Ο Μουχίκα παλεύει με τον θάνατο, το Πλατύ Μέτωπο πάει για πρωτιά

«Είμαι ένας γέροντας, είμαι πολύ κοντά να ξεκινήσω για την αναχώρηση που δεν έχει επιστροφή, αλλά είμαι ευτυχισμένος γιατί είστε εσείς, γιατί όταν τα χέρια μου φύγουν θα υπάρχουν χιλιάδες χέρια που θα συνεχίσουν τον αγώνα». Δακρυσμένος, ο ιστορικός αριστερός ηγέτης Χοσέ «Πέπε» Μουχίκα έκανε την τελευταία δημόσια εμφάνισή του, μόλις έναν μήνα μετά την επέμβαση για καρκίνο του οισοφάγου. Ηταν στο κλείσιμο της προεκλογικής εκστρατείας του Πλατιού Μετώπου, της πρώτης εδώ και 40 χρόνια στην οποία δεν συμμετείχε ενεργά γιατί, όπως είπε, «δίνω μάχη με τον θάνατο».

«Σε όλη μου τη ζωή έχω πει πως οι καλύτεροι ηγέτες είναι αυτοί που αφήνουν μια γενιά που τους ξεπερνά κατά πολύ», πρόσθεσε αναφερόμενος στον Γιαμαντού Ορσι και την Καρολίνα Κόσε, τους υποψηφίους του Πλατιού Μετώπου για την προεδρία και αντιπροεδρία της Ουρουγουάης στις εκλογές της 27ης Οκτωβρίου.

Ο 89χρονος εμβληματικός μαρξιστής πολιτικός, άλλοτε αντάρτης Tupamaro που επί δικτατορίας πέρασε 12 χρόνια στην απομόνωση σε μια τρύπα, πρώην πρόεδρος (2010-2015) και από τους δημοφιλέστερους ηγέτες της Λατινικής Αμερικής, σε αυτή την προεκλογική εκδήλωση απηύθυνε τον πιο συγκινητικό αποχαιρετισμό του, απαντώντας στα πλήθη που φώναζαν «σε αγαπάμε, Πέπε», με ένα «σας ευχαριστώ που υπάρχετε» και τη γνωστή φράση του Τσε «Hasta Siempre» (για πάντα).

Σε αυτή την αναμέτρηση που κλείνει τον εκλογικό κύκλο της Λατινικής Αμερικής για φέτος, υπάρχουν πολλές πιθανότητες επιστροφής της Κεντροαριστεράς έπειτα από μια θλιβερή πενταετία συντηρητικής διακυβέρνησης. Σύμφωνα με τις τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες δημοσκοπήσεων, στον πρώτο γύρο ανάμεσα στους 11 προεδρικούς υποψηφίους θα επικρατήσει ο Ορσι με 42-44% και διαφορά κατά μέσο όρο περίπου είκοσι μονάδων από τον δελφίνο του απερχόμενου προέδρου Λουίς Λακάγε Πόου και υποψήφιο του κυβερνώντος Εθνικού Κόμματος, τον κτηνίατρο Αλβαρο Ντελγάδο, που δεν ξεπερνά το 19-21%. Στην τρίτη θέση με 15-17% έρχεται ο νεαρός δικηγόρος και τηλεπερσόνα Αντρές Οχέδα του Κόκκινου Κόμματος, που με τις ακραίες υποσχέσεις του για σκληρή πυγμή, νόμο και τάξη και συρρίκνωση του κράτους, τις τελευταίες εβδομάδες σημείωσε απρόσμενη αύξηση.

Το στοίχημα του Πλατιού Μετώπου, που αποτελείται από το Κίνημα Λαϊκής Συμμετοχής του Πέπε Μουχίκα, το κομμουνιστικό, το σοσιαλιστικό και το χριστιανοδημοκρατικό κόμμα και οργανώσεις της ουρουγουανικής Αριστεράς, είναι να καταφέρει να κερδίσει από τον πρώτο γύρο. Για να μην επαναληφθεί η εμπειρία του 2019, όταν ο υποψήφιός του Ντανιέλ Μαρτίνες νίκησε άνετα με δέκα μονάδες τον συντηρητικό Λακάγε Πόου στον πρώτο γύρο, αλλά στον δεύτερο οι δεξιές δυνάμεις ενώθηκαν για να αποτρέψουν την επικράτησή του και το πέτυχαν. Τώρα οι προοπτικές είναι αισιόδοξες για την Κεντροαριστερά καθώς η τεράστια διαφορά των είκοσι μονάδων που προβλέπουν οι δημοσκοπήσεις μπορεί να ευνοήσει μια προοδευτική έκβαση εάν απαιτηθεί νέα προσφυγή στις κάλπες.

