Η πανηγυρική επιστροφή του Λούλα στον ΟΗΕ

«Eπιστρέφω χάρη στη νίκη της δημοκρατίας στη χώρα μου […] που επέτρεψε να ξεπεραστούν η παραπληροφόρηση και το μίσος». Αυτή τη φορτισμένη αποστροφή χρησιμοποίησε ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινιάσιο Λούλα ντα Σίλβα ανοίγοντας χθες τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Χρησιμοποιώντας το βήμα της για να επαναλάβει πως η Βραζιλία επέστρεψε στη διεθνή σκηνή και βρέθηκε ξανά «με την περιοχή μας, με τον κόσμο και με την πολυπολικότητα. Επέστρεψε για να προσφέρει τη συνεισφορά της στις μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις», εμφανίστηκε ως ένας αδιαμφισβήτητος ηγέτης του παγκόσμιου Νότου που δεν συμβιβάζεται πια με τους απαρχαιωμένους και μη αντιπροσωπευτικούς τρόπους λειτουργίας του διεθνούς συστήματος και θέλει να πρωτοστατήσει στις μεταρρυθμίσεις του, στην αλλαγή δηλαδή της οικονομικής και πολιτικής αρχιτεκτονικής που καθιερώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Επέκρινε σφοδρά τις πολλές επενδύσεις στους εξοπλισμούς και τις ελάχιστες στην ανάπτυξη αλλά και τις μονομερείς κυρώσεις που λαμβάνονται εκτός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, όπως συμβαίνει με το αμερικανικό εμπάργκο κατά της Κούβας. Εξέφρασε την ανησυχία του για τη συνέχιση παλιών συρράξεων και το ξέσπασμα νέων και κυρίως για την αδυναμία του ΟΗΕ να ηγηθεί διαπραγματεύσεων υπέρ της ειρήνης, κάτι που αναμένεται, μαζί με τη δική του ειρηνευτική πρόταση, να συζητήσει με τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε συνάντησή τους στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Και εστίασε την ομιλία του κυρίως στις ανισότητες, μια λέξη που κατ’ αυτόν συμπυκνώνει όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα, από τον ρατσισμό και την ξενοφοβία ώς τους πολέμους και την πείνα. «735 εκατ. άνθρωποι στον κόσμο κοιμούνται χωρίς να ξέρουν αν την επομένη θα έχουν κάτι να βάλουν στο στόμα τους. Ο κόσμος είναι όλο και πιο άνισος. Οι 10.000 πλουσιότεροι εκατομμυριούχοι του πλανήτη συγκεντρώνουν περισσότερο πλούτο από το 40% της ανθρωπότητας», θύμισε, τονίζοντας πως αυτό που λείπει είναι η πολιτική βούληση για να αντιμετωπιστούν αυτά τα κρίσιμα θέματα. Γι’ αυτό και εκτίμησε πως η Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ θα μπορούσε να μετατραπεί στη μεγαλύτερη αποτυχία του, καθώς πολλοί από τους στόχους της απέχουν πολύ από το μπορέσουν να έχουν πραγματοποιηθεί ώς τότε.

Καταδίκες αλλά και συναλλαγές

Λίγες ημέρες πριν αναχωρήσει για τη Νέα Υόρκη ο Λούλα, το Ανώτατο Δικαστήριο καταδίκασε τους τρεις πρώτους κατηγορούμενους (δύο σε κάθειρξη 17 ετών και έναν σε 14) για τις επιθέσεις κατά των εδρών των τριών εξουσιών στην πρωτεύουσα την 8η Ιανουαρίου σε μια απόπειρα να ανατραπεί το εκλογικό αποτέλεσμα και για τους βανδαλισμούς που ακολούθησαν. Αυστηρές καταδίκες, που αποτελούν σαφές μήνυμα προς τον Μπολσονάρο και τον πιο στενό του κύκλο (περιλαμβανομένων πολλών απόστρατων στρατιωτικών) ότι δεν θα υπάρξει καμία επιείκεια.

