Οι συγκρίσεις μεταξύ ηγετών μπορεί να μοιάζουν πρόχειρες και ανούσιες. Το πιο πρόσφατο ταξίδι του Ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ ωστόσο, μια εκστρατεία επίδειξης δύναμης σε Μαυριτανία, Γκάμπια και Σενεγάλη, έφερε στην επιφάνεια μια χρήσιμη σύγκριση: εκείνη μεταξύ του ίδιου του Σάντσεθ και της Ιταλίδας ομολόγου του Τζόρτζια Μελόνι. Στα χαρτιά οι ομοιότητες είναι μηδαμινές, εκκινώντας από την αντίθεση ανάμεσα σε ένα πρόσωπο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και εκείνο των συντηρητικών και μεταρρυθμιστών στις Βρυξέλλες.
Επί της ουσίας οι πολιτικές των δύο παρουσιάζουν ορισμένες ομοιότητες και μάλιστα σε έναν από τους τομείς ανοιχτής σύγκρουσης μεταξύ προοδευτικών και συντηρητικών δυνάμεων σε κλίμακα Ε.Ε.: τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Ο Σάντσεθ ανανεώνει το πρόγραμμα των συμφωνιών με τις χώρες προέλευσης, των απελάσεων και της τόνωσης της «κανονικής» μετανάστευσης, με αποτέλεσμα να βρίσκεται σε παρόμοιο μήκος κύματος με την Ιταλίδα ομόλογό του. Οι θεωρητικές παραδοχές δεν θα μπορούσαν να αποκλίνουν περισσότερο ανάμεσα στην υπεράσπιση του δικαιώματος στη μετανάστευση, που επαναλαμβάνει ο Σάντσεθ, και στη γραμμή απόρριψης που ακολουθεί εδώ και χρόνια η Μελόνι. Οι πολιτικές που εφαρμόζονται όμως είναι λιγότερο αποκλίνουσες, ιδίως όσον αφορά την προσέγγιση της «κανονικής» εισόδου των μεταναστών.
Το κεφάλαιο της μετανάστευσης αποτελεί έναν από τους πυλώνες της πολιτικής στρατηγικής της Τζόρτζια Μελόνι, της Ιταλίδας πρωθυπουργού που ηγείται ενός δεξιού συνασπισμού από το φθινόπωρο του 2022. Την εποχή της προεκλογικής εκστρατείας και της προκυβερνητικής περιόδου η Μελόνι ανέβαζε τους συνηθισμένους τόνους της ρητορικής των υπερσυντηρητικών δυνάμεων: από τους συναγερμούς για την «εισβολή» μεταναστών μέχρι τις κατηγορίες για ανικανότητα που διατυπώνονται κατά των «αριστερών» κυβερνήσεων σχετικά με τη διαχείριση των αφίξεων, δίνοντας ιδεολογική μάχη κατά των μη κυβερνητικών οργανώσεων που συμμετέχουν σε επιχειρήσεις διάσωσης στη Μεσόγειο. Με την άφιξή της στην κυβέρνηση το κλίμα και η ουσία παρέμειναν τα ίδια. Αλλά η προσέγγιση άλλαξε προσαρμοζόμενη στις «επιπλοκές» που προέκυψαν κατά το άλμα από την πολιτική πολεμική των αντιπολιτευτικών χρόνων στη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων από το εσωτερικό του πρωθυπουργικού μεγάρου.
