Η ναρκω-γλώσσα και η σιωπή των σωμάτων

«Η Τλατελόλκο είναι το ίχνος από ένα άλυτο παρελθόν, το παράδειγμα μιας κοινωνίας εξαναγκασμένης στη σιωπή, η αιματοβαμμένη υπενθύμιση ότι το Μεξικό είναι μία χώρα ατιμωρησίας». Mariana Alba de Luna (1)*

«Ο άνθρωπος δεν σταμάτησε ποτέ να εφευρίσκει τρόπους για να καταστρέψει τον άλλο» - Guy Briole (2)*

Μεξικό, 26 Σεπτεμβρίου 2014, Ιγκουάλα, Γκερέρο. Αστυνομικοί της Δημοτικής Αρχής με την υποστήριξη εμπόρων ναρκωτικών φράζουν τον δρόμο και πυροβολούν τρία λεωφορεία με φοιτητές που περνούν από την πόλη.

Σώματα χωρίς όνομα

Τρεις πολίτες και έξι φοιτητές σκοτώνονται, κάποιοι δραπετεύουν, 43 σπουδαστές αρπάζονται διά της βίας. Εκτοτε, αγνοούνται. Ενα από τα σώματα βρέθηκε ακρωτηριασμένο, με τα μάτια βγαλμένα και γδαρμένο όλο το δέρμα του προσώπου του. «Le quitaron la cara» («του αφαίρεσαν το πρόσωπο»), αναφέρουν εμβρόντητοι οι σύντροφοί του. Οι φοιτητές αυτοί ήταν normalistas από την επαρχιακή ακαδημία Ισίντρο Μπούργκος της πόλης Αγιοτσινάπα, κοιτίδα των «φοιτητών που αρνούνται το πεπρωμένο του απλού λαού». Αυτό είναι το σύνθημά τους.(3)*

Η ειρωνεία της τύχης είναι ότι προετοιμάζονταν να παραβρεθούν στην επέτειο της σφαγής του Τλατελόλκο, όπου, το 1968, 5.000 φοιτητές παγιδεύτηκαν σε ενέδρα οργανωμένη από την αστυνομία και τον στρατό. Οι αγνοούμενοι υπολογίζονται σε εκατοντάδες. Και ο λαός, υπό καθεστώς τρόμου, τελικά σιώπησε.

Μετά την πρόσφατη σύγκρουση, ανακαλύφθηκαν πολλοί ομαδικοί τάφοι που περιείχαν μη ταυτοποιημένα, άγρια κακοποιημένα πτώματα. Πρόκειται για συνήθη πρακτική στην περιοχή Τιέρα Καλιέντε, στην οποία, περισσότερο απ’ οπουδήποτε αλλού, βασιλεύει το ναρκω-έγκλημα.

Ενα κίνημα διαμαρτυρίας φοιτητών ξεσηκώθηκε και εξαπλώθηκε στις πόλεις όλης της χώρας δίνοντας πίσω την ταυτότητά τους σε εκείνους που κάποιοι θέλησαν να τους αφήσουν χωρίς όνομα.

Κάθε χρόνο στις 2 Οκτωβρίου, από το 1968 και ύστερα, η κραυγή του Τλατελόλκο επιστρέφει και αντηχεί εκ νέου μέσα από τα οργισμένα στόματα στην πλατεία των Τριών Πολιτισμών, τόπο της σφαγής: «Ζωντανούς τους γνωρίσαμε, ζωντανούς τους θέλουμε!».

Αλλά αυτή τη φορά τα στόματα υποδεικνύουν έναν ένοχο: «Ζωντανούς εσείς τους πήρατε, ζωντανούς εμείς τους θέλουμε!».

Το «εμείς» του Τλατελόλκο, που αποτελούσε μια κραυγή συλλογικής μοναξιάς, της μόνης μοναξιάς που μπορούσαμε να βιώσουμε, μετατρέπεται σε ένα καταγγελτικό «εσείς».

Ναρκω-λεξιλόγιο

Παλαιότερα, οι αντιφρονούντες πολιτικοί, που οι καθεστωτικοί τους απήγαν, ονομάζονταν desaparecidos (εξαφανισμένοι).

Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται η λέξη levantadοs, για να ονομάσει τον «οποιονδήποτε» απάγουν «για οποιοδήποτε λόγο», με την πρόθεση να επικρατήσει ο φόβος και να επιβληθεί η σιωπή.

Με αυτόν τον τρόπο, οι νεκροί εγκαταλείπονται στον δρόμο και φέρουν προειδοποιητικά μηνύματα χαραγμένα με στιλέτο στο σώμα τους.

Από τότε που εξαλείφτηκε κάθε διάκριση μεταξύ των διεφθαρμένων πολιτικών δυνάμεων και των ομάδων του «οργανωμένου εγκλήματος», αυτές οι πρακτικές κλιμακώθηκαν. Η συνωμοσία, η συνεργασία μεταξύ των δύο ανταγωνιστικών αυτών πλευρών, δεν έπρεπε ποτέ να προκύψει.

