Αϊτή: ακόμη μια «λύση» και στο βάθος νέα επέμβαση

Η (εν αναμονή) παραίτηση του πρωθυπουργού Αριέλ Ανρί αναδιαμορφώνει τις πολιτικές δυνάμεις στην Αϊτή, χωρίς να εγγυάται μια εκτόνωση της κρίσης που βιώνει η χώρα. Καθώς εξελίσσονται με σημαντικές δυσκολίες οι διαπραγματεύσεις των πολιτικών κομμάτων και κοινωνικών οργανώσεων για τον σχηματισμό ενός «μεταβατικού προεδρικού συμβουλίου» που θα εφαρμόσει κάποιο σχέδιο ασφάλειας και θα οργανώσει εκλογές, οι εγκληματικές οργανώσεις συνεχίζουν να δρουν ανεξέλεγκτες.

Στις αρχές τις εβδομάδας επιτέθηκαν σε δύο εύπορες συνοικίες της πρωτεύουσας Πορτ-ο-Πρενς, λεηλατώντας σπίτια και σκοτώνοντας τουλάχιστον 12 άτομα. Μέσα σε ένα δεκαήμερο έχουν σκοτωθεί περισσότεροι από 130 πολίτες, γράφει η Guardian, και τουλάχιστον 40 μέλη συμμοριών. Το βασικό λιμάνι της πρωτεύουσας δέχτηκε επίθεση από συμμορίτες που λεηλάτησαν τα εμπορεύματα, παίρνοντας ό,τι έβρισκαν στον δρόμο τους, με περισσότερα από 260 κοντέινερ που ανήκουν σε ανθρωπιστικές οργανώσεις να βρίσκονται πλέον στα χέρια τους. Την ίδια στιγμή, το 44% του πληθυσμού γνωρίζει επισιτιστική επισφάλεια και η φτώχεια γονατίζει περισσότερο από το 50% των πολιτών. Κέντρα υγείας κλείνουν ή υπολειτουργούν και βασικοί πυλώνες ηλεκτρισμού έχουν καταστραφεί από συμμορίτες, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος της πρωτεύουσας να είναι στο σκοτάδι.

Με τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η σύσταση αυτού του «μεταβατικού προεδρικού συμβουλίου» συνομολογήθηκε σε συνάντηση που έγινε στις 11 Μαρτίου στην Τζαμάικα, έπειτα από κάλεσμα της Caricom (Κοινότητας της Καραϊβικής). Αλλά η δημιουργία αυτού του σώματος που θα εκλέξει πρωθυπουργό -όταν και (μόνο τότε) επίσημα θα παραιτηθεί ο Ανρί, όπως ανακοίνωσε- έχει προκαλέσει νέους διχασμούς.

Από τους επτά συνασπισμούς κομμάτων και κοινωνικών οργανώσεων με δικαίωμα ψήφου, που θα όφειλαν να έχουν ορίσει εκπροσώπους πριν από μία εβδομάδα, μόνο πέντε το έχουν κάνει, ένα καθυστερεί σπαρασσόμενο από εσωτερικές διαμάχες και ένα ακόμη, ο συνασπισμός Pitit Dessaline του πρώην γερουσιαστή Ζαν Σαρλ Μοΐζ, αρνήθηκε τελικά να συμμετάσχει στο συμβούλιο, επιμένοντας στον διορισμό ενός τριμελούς συμβουλίου. Εθεσε δε ως όρο να μετάσχει σε αυτό ο πρώην παραστρατιωτικός Γκι Φιλίπ, που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην ανατροπή του πρώην προέδρου Ζαν Μπερτράν Αριστίντ (του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της Αϊτής), πέρασε έξι χρόνια σε αμερικανική φυλακή καταδικασμένος για ναρκεμπόριο και ξέπλυμα χρήματος και σήμερα επέστρεψε ως ένας ακόμη «σωτήρας του έθνους».

Από την άλλη, υπάρχουν πολλές ενστάσεις για τη συμμετοχή κομμάτων που όλα αυτά τα χρόνια έχουν στηρίξει και στηριχτεί από τις συμμορίες, όπως συμβαίνει με το κυβερνών PHTK, κόμμα επίσης των πρώην προέδρων Ζοβενέλ Μοΐζ και Μισέλ Μαρτελί, που χαίρει της στήριξης του Τζίμι Σεριζιέ ή «Μπάρμπεκιου», ηγέτη μιας από τις πιο βίαιες συμμορίες της χώρας. Σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Σεριζιέ και το ΡΗΤΚ συνεργάστηκαν για την καταστολή των μαζικών διαδηλώσεων του 2018, μιας λαϊκής έκρηξης που προκάλεσε η απαίτηση του ΔΝΤ για αύξηση στην τιμή των καυσίμων. «Είναι ειρωνικό κόμματα όπως το ΡΗΤΚ να μετέχουν ενός συμβουλίου που έχει ως έναν από τους στόχους του να βοηθήσει την αστυνομία, γιατί ρόλος των κυβερνήσεών του ήταν ακριβώς να την καταστρέψουν», έλεγε στην El País ο Αμερικανός ερευνητής Μάικλ Ντίμπερτ, συγγραφέας πολλών βιβλίων για την Αϊτή.