Εξετάζοντας τους αριθμούς των αφίξεων μεταναστών στην Ιταλία, δείκτης που διαμορφώνει το μιντιακό θερμόμετρο του φαινόμενου, οι πρώτοι οχτώ μήνες του 2024 κατέγραψαν 41.181 αφίξεις: μια απότομη πτώση από τις 113.877 του 2023, στο πρώτο πλήρες έτος της κυβέρνησης Μελόνι, αλλά μικρότερη από τις 56.458 του 2022. Ενας απολογισμός κυμαινόμενος, όπως και τα ίδια τα σχέδια της κυβέρνησης επί του θέματος. Αρχικά, η πρόταση στην οποία επέμενε η Μελόνι και το κόμμα της, Fratelli d’Italia, ήταν αυτή του «ναυτικού αποκλεισμού» tout court: μια πρωτοβουλία που θα συνίστατο σε πλήρη αποκλεισμό των ροών, η οποία γρήγορα ξεθώριασε μετά την άνοδο της Μελόνι στην κυβέρνηση.
«Οταν δεν υλοποιήθηκε, επειδή ήταν αδύνατο, η κυβέρνηση εφάρμοσε στρατηγικές παρόμοιες με εκείνες προκατόχων της –ακόμη και των αριστερών» επισημαίνει ο Ματέο Βίλα, ερευνητής στο ιταλικό ερευνητικό κέντρο Ispi. Οπως εξηγεί ο Βίλα, οι κατευθυντήριες γραμμές της μεταναστευτικής στρατηγικής της κυβέρνησης είναι τρεις: η εξωτερίκευση των συνόρων, με συμφωνίες συνεργασίας στους τόπους αναχώρησης, παρόμοιες με αυτήν που υπογράφηκε με την Τυνησία του Καΐς Σαγέντ και επεκτάθηκε σε συμφωνία με την Ε.Ε.· η αντιπαράθεση στις επιχειρήσεις των ΜΚΟ στη Μεσόγειο, που κατηγορούνται ότι λειτουργούν ως παράγοντας έλξης (pull factor) για την αναχώρηση των αποβιβαζόμενων και περιορίζονται με ad hoc παρεμβάσεις· η εξωτερίκευση των αφίξεων, ένα μοντέλο που επιχειρείται σε συμφωνίες όπως αυτή που υπογράφηκε με την Αλβανία: η δημιουργία κέντρων εκτός της ιταλικής περιμέτρου για την «παραμονή» των μεταναστών που περιμένουν τον επαναπατρισμό.
Η «τυνησιακή» προσέγγιση
Το μόνο που φαίνεται να έχει επηρεάσει πραγματικά την πτώση των αριθμών είναι το πρώτο μοντέλο, αυτό του ελέγχου των συνόρων κατά την αναχώρηση, σε ένα déjà-vu της συμφωνίας που είχε ήδη βάλει μπρος ο κεντροαριστερός υπουργός Μάρκο Μινίτι το 2017 με τη Λιβύη. «Είναι αποτελεσματική (σ.σ. η συνεργασία) όταν οι εταίροι έχουν κίνητρο συνεργασίας, όπως στην περίπτωση των λιβυκών πολιτοφυλακών ή του Τυνήσιου προέδρου Σαγέντ» επισημαίνει ο Βίλα, υπογραμμίζοντας την πιο προφανή επίπτωση των συμφωνιών: τη «βαρβαρότητα» που καταλογίζεται στις λιβυκές πολιτοφυλακές στη συμφωνία με την Τρίπολη και τις περιπτώσεις «απέλασης» για τις οποίες επικρίθηκαν οι τυνησιακές αρχές μετά την τελευταία συμφωνία με την Ε.Ε., με αφετηρία τους μετανάστες που μεταφέρθηκαν και εγκαταλείφθηκαν στην είσοδο της ερήμου.
Σε ένα βίντεο που δημοσίευσε το λιβυκό υπουργείο Εσωτερικών στη σελίδα του στο Facebook φαίνεται μια ομάδα εξαντλημένων νέων να εγκαταλείπεται στη μέση της ερήμου. Ανάμεσά τους βρίσκονται και παιδιά. Μία από τις μαρτυρίες αναφέρει ότι έμειναν εκεί για δύο μέρες μέχρι να τους βρουν· μια άλλη ότι τους χτύπησαν Τυνήσιοι στρατιώτες και τους πήγαν στην έρημο, όπου τους είπαν να περάσουν στη Λιβύη. Τον Ιούλιο του 2023 η Ε.Ε. υπέγραψε μονοκοντυλιά μια συμφωνία με την κυβέρνηση της Τυνησίας, με την υποστήριξη της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, ούτως ώστε η Τυνησία να εμποδίσει τα θαλάσσια περάσματα και να επιταχύνει την επιστροφή όσων προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη από τα εδάφη της.
