Το... φάντασμα της Ιστορίας, η Ουκρανία και η αλληλεγγύη στην Παλαιστίνη

Τις τελευταίες δέκα μέρες πριν από τις ευρωεκλογές επισκεφτήκαμε το Αμβούργο, το Βερολίνο, το Κάσελ και τη Φρανκφούρτη, ως προσκεκλημένοι της «Γερμανικής Εργατικής Ομάδας Αλληλεγγύης στην Ελλάδα», η οποία συγκροτήθηκε από Γερμανούς συνδικαλιστές πριν από 12 χρόνια, την εποχή της κορύφωσης της κρίσης χρέους στη χώρα μας. Την ομάδα μας αποτελούσαν η Λαμπρινή Θωμά, ο Ντίνος Παλαιστίδης ως εκπρόσωπος της αντι-ΝΑΤΟ δράσης και εγώ. Το πρόγραμμα προέβλεπε να δώσουμε τέσσερις διαλέξεις με θέμα τους αντιιμπεριαλιστικούς αγώνες στην Ελλάδα και να ανταλλάξουμε απόψεις για τους πολέμους στην Ουκρανία και τη Γάζα. Το ταξίδι, επιπλέον, αποτέλεσε μια καλή ευκαιρία για να αποκτήσουμε μια προσωπική αίσθηση για το πολιτικό και το γενικότερο πολιτιστικό κλίμα στη χώρα.

Κάπως πιο διακριτικά, οι κυβερνητικοί μηχανισμοί και χωρίς καν να τηρούνται τα προσχήματα, διάφορα πολιτικο-ιδιωτικά δίκτυα εξουσίας καλλιεργούν μια πολεμική ατμόσφαιρα, με αιχμές του μαχόμενου γερμανικού «εμείς» τη συστράτευση με το Ισραήλ και την Ουκρανία. Μέσα από αυτό το πρίσμα ξαναδιαβάζεται και το ναζιστικό παρελθόν. Σχετικά, είχε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον η επίσκεψή μας στο μουσείο Berlin Story Bunker. Στεγάζεται στο καταφύγιο (bunker) του Χίτλερ στο Βερολίνο και στους τρεις του ορόφους φιλοξενεί τις εκθέσεις «Χίτλερ-πώς θα μπορούσε να συμβεί» (καταλαμβάνει 3.000 τ.μ.), «Η Γερμανία από το 1945 έως σήμερα» και «Slava Ukraini». Η εισβολή των ναζί στην ΕΣΣΔ γίνεται εισβολή των ναζί στην Ουκρανία!!! Πάλι καλά που λίγο παρακάτω αναφέρεται και η μάχη του Στάλινγκραντ. Την άνοδο των ναζί προκάλεσαν οι διαμάχες των δύο άκρων και ίσως θα είχε αποφευχθεί αν δεν πέθαινε το 1925 ο Φ. Εμπερτ (πρόεδρος της Γερμανίας, σοσιαλδημοκράτης ηγέτης, μαζί με τον Νόσκε διέταξε τη δολοφονία της Λούξεμπουργκ και του Λίμπκνεχτ). Οι ναζί χρηματοδοτήθηκαν από το κομπόδεμα των οπαδών τους και όχι από το μεγάλο κεφάλαιο κ.λπ. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι το τελικό συμπέρασμα: σήμερα, ένας νέος Χίτλερ έχει κάνει την εμφάνισή του, ο Πούτιν, αυτή τη φορά πρέπει να τον σταματήσουμε εγκαίρως χωρίς να ολιγωρήσουμε. Διάφοροι «επιστήμονες» εξηγούν γιατί το σημερινό καθεστώς Πούτιν είναι ναζιστικό. Δεν λείπουν τα σχόλια εναντίον των ηγετών της Γερμανίας (π.χ. της Μέρκελ) που συνεργάστηκαν με τη Ρωσία, ανέχθηκαν τη ρωσική επιθετικότητα κ.ά. Η αρθρογραφία στην ιστοσελίδα του μουσείου, η οποία είναι έντονα πολιτικοποιημένη, ασκεί μια πολύ χοντροκομμένη προπαγάνδα υπέρ των θέσεων του Ισραήλ και προχωράει σε χολερική πολεμική εναντίον των αλληλέγγυων με την Παλαιστίνη φοιτητών, ζητάει την καταστολή τους, καταφέρεται εναντίον όσων καθηγητών τούς υπερασπίζονται κ.λπ.(για περισσότερα βλ. https://www.berlinstory.de/).

