Παλιά ιστορία, νέα βάσανα για τους Σουδανούς

Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης παραπαίει ο λαός του Σουδάν που λαχταράει την επιστροφή στη δημοκρατία, απειλείται όμως με διαιώνιση της χούντας και νέο εμφύλιο πόλεμο, καθώς κορυφώνεται η διαμάχη εξουσίας ανάμεσα στους δύο αντίπαλους πραξικοπηματίες στρατηγούς που διαφεντεύουν, με το αζημίωτο, το τρίτο μεγαλύτερο κράτος της Αφρικής με τα 45 εκατομμύρια κατοίκους, τη γεωστρατηγική θέση στην Ερυθρά Θάλασσα και τους πολύτιμους φυσικούς πόρους, όπως τον χρυσό.

Αρχικά άσπονδοι φίλοι και κατόπιν ορκισμένοι εχθροί, που αλληλοκατηγορούνται για την αιματηρή πρόκληση χάους στη χώρα, είναι αφενός ο Αμπντελ Φάταχ αλ Μπουρχάν, ντε φάκτο πρόεδρος του στρατιωτικού συμβουλίου που κάνει κουμάντο στη χώρα και επικεφαλής του τακτικού σουδανικού στρατού, αφετέρου ο Μοχάμεντ Χάμνταν Νταγκάλο (γνωστός με το παρατσούκλι Χεμέντι ή Χεμέτι), αντιπρόεδρος του στρατιωτικού συμβουλίου και αρχηγός των διαβόητων παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF).

Οι άγριες μάχες μεταξύ των δύο πλευρών ξέσπασαν το πρωί του περασμένου Σαββάτου με επίκεντρο την πρωτεύουσα Χαρτούμ, που συγκλονιζόταν και χθες από εκρήξεις, βολές πυροβολικού και χαμηλές πτήσεις μαχητικών αεροσκαφών. Υστερα από τρεις μέρες ένοπλων συγκρούσεων όσο και αεροπορικών βομβαρδισμών που εξαπέλυσαν οι στρατιωτικές δυνάμεις υπό τον Μπουρχάν εναντίον θέσεων των RSF, ο αριθμός των νεκρών είχε ανέλθει σε τουλάχιστον 185, σύμφωνα με τον ΟΗΕ που ανέφερε και περισσότερους από 1.800 τραυματίες, άμαχους και μαχητές. Σύμφωνα με τον ιατρικό σύλλογο της χώρας, πολλά νοσοκομεία έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές και μερικά έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας. Μιλώντας σε διεθνή ΜΜΕ, κάτοικοι του Χαρτούμ περιέγραφαν πως είναι κατατρομοκρατημένοι και παγιδευμένοι πλέον στα σπίτια τους ή σε άλλα κτίρια, εν μέσω διασταυρούμενων πυρών, εκτεταμένων διακοπών ηλεκτροδότησης και ελλείψεων σε είδη πρώτης ανάγκης. Αργά χθες ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, κατήγγειλε μέσω τουίτερ ότι ο πρεσβευτής της Ε.Ε. στο Σουδάν δέχτηκε επίθεση μέσα στην κατοικία του.

Αεροπορικές επιδρομές

Νωρίτερα, αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν αεροπορικές επιδρομές εναντίον βάσεων των RSF και στη δίδυμη πόλη του Χαρτούμ, το πυκνοκατοικημένο Ομντουρμάν, στην απέναντι όχθη του Νείλου. Οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές ισχυρίζονταν πως έχουν καταλάβει σημεία-κλειδιά, όπως το διεθνές αεροδρόμιο, το προεδρικό μέγαρο και το κτίριο της κρατικής τηλεόρασης. Στους νεκρούς συγκαταλέγονται τρεις εργαζόμενοι στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (WFP), που ανέστειλε προσωρινά τη λειτουργία του στη χώρα. Οι θάνατοι των μελών του WFP σημειώθηκαν στη μαρτυρική περιοχή του Νταρφούρ όπου έχουν επεκταθεί μεταξύ άλλων οι μάχες, την ώρα που το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας εξακολουθεί να χρειάζεται ανθρωπιστική βοήθεια για να επιβιώσει.

«Οι ρίζες της σύγκρουσης βρίσκονται στη στρατηγική “διαίρει και βασίλευε” που ακολούθησε ο ισλαμιστής δικτάτορας Ομαρ αλ Μπασίρ, αρπάζοντας την εξουσία το 1989», θύμιζε η Guardian. «Οι RSF προέρχονται από την τρομερή πολιτοφυλακή Τζαντζαγουίντ, που κατηγορήθηκε για γενοκτονία στο Νταρφούρ και λειτούργησε ως αντίβαρο στον τακτικό στρατό, την πίστη του οποίου αμφισβητούσε ο Μπασίρ. Οι δύο δυνάμεις ενώθηκαν για να τον εκδιώξουν το 2019 ύστερα από μήνες μαζικών λαϊκών διαδηλώσεων, αλλά οι σχέσεις μεταξύ τους παρέμειναν τεταμένες».

