Ο Γκαλεάνο και η πολιτική

«Απορρίπτω την ετικέτα του πολιτικού συγγραφέα γιατί με περιορίζει και απειλεί να με μεταμορφώσει σε γραφιά προκηρύξεων στις διαταγές κάποιου κόμματος ή θρησκείας. Αυτό δεν έχει καμιά σχέση με ό,τι είμαι. Είμαι ένας άνθρωπος ελεύθερος και ελεύθερα γράφω. Είμαι αριστερός, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι συγχέω, όπως πολλοί και πολύ αγαπητοί μου σύντροφοι, τη θρησκεία με την πολιτική. Δεν πιστεύω στον φανατισμό. Πιστεύω ότι οι φανατικοί θα έπρεπε να είναι κλεισμένοι σε φρενοκομείο, γιατί είναι επικίνδυνοι».

Ετσι έδωσε το στίγμα του ο Εδουάρδο Γκαλεάνο, που έφυγε από τη ζωή την περασμένη Κυριακή στα 74 του χρόνια, παραμένοντας παρόλα αυτά ο πιο πολιτικός συγγραφέας της Λατινικής Αμερικής, με την αυθεντικότερη σημασία της λέξης.

Τα μάτια του δεν θόλωσαν ποτέ από εξουσίες, λένε όσοι τον γνώρισαν. Το πνεύμα του παρέμεινε κριτικό όχι μόνο όταν έγινε σκιτσογράφος, δημοσιογράφος, συγγραφέας ή εκδότης, αλλά κι όταν δούλεψε εργάτης, κούριερ, στενογράφος, ταμίας σε τράπεζα. Βίωσε τη ζωή σαν συμπόρευση με τους αδικημένους όλης της Γης. Και εξέλαβε πάντα την πολιτική σαν «άσκηση ακοής των ιστοριών των από τα κάτω».

«Ηθελα να ζω σ’ ένα ταξίδι με επιστροφή: να γράφω για την πραγματικότητα αλλά και από την πραγματικότητα: να ακούσω τις φωνές των ανθρώπων, να γίνω ένας απλός ‘‘αφουγκραστής’’ που μεταφέρει τις ιστορίες των απλών ανθρώπων μεταμορφώνοντάς τες σε Ιστορία».

Ηταν 30 ετών και είχε ήδη δημοσιεύσει πολλά βιβλία όταν το 1971 οι «Ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής», μια πολιτική αντι-Ιστορία, όπως την αποκαλούσε, και μια διακήρυξη αρχών ενάντια στην κοινωνική αδικία και την εκμετάλλευση της ηπείρου του, τον κατέστησε όχι μόνο κλασικό της πολιτικής λογοτεχνίας αλλά και υποχρεωτική αναφορά της λατινοαμερικανικής Αριστεράς.

Ο Ουρουγουανός, που σαν παιδί ήθελε να γίνει άγιος, έγινε έτσι ένα είδος Αποστόλου της ανάγκης για κοινωνική αλλαγή. Και αυτό πολύ πριν από το 2009, στην 5η Σύνοδο των Κρατών της Αμερικής, ο ηγέτης της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες προσφέρει το βιβλίο ως δώρο στον Μπαράκ Ομπάμα.

«Οι χάρτες της ψυχής δεν έχουν σύνορα» έλεγε αυτός ο «πατριώτης πολλών πατρίδων» που βασανίστηκε στην Ουρουγουάη, εξορίστηκε στην Αργεντινή και την Ισπανία και αφοσιώθηκε στο πολιτικό χρονογράφημα της ηπείρου του και της εποχής του με την πεποίθηση ότι η μνήμη είναι πλέον είδος προς αφανισμό και «ο μόνος τρόπος να μην επαναληφθεί η Ιστορία είναι να την κρατήσουμε ζωντανή».

Μοιράστηκε με εκατομμύρια πολίτες το όνειρό του «να κάνουμε τον κόσμο έστω... λιγότερο χειρότερο» και αυτό τον οδήγησε να στρατευτεί σε κάθε αγώνα που θεωρούσε δίκαιο.

Ηταν μέλος Μόνιμου Δικαστηρίου των Λαών που δικάζει την πολιτική του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας και από τους εμπνευστές της Επιτροπής για τη διενέργεια δημοψηφίσματος κατά των νόμων της ατιμωρησίας των χουντικών στην Ουρουγουάη.