Εκεί κοντά, στη θέση που κάποτε βρίσκονταν τα κτίρια του αρχηγείου της Γκεστάπο και άλλων υπηρεσιών ασφαλείας του Γ’ Ράιχ, σήμερα υπάρχει το πολύ ενδιαφέρον μουσείο Topographie des Terrors (Τοπογραφία του τρόμου). Ενα μέρος του αφορά την αντίσταση που προέβαλαν οι κατεχόμενοι λαοί. Γίνεται εκτεταμένη αναφορά σε αυτήν των Γάλλων, των Δανών κ.λπ. Ούτε λέξη για τη Γιουγκοσλαβία, σαν να μην υπήρξε ποτέ (γίνεται όμως αναφορά στην Τσεχοσλοβακία). Εκτίθενται μόνο λίγες φωτογραφίες για τη Σερβία. Για την Ελληνική Αντίσταση υπάρχουν τρεις φωτογραφίες όλες όλες, οι δύο αφορούν τον εκτοπισμό των Εβραίων, η τρίτη κάνει λόγο για κάποιους παρτιζάνους. Οι Ελληνες άμαχοι οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους στην Κατοχή υπολογίζονται στις 160.000.

Η Γερμανία όμως είναι πολύ περισσότερα πράγματα και πρώτα από όλα τα κοινωνικά της κινήματα και οι μαζικές της διαδηλώσεις με τη μεγάλη συμμετοχή του νεαρόκοσμου. Την επομένη της άφιξής μας στο Αμβούργο, τον πρώτο σταθμό της περιοδείας μας, μάθαμε πως το μεσημέρι θα είχε μια διαδήλωση για το κλίμα. Εβρεχε καταρρακτωδώς, η διαδήλωση θα αναβληθεί, είπαμε, πώς μπορεί να γίνει διαφορετικά; Και όμως, τουλάχιστον 5.000 διαδηλωτές, κατά την αστυνομία, πήραν μέρος. Το πιο δυναμικό μπλοκ, που πρέπει να ήταν και το πιο μαζικό, φώναζε αντικαπιταλιστικά συνθήματα και το κεντρικό του πανό έγραφε: «Η ψήφος στους Πράσινους δεν είναι εναλλακτική. Επανάσταση για την προστασία του κλίματος».

Λίγο μετά επισκεφτήκαμε μια κατασκήνωση συμπαράστασης στην Παλαιστίνη, που είχε στηθεί σε ένα κάπως απόμερο πάρκο. Η αστυνομία είχε επιτρέψει μόνο 8 σκηνές, στις οποίες κάθε βράδυ διανυκτέρευαν περίπου 30 νεαρά αγόρια και κορίτσια. Το εγχείρημα είχε την ενεργό στήριξη 200-300 ανθρώπων. Στη συνάντηση που είχαμε μαζί τους πήραν μέρος περίπου 30 άτομα, τους μιλήσαμε για το ελληνικό κίνημα αλληλεγγύης, το καράβι για τη Γάζα, τις προσωπικές εμπειρίες μας κατά την αιματηρή καταστολή του Freedom flotilla το 2010. Στο Βερολίνο, σχεδόν κατευθείαν από τον σιδηροδρομικό σταθμό, οι οικοδεσπότες μας μάς οδήγησαν στη μεγάλη διαδήλωση για τα ενοίκια, η οποία γινόταν εκείνο το Σάββατο το μεσημέρι. Εντυπωσιαστήκαμε από τα χρώματα, τον όγκο και τον παλμό. Οι οργανωτές όμως δήλωσαν απογοητευμένοι. Ηρθαν «μόνο» 12.000-15.000 άνθρωποι! Και να σκεφτεί κανείς πως το Βερολίνο είναι μικρότερο από την Αθήνα και επίσης πως τα ενοίκια, ως ποσοστό του μισθού, είναι αρκετά χαμηλότερα. Στο Ντάρμστατ παρακολουθήσαμε ακόμη μία διαδήλωση για την Παλαιστίνη. Ανάμεσα στους 200-300 διαδηλωτές περιφερόταν ένας γέρος με ισραηλινή σημαία, δεν του έδωσε κανένας σημασία και ύστερα από λίγο αποχώρησε.