Οι χουντικοί στρατηγοί, Μπουρχάν και Νταγκάλο, λυκοσυμμάχησαν ξανά το 2021 για να εκτροχιάσουν με πραξικόπημα τη διαδικασία σταδιακής μετάβασης σε πολιτική διακυβέρνηση, όπως προσδοκά μάταια η πλειονότητα των Σουδανών πολιτών. «Η διένεξή τους κορυφώθηκε λόγω ενός διεθνώς υποστηριζόμενου σχεδίου για να ξεκινήσει μια νέα μετάβαση με τη συμμετοχή πολιτικών κομμάτων. Η τελική συμφωνία επρόκειτο να υπογραφεί νωρίτερα τον Απρίλιο», σημείωνε το Reuters. «Τόσο ο στρατός όσο και οι RSF έπρεπε να παραχωρήσουν την εξουσία βάσει του σχεδίου και δύο ζητήματα αποδείχτηκαν ιδιαιτέρως ακανθώδη: το ένα ήταν το χρονοδιάγραμμα για την ενσωμάτωση των RSF στις τακτικές ένοπλες δυνάμεις, το δεύτερο ήταν το πότε ο στρατός θα τεθεί επίσημα υπό πολιτική εποπτεία».

«Για κάθε έναν από τους δύο [στρατηγούς] διακυβεύονται πάρα πολλά, όχι μόνο σε επίπεδο εξουσίας αλλά και οικονομικά», έλεγε στους Financial Times o Μο Ιμπραϊμ, Σουδανo-Βρετανός δισεκατομμυριούχος και επικεφαλής ομώνυμου ιδρύματος που στηρίζει τη μετάβαση στη δημοκρατία. Ο Μπουρχάν, συμπλήρωνε, ελέγχει μέσω του στρατού το μεγαλύτερο κομμάτι των επιχειρήσεων της χώρας, ενώ ο Νταγκάλο έχει επενδεδυμένα συμφέροντα σε χρυσωρυχεία από τα οποία έχει ήδη γίνει ζάπλουτος.

Σχέσεις με Ρωσία

Δεν λείπουν οι δυτικές καταγγελίες ότι οι RSF έχουν αγαστή συνεργασία με τη ρωσική εταιρεία μισθοφόρων Wagner για την εκμετάλλευση χρυσωρυχείων και την εξαγωγή χρυσού στη Ρωσία, ώστε να χρηματοδοτείται εν μέρει ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Η Μόσχα επιδιώκει παράλληλα και την κατασκευή ναυτικής βάσης στα σουδανικά παράλια της Ερυθράς Θάλασσας. Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν χρηματοδοτήσει αδρά τον Νταγκάλο, που ανταπέδωσε με τη σειρά του έχοντας στείλει μονάδες των RSF να πολεμήσουν στην Υεμένη (για λογαριασμό της πρώτης) και στη Λιβύη (για λογαριασμό των δεύτερων), όπως έγραφε η Washington Post. Συνολικά δε τη χούντα, τον στρατό και τον Μπουρχάν έχει στηρίξει δεόντως ο απόστρατος στρατηγός και πρόεδρος-δικτάτορας της Αιγύπτου, Αμπντελ Φάταχ αλ Σίσι.

Οξύνοντας κι άλλο τα πάθη, ο Μπουρχάν διέταξε τη διάλυση των RSF (που εκτιμάται ότι αριθμούν 100.000 μέλη), χαρακτηρίζοντάς τους «αντάρτικη οργάνωση». Ο δε Νταγκάλο τον αποκάλεσε με τη σειρά του «ακραίο ισλαμιστή που βομβαρδίζει άμαχους από αέρος».

Παρά τις εκκλήσεις για άμεση εκεχειρία από τον ΟΗΕ, τις ΗΠΑ, την Ε.Ε., την Αφρικανική Ενωση και τον Αραβικό Σύνδεσμο, μεταξύ άλλων, καμία από τις δύο πλευρές «δεν δίνει την εντύπωση ότι επιθυμεί ειρηνευτική μεσολάβηση αυτή τη στιγμή», δήλωσε από τη Νέα Υόρκη ο απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών για το Σουδάν, Φόλκερ Πέρτες, καθώς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συνεδρίαζε εκτάκτως κεκλεισμένων των θυρών. «Πρόκειται για μια πολύ ρευστή κατάσταση», πρόσθεσε, «άρα είναι πολύ δύσκολο να πούμε προς τα πού τείνουν οι ισορροπίες».