Από αυτό γεννήθηκε ένα ναρκω-κράτος (4)*, και μαζί με αυτό εξαπλώθηκαν, μέσα σε κλίμα παντελούς ατιμωρησίας, όλο και πιο βάρβαρες πρακτικές βασανιστηρίων που στοχεύουν στην καταστροφή της υποκειμενικής ταυτότητας.

Πάνω στα σώματα των πιο φτωχών, κι όμως τόσο όμοιών μας ανθρώπων, πετάνε μια σκοτεινή, αρχαϊκή, αιωνόβια, πάντα εν ενεργεία ενόρμηση.

Πρόκειται για την απόρριψη, την ανησυχητική διαφορετικότητα του άλλου, το φροϊδικό ανοίκειο unheimlich.

Για τους δήμιους αυτούς, το πρόσωπο των θυμάτων δεν είναι παρά ο καθρέφτης που διατηρεί το αποτύπωμα του ανυπόφορου, του ακατάπαυστου μίσους για τους προγονούς και την καταγωγή μας.

Η ατελείωτη επανάληψη αυτών των ανεπίτρεπτων πράξεων και η προβολή τους από τα μίντια επηρέασαν τη γλώσσα που εντέλει μολύνθηκε από αυτήν τη συνωμοσία των εξουσιών.

Η λέξη ναρκο- προσκολλάται πλέον σε πλήθος άλλες λέξεις σε μια θανατηφόρα συμβίωση:

Το ναρκω-λεξιλόγιο τροποποίησε διά παντός τη γλώσσα του μεξικάνικου λαού, στην οποία πλέον η περιοχή του εγκλήματος και η περιοχή του νόμου συμπλέουν επικίνδυνα, δίχως σύνορο ή διάκριση.

Η κοινωνική παρουσία του ναρκεμπορίου μέσα στις λέξεις εξαπλώθηκε σαν γλωσσικός ιός. «Κρύβει τις ρίζες ακόμα και σε αυτή την ίδια τη λογική της απαγόρευσης και στα θεσμικά διαβήματα που προορίζονται να την καταπολεμήσουν».

Η υπερβολική επανάληψη της χρήσης αυτών των λέξεων οδηγεί «στην αφαίρεση κάθε δραματικού και τραγικού νοήματος που ενέχει μια εγκληματική υπόθεση».

Οι λέξεις του ναρκω-λόγου μετατρέπονται σε ευφημισμούς, η γλώσσα του εγκλήματος κοινωνικοποιείται. Ενας άνθρωπος δεν θεωρείται πια αιχμάλωτος, αλλά levantadο· δεν θεωρείται δολοφονημένος, αλλά εκτελεσμένος, υπονοώντας με αυτόν το τρόπο ότι αξίζει ένα τέτοιο πεπρωμένο.

Πρέπει να σημειωθεί ότι το λεξικό Americanismos της Ενωσης Ακαδημιών της Ισπανικής Γλώσσας συμπεριέλαβε κάποιες λέξεις όπως «levantón» (αιχμαλωσία δίχως αίτημα για λύτρα όπου το θύμα προορίζεται να μετατραπεί σε φάντασμα) ή «plomear» (κόσκινο από σφαίρες, γεμάτος μολύβι) που προέρχονται κατευθείαν από το σύμπαν του ναρκεμπορίου.

Το οργανωμένο έγκλημα κατάφερε να βιάσει την τρέχουσα γλώσσα, αφαιρώντας τη στοιχειώδη αξιοπρέπεια από τις λέξεις, ειδικά από τις λέξεις που αναφέρονται στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών.

Οι νομικοί όροι βρίσκονται και οι ίδιοι ποινικοποιημένοι και στερούν την υπόστασή τους από τα καινούργια θύματα του Βρόμικου Πολέμου.(5)*

Το τέλος της συλλογικής μοναξιάς;

Η Τλατελόλκο είναι το ίχνος από ένα άλυτο παρελθόν, το παράδειγμα μιας κοινωνίας εξαναγκασμένης στη σιωπή, η αιματοβαμμένη υπενθύμιση ότι το Μεξικό είναι μία χώρα ατιμωρησίας. «Οσο αυτό παραμένει έτσι, δεν κάνουμε τίποτα άλλο παρά να χτίζουμε πάνω στην άμμο».

Αυτή η νέα σφαγή, μετά από τόσες άλλες εξαφανίσεις που έχουν ήδη καταγγελθεί, θα αλλάξει άραγε κάτι; (6)*

Ας σημειώσουμε ότι αυτή η σφαγή έλαβε χώρα στην πόλη όπου, το 1821, είχε υπογραφεί το «Σχέδιο Iguala», που είχε σημάνει το τέλος του πολέμου και είχε οδηγήσει στην ανεξαρτησία το Μεξικό.