Αναρωτιόμουν ποιον θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν στη Γερμανία οι αναιμικές τώρα πια αντιπολεμικές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα. Και όμως, η συμμετοχή (30-50 άτομα στην καθεμία διάλεξη) κάθε άλλο παρά μπορεί να θεωρηθεί άσχημη. Επέλεξα να κάνω μια κάπως πιο στρατηγική τοποθέτηση, αφήνοντας στην άκρη τα τρέχοντα. Καταπιάστηκα με τις ιδιαιτερότητες της θέσης της Ελλάδας ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, τους δεσμούς της με τα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή, τις βαθύτερες ρίζες του αντιαμερικανισμού, το τραύμα του Εμφυλίου και πώς μεταγράφτηκε στη λαϊκή συνείδηση κ.λπ. Ηταν μια «δύσκολη» εισήγηση και το κοινό ήταν κυρίως μεσήλικες ή ηλικιωμένοι συνδικαλιστές, όχι πανεπιστημιακοί. Με εντυπωσίασαν οι παρατηρήσεις και το επίπεδο της συζήτησης που κάθε φορά ακολουθούσε. Το ίδιο ισχύει και για τη διάλεξη στη Φρανκφούρτη, όπου συμμετείχαν σχεδόν αποκλειστικά νεαροί φοιτητές-τριες. Είναι φιλοσοφικός λαός αυτοί οι Γερμανοί, σκεφτόμουν (παραφράζοντας τη ρήση του Νίτσε: Δεν είναι φιλοσοφικός λαός αυτοί οι Αγγλοι).

Οταν μιλάμε για υψηλή ευρωπαϊκή κουλτούρα, είμαστε υποχρεωμένοι να αναφερθούμε στη Γερμανία (όπως όταν μιλάμε για πολιτική και επανάσταση δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη Γαλλία). Ξόδεψα πάρα πολλές ώρες στην πινακοθήκη του Αμβούργου (την Kunsthalle), την Alte Nationalgalerie (Βερολίνο) και την πινακοθήκη Stadel Museum της Φρανκφούρτης, όπου γινόταν έκθεση αφιερωμένη στην Käthe Kollwitz, η οποία μας έδωσε μερικές από τις πιο γνωστές αφίσες του κομμουνιστικού κινήματος και επηρέασε τους εικαστικούς της γενιάς της αντίστασης στην Ελλάδα. Βέβαια, φέτος στη Γερμανία η χρονιά ανήκει στον μεγάλο ρομαντικό Κάσπαρ Ντάφιντ Φρίντριχ, τον ζωγράφο που κατάφερε να απεικονίσει το άπειρο. Η επίσκεψη στην έκθεση των έργων του στο Βερολίνο, παρά την πολυκοσμία και την αναμονή στην ουρά, ήταν μια σχεδόν μυστικιστική εμπειρία. Ενα από τα πιο σημαντικά μουσεία της χώρας είναι το Neues Museum Berlin και δεν μπορούσε να λείπει από το πρόγραμμά μας. Η εκδοχή του για την ευρωπαϊκή ιστορία είναι αυτή που γενικά επικρατεί στην Ευρώπη, όσο και αν δεν θέλουν να το παραδεχθούν οι Ελληνες που πάνε από το κακό στο χειρότερο από τότε που νομίζουν πως έγιναν Ευρωπαίοι: η ευρωπαϊκή ιστορία ξεκινάει μετά την κατάλυση του δυτικού ρωμαϊκού κράτους από τους Γερμανούς βαρβάρους.

Αποδίδοντας την πρέπουσα τιμή στο γερμανικό πνεύμα επισκεφτήκαμε τους τάφους του Χέγκελ, του Φίχτε, του Μπρεχτ και του Μαρκούζε. Σε ένα κάπως πιο απομακρυσμένο νεκροταφείο αναζητήσαμε τον τάφο της Μάινχοφ. Χρειάστηκε να ρωτήσουμε τον υπάλληλο του νεκροταφείου, χαμογέλασε και μας είπε με συμπάθεια: Τον τάφο της Ουλρίκε ψάχνετε; Μας τον έδειξε, είχε βανδαλιστεί με μπλε μπογιά. Φυτέψαμε ένα φυτό με κάτι κόκκινα λουλούδια και φύγαμε.

Στο παλιό δημαρχείο της Φρανκφούρτης κυμάτιζαν δίπλα δίπλα η ισραηλινή, η ουκρανική και η γερμανική σημαία. Ηταν προπαραμονή των ευρωεκλογών, στις κολόνες ξεχωρίζαμε τις αφίσες του ΜέΡΑ25 και της Σάρα Βάγκενκνεχτ, τους περισσότερους από τους άλλους υποψηφίους, εκτός από μερικά πολύ κεντρικά πολιτικά πρόσωπα, τους αγνοούσαμε. Την επομένη πετάξαμε για την Ελλάδα.

*Συγγραφέας