Ο Μπολσονάρο, ήδη καταδικασμένος σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων για μια οκταετία για κατάχρηση εξουσίας, επέλεξε την απόλυτη σιωπή για αυτές τις καταδίκες. Αλλά δεν ισχύει το ίδιο για έναν από τους πιο στενούς συνεργάτες του, τον αντισυνταγματάρχη Μάουρο Σιντ, που ήταν ο προσωπικός γραμματέας του Μπολσονάρο όσο ήταν στην προεδρία και γνωρίζει όσο κανείς άλλος τις συναντήσεις, τις συνομιλίες, τα σχέδια και τις πράξεις του πρώην προέδρου. Στη φυλακή από τον Μάιο, για πλαστογραφία του πιστοποιητικού εμβολιασμού του ίδιου και του Μπολσονάρο προκειμένου να μπορέσουν να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ μετά την εκλογική ήττα, αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους στις 9 Σεπτεμβρίου. Αφού συμφώνησε να συνεργαστεί με τις Αρχές στις διάφορες δικαστικές υποθέσεις που αντιμετωπίζει ο πρώην αρχηγός του και για να διαλευκανθούν κρίσιμα ζητήματα, όπως ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων στην απόπειρα πραξικοπήματος, αλλά και η πώληση κοσμημάτων αξίας εκατομμυρίων δολαρίων που χάρισε η Σαουδική Αραβία στον Μπολσονάρο ως πρόεδρο της Βραζιλίας.

Ο Λούλα μπορεί να ανασάνει γιατί η Δικαιοσύνη αναλαμβάνει ξανά τον ρόλο που της αρμόζει σε ένα κράτος δικαίου. Αλλά έρχεται ξανά αντιμέτωπος με την πιθανότητα ακυβερνησίας με την οποία απειλεί η κοινοβουλευτική μειοψηφία της κυβέρνησης συνεργασίας που σχημάτισε. Μια απειλή απέναντι στην οποία επέλεξε (ξανά) τον «πραγματισμό», που στο παρελθόν απομάκρυνε μεγάλο μέρος της εκλογικής του βάσης, έτσι όπως αρθρώθηκε στη βάση εκβιασμών, συναλλαγών και συμβιβασμών.

Μόλις οκτώ μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας συμπεριέλαβε στην κυβέρνησή του δύο κόμματα (συνολικά πλέον μετέχουν δέκα) που ώς τώρα συνεργάζονταν απερίφραστα με τον Ζαΐρ Μπολσονάρο, προσφέροντάς τους από ένα υπουργείο. Το ένα είναι το (κατ’ ευφημισμόν) Προοδευτικό Κόμμα, του οποίου ηγείται ο πρόεδρος της Βουλής, Αρτούρ Λίρα, ο οποίος έχει υπάρξει από τους πιο πολύτιμους κοινοβουλευτικούς συμμάχους του Μπολσονάρο. Το άλλο είναι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, δηλαδή η πολιτική πτέρυγα της υπερσυντηρητικής ευαγγελικής Οικουμενικής Εκκλησίας της Βασιλείας του Θεού, του οποίου ο πιο ισχυρός εκπρόσωπος είναι ο κυβερνήτης του Σάο Πάολο, Ταρσίζιο ντε Φρέιντας, πρώην υπουργός του Μπολσονάρο και ο άνθρωπος που φέρεται ως πιθανότερος να τον διαδεχθεί ως ηγέτης της πιο αντιδραστικής Δεξιάς.

Διαιωνίζει έτσι τον παλιό κακό τρόπο διακυβέρνησης που συμπυκνώνεται στην «ενοικίαση» των μικρών οπορτουνιστικών αλλά πολιτικά ισχυρών συντηρητικών κομμάτων του αποκαλούμενου «Centrão» (του μεγάλου Κέντρου), τα οποία αδιαφορώντας για ιδεολογίες αλλάζουν συμμάχους ανάλογα με το ποιος πλειοδοτεί προσφέροντας περισσότερα προνόμια, αξιώματα αλλά και χρήμα. Ετσι, ο Λούλα ήδη, για να μπορέσει να εγκριθεί το νέο δημοσιονομικό του πλαίσιο, κατέφυγε κι αυτός σε ένα νόμιμο μεν αλλά αμφιλεγόμενο και αντιδημοκρατικό εργαλείο: την παροχή τεράστιων κονδυλίων απευθείας σε «χρήσιμους» βουλευτές και γερουσιαστές, για να τα διαθέσουν όπως θέλουν στις περιφέρειές τους. Μια «εξαγορά» που η χώρα έχει πληρώσει ακριβά.