Μαζί με τις εκλογές θα διεξαχθούν και δύο δημοψηφίσματα, με σημαντικότερο εκείνο για τη μεταρρύθμιση του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. Το προωθούν οι ομοσπονδίες συνδικάτων PIT-CNT που πέτυχαν να συλλέξουν 430.000 υπογραφές για τη διενέργειά του, χωρίς τη ρητή στήριξη κανενός από τους προεδρικούς υποψηφίους. Προτείνουν συνταγματική μεταρρύθμιση για την κατάργηση των ιδιωτικών AFAP (Διαχειριστικών Εταιρειών Συνταξιοδοτικών Αποταμιεύσεων), τη συνταξιοδότηση στα 60 και την καθιέρωση της κατώτατης σύνταξης στο ύψος του εθνικού κατώτατου μισθού, κάτι που σήμερα σημαίνει μια αύξηση του 20%. Το Πλατύ Μέτωπο έχει διχαστεί, με κομμουνιστές και σοσιαλιστές να το στηρίζουν και το Κίνημα Λαϊκής Συμμετοχής του Μουχίκα να διαφωνεί, ενώ ο Ορσι αποφεύγει να τοποθετηθεί σχετικά.

Φτώχεια, κοινωνική ασφάλιση, βία και διαφθορά ήταν τα θέματα που επικράτησαν στην προεκλογική εκστρατεία μιας αναμέτρησης που στην ουσία έχει βασική επιλογή αν θα συνεχιστεί η υποταγή στις χρηματιστηριακές αγορές με τίμημα την αύξηση της φτώχειας και της ανισότητας ή εάν θα ανακτηθεί ο ρόλος του κράτους στην οικονομία και την κοινωνία για να εγγυηθεί ελάχιστα επίπεδα ισότητας και κοινωνικής προστασίας με διαφάνεια και σεβασμό στους θεσμούς. Οπως υπόσχεται ο Ορσι με το κεντρικό σύνθημα «Να κυβερνήσει η εντιμότητα» και με τις προτάσεις του για μεγαλύτερη χρηματοδότηση της δημόσιας Υγείας και Παιδείας, αυξήσεις μισθών, ανάπτυξη με κοινωνική συμπερίληψη και χωρίς αποκλεισμούς.

Η συντηρητική κυβέρνηση αφήνει την εξουσία βυθισμένη σε σωρεία σκανδάλων: από τις παράνομες παρακολουθήσεις που έκανε ο πρόεδρος ή τις αποκαλύψεις για συγκάλυψη και βοήθεια διαφυγής σε ναρκεμπόρους ώς τη χρήση των σκάνερ των κρατικών λιμανιών για τη διευκόλυνση του λαθρεμπορίου σιτηρών και ναρκωτικών. Η σκληρή πυγμή των Λευκών (όπως ονομάζεται το Εθνικό Κόμμα) πολλαπλασίασε τον αριθμό των φυλακισμένων φτάνοντας τις 16.000, αλλά η εγκληματικότητα αντί να μειωθεί αυξήθηκε από το 2023 καταλήγοντας στις 10,7 δολοφονίες ανά 100.000 κατοίκους.

Η φτώχεια αυξήθηκε στο 10% του πληθυσμού. Ανάμεσά τους και 165.000 πολίτες που αναγκάζονται να ζουν σε περίπου 600 αυτοσχέδιους οικισμούς, τσίγκινες παραγκουπόλεις που περιμένουν κάποια κρατική παρέμβαση για να βελτιωθούν οι άθλιες συνθήκες ζωής. Από τους 350.000 φτωχούς, το 44% σύμφωνα με τη Unicef είναι παιδιά και έφηβοι. Η δε συντριπτική πλειονότητα των 90.000 νοικοκυριών που πλήττονται από τη φτώχεια είναι γυναίκες επικεφαλής νοικοκυριών που αφιερώνουν 43 ώρες απλήρωτης δουλειάς την εβδομάδα.

Ολα θα εξαρτηθούν από τους αναποφάσιστους που αποτελούν το 10-14% του εκλογικού σώματος των 2,7 εκατ. και προς τους οποίους έκανε έκκληση ο Πέπε Μουχίκα. «Μπορείς να επηρεάσεις με την ψήφο σου. Δεν μπορείς να είσαι ουδέτερος (σ’ αυτές τις εκλογές). Γιατί θα διαμορφώσουν τη ζωή των επόμενων γενιών. Το ζήτημα δεν είναι αν είσαι οπαδός του Μετώπου. Το ζήτημα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να βγούμε από αυτό το πηγάδι όπου μας έχωσαν [...] Πρέπει να αναλάβουμε δράση για τις νέες γενιές. Σας το λέει ένας γέροντας που αποχαιρετά τη ζωή».