Η εξωτερική ανάθεση δεν είναι ούτε κάτι καινούργιο για την Ε.Ε. ούτε αποκλειστικότητα της Μελόνι. Συμφωνήθηκε 1 δισεκατομμύριο ευρώ, σε ένα σύμφωνο παρόμοιο με αυτό που επιτεύχθηκε το 2016 με την Τουρκία για 6 δισεκατομμύρια ευρώ, όπου εκτός από τα χρήματα εγκρίθηκε ότι οι Τούρκοι πολίτες θα μπορούν να ταξιδεύουν στην Ευρώπη χωρίς βίζα. Το ίδιο είχε γίνει προηγουμένως με τη Λιβύη του Καντάφι, η οποία σε σύνοδο κορυφής στην Τρίπολη είχε ζητήσει 4 δισ. ευρώ για να μη «μαυρίσει» η Ευρώπη. Μόνο η Τυνησία αντιπροσώπευε περίπου 100.000 από τις περισσότερες από 151.000 αφίξεις που καταγράφηκαν το 2023, εκ των οποίων περίπου 80.000 προέρχονταν από άλλες αφρικανικές χώρες. Η σιδερένια πυγμή που επέδειξε ο Σαγέντ φαίνεται ότι ευνόησε αυτά τα αποτελέσματα. «Δεν νομίζω ότι οι κυβερνήσεις θέλουν να πεθάνουν οι άνθρωποι, αλλά είναι πρόθυμες να δεχτούν ότι οι άνθρωποι υποφέρουν και πεθαίνουν με αντάλλαγμα να μη φτάσουν» λέει ο Γκονθάλο Φανχούλ, ερευνητής και διευθυντής ερευνών της οργάνωσης PorCausa. Υπό αυτή την έννοια «η Ισπανία εφαρμόζει σήμερα την ίδια μέθοδο καταστολής που εφαρμόζει εδώ και χρόνια, την εξωτερίκευση του ελέγχου της μετανάστευσης» συνεχίζει ο Φανχούλ.
Μόνο η Τυνησία αντιπροσώπευε περίπου 100.000 από τις περισσότερες από 151.000 καταγεγραμμένες αποβιβάσεις το 2023, με περίπου 80.000 μετανάστες να έχουν αναχωρήσει από άλλες αφρικανικές χώρες. Η πυγμή που επιδεικνύει ο Σαγέντ, εξαγορασμένος με πάνω από ένα δισεκατομμύριο από την Ε.Ε., φαίνεται να αποδίδει περισσότερα απ’ ό,τι η επίθεση στις ΜΚΟ και ο σχεδιασμός μιας εξωτερίκευσης της διαδικασίας υποδοχής.
Τα απομακρυσμένα λιμάνια
Η άλλη μάχη της κυβέρνησης Μελόνι αφορά τις ΜΚΟ διάσωσης, οι οποίες, σύμφωνα με τον Βίλα, «δεν έχουν καμία απόδειξη ότι συνέβαλαν στις αναχωρήσεις». Η παρεμπόδιση των ΜΚΟ έχει εκφραστεί με συγκεκριμένες παρεμβάσεις, όπως το λεγόμενο διάταγμα Piantedosi: ένα κείμενο νόμου που εγκρίθηκε τον Ιανουάριο του 2023 και «περιέχει επείγουσες διατάξεις για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών» –μια παρέμβαση που εφαρμόζεται στα σκάφη που συμμετέχουν σε διασώσεις στις ακτές της Μεσογείου.