Βρέθηκε με τον ίδιο ενθουσιασμό στην Τσιάπας για να εκφράσει τη συμπαράστασή του στους Ζαπατίστας, αλλά και στη Μαδρίτη στο πλάι των αγανακτισμένων.

Ο Γκαλεάνο δεν πίστεψε ποτέ στο τέλος των ιδεολογιών. Αντίθετα αγκάλιασε τα κινήματα αντίστασης κατά του νεοφιλελευθερισμού στην ήπειρο και στήριξε τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια όσες κυβερνήσεις άρθρωναν μετα-φιλελεύθερες πολιτικές: τη Βολιβία του Μοράλες, την Αργεντινή των Κίρτσνερ, την Ουρουγουάη του πρώην τουπαμάρο αντάρτη Μουχίκα και του συμμάχου του Ταμπαρέ Βάσκες, την Κούβα για την οποία διεκδικούσε «αλληλεγγύη».

Και από την πρώτη στιγμή βρέθηκε σύμμαχος του προέδρου της Βενεζουέλας Τσάβες, στηρίζοντας τις προσπάθειές του για περιφερειακή ένταξη και τις πολιτικές του κατά της ανισότητας και αποκλεισμού, και ειρωνευόμενος όσους μιλούσαν για «έναν παράδοξο δικτάτορα, γιατί κατεβαίνει σε εκλογές και τις κερδίζει».

Πολιτικός έως το τέλος των ημερών του, στις 5 Απριλίου, δύο μέρες προτού εισαχθεί στο νοσοκομείο όπου έχασε τη μάχη με τον καρκίνο, ο Εδουάρδο Γκαλέανο έκανε την τελευταία του πολιτική χειρονομία, υπογράφοντας διεθνή έκκληση για την άρση του εκτελεστικού διατάγματος του προέδρου Ομπάμα που χαρακτηρίζει τη Βενεζουέλα «εθνική απειλή για τα αμερικανικά συμφέροντα».

Για τη διεθνή συγκυρία

Ο Γκαλεάνο μίλησε για τη σημερινή παγκόσμια συγκυρία με την οικονομία λέξεων και τον πληθωρισμό νοημάτων που τον έκανε ξεχωριστό:

►«Η παγκόσμια οικονομία είναι η πιο αποτελεσματική έκφραση του οργανωμένου εγκλήματος. Οι διεθνείς οργανισμοί που ελέγχουν το νόμισμα, το εμπόριο και την πίστωση ασκούν τρομοκρατία κατά των φτωχών κρατών και κατά των φτωχών όλων των κρατών, με επαγγελματική ψυχρότητα και μια ατιμωρησία που ταπεινώνει ακόμη και τον καλύτερο βομβιστή».

►«Ας μην μπερδεύουμε τη σκιά με το σώμα: η δημοκρατία μπορεί να είναι απλά μια μυθοπλασία μεταμφίεσης της οικονομικής δικτατορίας».

►«Τώρα τα βασανιστήρια αποκαλούνται παράνομες πιέσεις. Την προδοσία την αποκαλούν ρεαλισμό. Τον οπορτουνισμό πραγματισμό. Τον ιμπεριαλισμό παγκοσμιοποίηση. Και τα θύματα του ιμπεριαλισμού αποκαλούνται αναπτυσσόμενες χώρες».

Χωρίς να ξοδεύει ποτέ τις λέξεις του, με την ίδια ενάργεια απηύθυνε στους ομοϊδεάτες του αφορισμούς πιο επίκαιρους παρά ποτέ.

Τους απέτρεπε να χρησιμοποιούν τη εξουσία «σαν το βιολί, που το πιάνεις με το αριστερό και το παίζεις με το δεξί».

Και πρόσθετε τρυφερά και παρηγορητικά: «Η ουτοπία είναι στον ορίζοντα. Την πλησιάζω δυο βήματα, κι εκείνη απομακρύνεται δυο βήματα. Οσο κι αν περπατήσω ποτέ δεν θα την φτάσω. Τότε, σε τι χρησιμεύει; Μα για να συνεχίσουμε να προχωράμε».