Τλατελόκο - Ιγκουάλα - Αγιοτσινάπα είναι τα γεωγραφικά σημάδια μιας συμβολικής σημαίνουσας αλυσίδας που μας παραπέμπει στις ρίζες μας.

Οι φτωχοί φοιτητές, που κάποιοι θέλησαν να τους μετατρέψουν σε μακάβρια κρανία, ανοίγουν τον δρόμο σε μια πιο πραγματική ταύτιση και με άλλα σημαίνοντα της μεξικανικής ταυτότητας: αγρότες, ιθαγενείς, που έρχονται να αφυπνίσουν τις συγκεντρώσεις όλων των φοιτητών και όλων αυτών των «χωρίς πρόσωπο», «χωρίς όνομα» και «χωρίς δικαιώματα», οδηγώντας τους να δηλώσουν: «Είμαστε όλοι Αγιοτσινάπα».

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ο ΟΗΕ ζητούν διευκρινίσεις. «Η μεξικανική κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με μια όλο και αυξανόμενη πίεση στο εσωτερικό της χώρας αλλά και σε διεθνή κλίμακα προκειμένου να διαλευκάνει αυτή την αινιγματική υπόθεση, που έφερε στο φως τη συμπαιγνία μεταξύ των εγχώριων αρχών, των αστυνομικών και των ναρκεμπόρων».

Κάποια κεφάλια έχουν αρχίσει να πέφτουν. Θα σημάνει τελικά το τέλος του ναρκω-κράτους;

Οι διανοούμενοι δεν διστάζουν να χαρακτηρίσουν το κράτος «συλλογικό, ομαδικό τάφο».

Κάτω από κάθε εκκλησία που χτίζεται έχει συνθλιβεί μια αρχαία πυραμίδα από τα σώματα των προγόνων που θυσιάστηκαν στις διαδοχικές σφαγές που ακολούθησαν την ίδρυση της Τενοτσιτλάν.

Η συγγραφέας Ελενα Πονιατόφσκα κατήγγειλε πρόσφατα: «Καθόμαστε πάνω σε πτώματα». Αν το κράτος δικαίου συνεχίσει να μαστίζεται από τη ναρκοβία, το κράτος δεν θα έχει πλέον ούτε νομικό σώμα ούτε νομικό πρόσωπο. Θα του το ξεριζώσουν επίσης. Οι Μεξικανοί ξέρουν να γελούν με τον θάνατο. Προς το παρόν, είναι ο θάνατος που τους γελάει κατάμουτρα».

1*. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό Lacan Quotidien Νο 437 του Φροϊδικού Πεδίου στη Γαλλία στις 9 Νοεμβρίου 2014 http://www.lacanquotidien.fr/blog/wp-content/uploads/2014/11/LQ-437.pdf. Η Mariana Alba de Luna είναι ψυχαναλύτρια μεξικανικής καταγωγής που ζει και εργάζεται στο Παρίσι.

2*. Από την ομιλία του Guy Briole, ψυχιάτρου-ψυχαναλυτή, μέλους της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης, κατά την ημερίδα με τίτλο «Ο πόλεμος που πάντα ξεκινά από την αρχή», Μονς, Βέλγιο, 11 Οκτωβρίου 2014.

3*. Από αυτήν τη σχολή, όπου οι φοιτητές προετοιμάζονται για να καλύψουν τις θέσεις δασκάλων των επαρχιακών δημόσιων δημοτικών σχολείων, γεννήθηκε μια πρώτη συνδικαλιστική ομάδα από ηγέτες φοιτητών και αγροτών στις δεκαετίες ’60 και ’70, η ένοπλη ομάδα του Kόμματος των Φτωχών, που ιδρύθηκε από τον Lucio Cabanas το 1967.

4*. Το Μεξικό διαιρείται σε 31 Πολιτείες και σε μια Διοικητική περιφέρεια, την Πόλη του Μεξικού.

5*. Βρόμικος πόλεμος: η στρατιωτική και πολιτική καταστολή στο Μεξικό τις δεκαετίες ‘60 και ‘70.

6*. Οι αγνοούμενοι της Τσιουάουα (1993), της Ακτεάλ (1997), τα θύματα του «πολέμου κατά του ναρκεμπορίου» που κήρυξε ο πρόεδρος Φελίπε Καλντερόν το 2006 και που κατήγγειλε το κίνημα YoSoy132 το 2012, ή πιο πρόσφατα τα θύματα της Τλατλάγια (Ιούνιος 2014).

Μετάφραση: Σωτηράκου Αννα, ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια

Επιμέλεια: Φραγκιαδάκη Μαρίνα, ψυχαναλύτρια, μέλος της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης