιστεί και να ενισχυθεί σε κάθε γωνιά του πλανήτη, αν θέλουμε να προστατεύσουμε την ελευθερία του Τύπου» υπογράμμισε η ίδια.

Στον μοναδικό οργανισμό στον κόσμο που προσφέρει καταφύγιο σε κυνηγημένους δημοσιογράφους, οι φιλοξενούμενοι μπορούν να εργαστούν πάνω στα θέματα που οδήγησαν στην εξορία τους ή στη φυλάκισή τους στις χώρες τους. Η αρχισυντάκτρια της εφημερίδας ελπίζει ότι θα υπάρξουν κι άλλες αντίστοιχες πρωτοβουλίες σαν το MDJ. «Ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης το εξετάζουν, αν και δεν είναι ακόμη επίσημο. Βεβαίως, ό,τι είναι σήμερα νομικά κατοχυρωμένο αύριο μπορεί να ποινικοποιηθεί. Επομένως, πρέπει να είμαστε πάντα σε επιφυλακή. Γι’ αυτό απευθυνόμαστε στη νεολαία, οργανώνουμε εκθέσεις και γράφουμε πολύ για το ζήτημα. Η δημοσιογραφία και η ενημέρωση παραμένουν πυλώνες της δημοκρατίας», τόνισε.

Ο Manar Rachwan με καταγωγή από τη Συρία δουλεύει ως δημοσιογράφος για παραπάνω από 20 χρόνια, κυρίως στην Ιορδανία, όπου έγραφε για τα ανθρώπινα δικαιώματα και εν γένει για δημοκρατικά ζητήματα στον αραβικό κόσμο. «Οταν ήμουν 8 χρόνων, έπρεπε να εγκαταλείψω τη χώρα μου, τη Συρία, μαζί με τους γονείς και τα αδέλφια μου, μετά τη σφαγή της πόλης Χαμά το 1982 από το καθεστώς του Χαφέζ αλ Ασαντ. Από τότε, δεν έχω μπορέσει να επιστρέψω στη Συρία. Μετά από περίπου τέσσερις δεκαετίες, έπρεπε να γίνω για δεύτερη φορά πρόσφυγας, όταν οι Αρχές της Ιορδανίας είπαν ότι η δουλειά μου ως αρχισυντάκτης της ιστοσελίδας Syria Direct απειλεί την εθνική ασφάλεια της χώρας», ανέφερε ο δημοσιογράφος, ο οποίος πήγε στη Γαλλία το 2021.

«Εδώ και δύο χρόνια που μένω στο MDJ, το βρίσκω πολύ βοηθητικό, καθώς μπορείς να γνωρίσεις συναδέλφους από άλλες χώρες και να έρθεις σε επαφή με κάποια γαλλικά ΜΜΕ και την κοινωνία των πολιτών. Το Maison des Journalistes είναι μια ζωντανή υπενθύμιση των δυσκολιών και των απειλών που δέχονται οι δημοσιογράφοι σε πολλές χώρες του κόσμου κι επομένως, τονίζει την ανάγκη για την προστασία μας».

Ο Noorwali Khpalwak από το Αφγανιστάν απέδρασε στη Γαλλία αφότου οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την εξουσία στις 15 Αυγούστου 2021. «Δούλευα ως αρθρογράφος, παρουσιαστής, παραγωγός από το 2010 ώς το 2018 για διαφορετικά μέσα ενημέρωσης και έκανα πολιτικό ρεπορτάζ. Το 2018, κατά τη διάρκεια των βουλευτικών εκλογών, μετακινήθηκα στην κυβερνητική πλατφόρμα και εργάστηκα ως αναπληρωτής επίτροπος των μέσων ενημέρωσης της Ανεξάρτητης Εκλογικής Επιτροπής. Ημασταν υπεύθυνοι για την παροχή πληροφοριών στα μέσα σχετικά με την εκλογική διαδικασία, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούσαμε τις εκπομπές ώστε να είναι δίκαιες και σύμφωνες με τον νόμο».

Επειτα, έγινε γενικός διευθυντής στο τμήμα πληροφοριών, ραδιοφώνου και τηλεόρασης της Εθνικής Συνέλευσης. «Ημουν υπεύθυνος για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες της Εθνικής Συνέλευσης στα ΜΜΕ. Εφτασα το 2021 στη Γαλλία, αφού είχα μείνει σε ένα προσφυγικό κέντρο με πολύ κακές συνθήκες. Εμαθα για το MDJ και έστειλα τα στοιχεία μου. Ηταν μια πολύ καλή εμπειρία, με βοηθούσαν σε διοικητικά ζητήματα, μου πρόσφεραν μαθήματα γλώσσας, γνώρισα πολλούς νέους ανθρώπους και δημοσιογράφους από άλλες χώρες και μαθαίναμε ο ένας από τον άλλο. Με βοήθησαν πολύ όλα αυτά, αλλά και το να ακούω από δημοσιογράφους πώς είναι η ελευθερία του Τύπου σε άλλες χώρες». Ο δημοσιογράφος παρακολουθεί την πολιτική κατάσταση της χώρας του και δηλώνει πως «ενώ είμαστε στην εξορία, δουλεύουμε για να φέρουμε ένα δημοκρατικό σύστημα πάλι πίσω στη χώρα, να αναδείξουμε τις δημοκρατικές αξίες».

Ο Τύπος στην Ελλάδα

Η ελευθερία του Τύπου είναι η γραμμή ζωής για μια δημοκρατία. Πρόσφατα, το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI) εξέφρασε την έντονη ανησυχία του σχετικά με την ελευθεροτυπία στην Ελλάδα, η οποία τίθεται σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο με τη νέα αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Συγκεκριμένα, οι δημοσιογράφοι απειλούνται να βρεθούν πίσω από της φυλακής τα σίδερα σε περίπτωση που καταδικαστούν για συκοφαντική δυσφήμηση - έστω και πρωτόδικα. Η παλαιότερη δημοσιογραφική ένωση στον κόσμο δηλώνει πως «απαιτείται αναθεώρηση του νόμου για να προστατευτούν οι δημοσιογράφοι».

Μόλις λίγους μήνες πριν, είχε έρθει στη χώρα μας και κλιμάκιο από την Ε.Ε., με εκπροσώπους διεθνών Δημοσιογραφικών Ενώσεων, για να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου. Τότε, οι Reporters Without Borders είχαν αποφανθεί: «Δεν πάει άλλο. Η ελληνική κυβέρνηση κάνει ελάχιστα για την ελευθερία του Τύπου».

Η ελληνική πραγματικότητα της τελευταίας θέσης στην ελευθερία του Τύπου στην Ε.Ε., χάρη στο σκάνδαλο των υποκλοπών, το οποίο «δεν μπορεί να εξισωθεί με κανένα άλλο σκάνδαλο στην Ευρώπη», τα SLAPPs και την ανεξιχνίαστη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, δεν δείχνει να αλλάζει προς το καλύτερο. Ισως το αντίθετο.