Το κείμενο υποχρεώνει τα σκάφη των ΜΚΟ να «ζητούν, αμέσως μετά το συμβάν, τον ορισμό του λιμένα αποβίβασης» και να «φτάνουν χωρίς καθυστέρηση στον λιμένα αποβίβασης που υποδεικνύουν οι Αρχές, προκειμένου να ολοκληρωθεί η διάσωση» σε συνδυασμό με μια δοκιμασμένη πρακτική: την υπόδειξη ιδιαίτερα απομακρυσμένων λιμένων προσέγγισης στα εν λόγω σκάφη, συνήθως στη βόρεια Ιταλία ή στις ακτές της Αδριατικής, με αποτέλεσμα την παράταση της παραμονής των μεταναστών στο πλοίο και την αραίωση των δραστηριοτήτων διάσωσης των οργανώσεων. Μια πρακτική με ορατές συνέπειες για τις ΜΚΟ «και κυρίως για τους διασωθέντες, αφού οι περισσότερες από τις αναμενόμενες μέρες στη θάλασσα όχι μόνο αυξάνουν το κόστος των αποστολών και περιορίζουν τις δυνατότητες διάσωσής τους, αλλά αυξάνουν και την ταλαιπωρία των ήδη ευάλωτων ανθρώπων, καθυστερούν την πρόσβαση σε υπηρεσίες και τη δυνατότητα υποβολής αίτησης διεθνούς προστασίας» εξηγεί ο Ντάβιντε Τζακομίνο του γραφείου συνηγορίας της Emergency, μιας ιταλικής ΜΚΟ που ιδρύθηκε το 1994 και δραστηριοποιείται επίσης σε επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα.
Μεταξύ των πιο πρόσφατων περιπτώσεων συγκαταλέγονται εκείνες των σκαφών που αναγκάζονται να ελλιμενιστούν στο λιμάνι της Γένοβας μετά τη διενέργεια διάσωσης στα λιβυκά ύδατα, όπως συνέβη με το «Geo Barents» των Γιατρών Χωρίς Σύνορα τον Ιούνιο του 2024.
Η υπεράσπιση των απελάσεων
Κατά τη διάρκεια της περιοδείας του σε τρεις χώρες, όπου μίλησε για ποσοστώσεις, για κατάρτιση των εργαζομένων και «κυκλική μετανάστευση» και για την προώθηση των επενδύσεων, όπως μέσω της «Συμμαχίας για την Πρόοδο της Αφρικής» (Africa Advances Alliance) που παρουσιάστηκε στο Ντακάρ, ο Σάντσεθ υπερασπίστηκε τις απελάσεις. «Είναι επίσης απαραίτητο να επαναπατριστούν όσοι έφτασαν παράτυπα στην Ισπανία» δήλωσε ο Ισπανός πρωθυπουργός στον τρίτο σταθμό της αφρικανικής περιοδείας του, στη Σενεγάλη. «Ιδιαίτερα επειδή αυτός ο επαναπατρισμός στέλνει ένα σαφές, αιχμηρό και ισχυρό μήνυμα που αποθαρρύνει τις μαφίες και όσους βάζουν τον εαυτό τους στα χέρια τους» είπε.
Παραδόξως η ανακοίνωση του Σάντσεθ που έκανε τον περισσότερο θόρυβο κατά τη διάρκεια της αφρικανικής περιοδείας του, αυτή της επισημοποίησης μιας νόμιμης ποσόστωσης για τη μετανάστευση στην Ισπανία για λόγους εργασίας, μοιάζει πολύ με τη λιγότερο προβεβλημένη στρατηγική της Μελόνι για την προώθηση της νόμιμης μετανάστευσης. Μέσω του λεγόμενου «διατάγματος για τις ροές» (27/9/2023) μία από τις πιο δεξιές δυνάμεις στην πρόσφατη ιστορία της Ιταλίας άνοιξε κυριολεκτικά την πόρτα για την είσοδο 452.000 ξένων πολιτών για «λόγους εποχικής και μη εποχικής απασχόλησης και αυτοαπασχόλησης», οι οποίοι κατανέμονται σε 136.000 το 2023, 151.000 το 2024 και 165.000 το 2025.