Ο δε «Μπάρμπεκιου», που φιλοδοξεί να γίνει πολιτικός παράγοντας του τόπου, προειδοποίησε για εμφύλιο αν δεν «εισακουστεί» να μη συσταθεί το συμβούλιο και απείλησε με θάνατο όσους πολιτικούς ηγέτες (μαζί και τις οικογένειές τους) μετάσχουν σε αυτό, κατηγορώντας τους ότι αυτοί έχουν οδηγήσει τη χώρα στο αδιέξοδο που βρίσκεται σήμερα. Ο συμμορίτης, μάλιστα, μίλησε εξ ονόματος όχι μόνο της συμμαχίας 9 εγκληματικών οργανώσεων της οποίας ηγείται, γνωστής ως G9, αλλά και του νέου στρατηγικού συνασπισμού του με άλλες (ώς πρόσφατα αντίπαλες) συμμορίες, το Viv Ansanm (Ζούμε Μαζί), ένα εκρηκτικό μείγμα ένοπλων που επιδιώκει και την πολιτική εξουσία.

«Οι συμμορίες δεν είναι γενικά ένοπλες αλλά παραστρατιωτικές ομάδες. Αυτό που ζούμε είναι ένα οργανωμένο πολιτικό έγκλημα […] που έχει μια σαφή κοινωνική σκοπιμότητα: η στενή σχέση ανάμεσα σε πολιτικά κόμματα (ιδίως το κυβερνών ΡΗΤΚ), κράτος και εγκληματικές ομάδες ενισχύθηκε με παραστρατιωτικούς που επιτελούν μια ιδιαίτερη πολιτική λειτουργία: το είδαμε στις λαϊκές γειτονιές, όπου συμμορίες επιτίθεντο, όταν γίνονταν καλέσματα για διαδηλώσεις, εμποδίζοντας τον κόσμο να φύγει και πυροβολώντας όποιον τους αψηφούσε. Ο ξεκάθαρος στόχος τους ήταν να εμποδίσουν λαϊκές κινητοποιήσεις», έλεγε στο Resumen Latinoamericano ο κοινωνιολόγος και ερευνητής Λαουτάρο Ριβάρα, μέλος της Διεθνούς Μπριγάδας Αλληλεγγύης με την Αϊτή στο διάστημα 2018-2020. «Αυτό που τώρα συμβαίνει είναι πως το φαινόμενο των παραστρατιωτικών ξέφυγε κατά κάποιον τρόπο από τον έλεγχο των δημιουργών του. Και υπάρχει μια προσπάθεια των ΗΠΑ να ομαλοποιήσουν, έστω και φαινομενικά ή με τη βία, την κατάσταση στη χώρα, με μια νέα στρατιωτική επέμβαση. Αναζητώντας άλλους πρόθυμους εταίρους που να τους επιτρέψουν να εξωτερικοποιήσουν αυτή την κατοχή και να καταστήσουν “συλλογικό” το κόστος, όχι μόνο το οικονομικό αλλά και το πολιτικό, της ανάπτυξης μιας πολυεθνικής δύναμης. Η πολιτική καθοδήγηση αυτής της δύναμης θα εξακολουθήσει να ανήκει στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ».

Ενα από τα καθήκοντα του «μεταβατικού προεδρικού συμβουλίου» που συνομολογήθηκαν στην Τζαμάικα είναι και η προετοιμασία της Αϊτής για την υποδοχή μιας πολυεθνικής δύναμης αρωγής ασφαλείας (MMS), της οποίας έχει ήδη συμφωνήσει να ηγηθεί η Κένυα. Αλλά και για αυτήν υπάρχουν σοβαρές αντιρρήσεις, όπως έλεγε η Μονίκ Κλεσκά, του κινήματος Σύμφωνο της Μοντάνα, ενός από τους επτά συνασπισμούς που θα εκπροσωπηθούν στο συμβούλιο. «Νομίζω πως τα περί Κένυας είναι η επιλογή των ΗΠΑ και του ΟΗΕ, αλλά δεν ξέρω αν είναι η μοναδική επιλογή για τους Αϊτινούς. Θα το συζητήσουμε. Ισως έχουμε προβλήματα, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχουμε ιδέες. Δεν είμαστε αποικία».