Αλλες κυβερνήσεις της Ε.Ε., όπως η ρουμανική, έχουν επίσης θεσπίσει ποσοστώσεις στις άδειες εργασίας για αλλοδαπούς εκτός Ε.Ε. για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη εργατικού δυναμικού, που στην περίπτωσή τους επιδεινώνεται από τα περισσότερα από πέντε εκατομμύρια Ρουμάνων που βρίσκονται εκτός της χώρας τους. Στη Ρουμανία οι εργαζόμενοι αυτοί προέρχονται κυρίως από το Νεπάλ, τη Σρι Λάνκα και την Ινδία, με ποσοστώσεις 100.000 αδειών το 2023 και 140.000 το 2024. Στην δε Πολωνία, όπου πολλές από τις θέσεις εργασίας που κατείχαν οι Ουκρανοί έχουν πληγεί από τον πόλεμο, οι άδειες εργασίας για Ασιάτες και Λατινοαμερικανούς έχουν εκτοξευτεί στα ύψη φτάνοντας τις 275.000 το 2023, ιδίως για πολίτες από την Ινδία, το Νεπάλ και τις Φιλιππίνες.
«Πρέπει να έχουμε το θάρρος να παραδεχτούμε ότι η μέχρι τώρα προσέγγιση είναι αποτυχημένη» λέει ο Φανχούλ, ο οποίος υποστηρίζει ότι «χρειαζόμαστε μια σταθερή εναλλακτική λύση όσον αφορά τους νόμιμους και ασφαλείς διαύλους, που να ανταποκρίνεται τόσο στην ανάγκη για μετανάστευση από τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής όσο και στην ανάγκη για μετανάστευση που έχουμε εμείς οι ευρωπαϊκές χώρες εν όψει του δημογραφικού χειμώνα» καταλήγει.
*Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που διευκολύνει τη διεθνή δημοσιογραφική συνεργασία και στην οποία συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα η «Εφ.Συν.».
Εφ.Συν.- Ελλάδα
OBCT [1] - Ιταλία
Delfi [2] - Λιθουανία
Deník Referendum [3] - Τσεχία
Der Standard [4] - Αυστρία
El Confidencial [5] - Ισπανία
Gazeta Wyborcza [6] - Πολωνία
Hotnews [7] - Ρουμανία
HVG [8] - Ουγγαρία
Il Sole 24 Ore [9] - Ιταλία
Mediapool [10] - Βουλγαρία
n-ost [11] (Γερμανία)
VoxEurop [12] (Γαλλία)
Links:
------
[1] https://www.
[2] https://www.delfi.lt/
[3] https://denikreferendum.
[4] https://www.derstandard.
[5] https://www.
[6] https://wyborcza.pl/0,
[7] https://www.hotnews.ro/
[8] https://hvg.hu/
[9] https://www.ilsole24ore.
[10] https://www.mediapool.bg/
[11] https://n-ost.org/
[12] https://voxeurop.eu/it/
[13] https://drive.google.com/
[14] https://ec.europa.eu/
[15] http://www.efsyn.gr
[16] http://www.miir.gr
Τα περιεχόμενα του προγράμματος Pulse διανέμονται με άδεια Creative Commons BY-NC-ND 2.5 IT. Η αναδημοσίευση προϋποθέτει υποχρεωτική αναφορά στους συντάκτες και στο πρόγραμμα με έναν άμεσο ενεργό σύνδεσμο προς την αρχική σελίδα του άρθρου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας