O Dr. Strangelove 60 χρόνια μετά

Μία από τις σημαντικότερες και πιο επιδραστικές ταινίες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, το Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb (στα ελληνικά προβλήθηκε με τον τίτλο S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα) γυρίστηκε σε μια περίοδο που το κυνήγι των εξοπλισμών και ο Ψυχρός Πόλεμος προκαλούσαν τρόμο σε έναν κόσμο που δεν είχε καλά-καλά βγει από τον εφιάλτη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Βασισμένη στο μυθιστόρημα Red Alert του Πίτερ Τζορτζ, του οποίου αποτελεί ελεύθερη διασκευή, σε σενάριο του ίδιου μαζί με τους Τέρι Σάουθερν και Στάνλεϊ Κιούμπρικ και σε σκηνοθεσία και παραγωγή του τελευταίου, η ταινία αποτελεί μια αγχώδη καταγραφή των τελευταίων ωρών του κόσμου με την αμερικανική βόμβα να κατευθύνεται προς τη Σοβιετική Ενωση και τον Αμερικανό πρόεδρο να συνομιλεί τηλεφωνικά με τον Ρώσο πρωθυπουργό για να αποτρέψουν την καταστροφή.

Στο στόχαστρο του Κιούμπρικ βρίσκονται τα ελλιπή συστήματα ασφαλείας (η εντολή της επίθεσης δίνεται από έναν παρανοϊκό διοικητή μιας αμερικανικής αεροπορικής βάσης ο οποίος κλειδώνει όλα τα συστήματα επικοινωνίας και αποκόπτει τα Β52 που μεταφέρουν τις βόμβες από κάθε επαφή, ερήμην του προέδρου και της κυβέρνησης), η αδυναμία αποτροπής του ολέθρου λόγω της λαβυρινθώδους δομής των συστημάτων διοίκησης και της εναπόθεσης της λύσης στην τεχνολογία, η οποία αποδεικνύεται ανεξέλεγκτη, οι αδιέξοδες συνομιλίες μεταξύ των ηγετών που με τους μικροεγωισμούς τους και τα ανθρώπινα πάθη τους θέτουν σε κίνδυνο την παγκόσμια ειρήνη, τα πολεμικά συμβούλια με τους μεγαλόσχημους ειδήμονες που αποδεικνύονται απλοί κομπάρσοι την κρίσιμη στιγμή, οι κρετίνοι εθνικιστές και υπερπατριώτες που δεν διστάζουν να ισοπεδώσουν τον πλανήτη, αρκεί να πεθάνουν πρώτοι οι αντίπαλοι.

Η ταινία με την πρωτοποριακή σκηνοθεσία της και το ξεκαρδιστικό της χιούμορ αποτέλεσε έναν θρίαμβο και ταυτόχρονα ένα τεράστιο κινηματογραφικό επίτευγμα με τα σπουδαία, για την εποχή της, εφέ και τις πολλές εντυπωσιακές σκηνές της. Το πιο ξεχωριστό πρόσωπο της ταινίας είναι όμως ο Dr. Strangelove, που ενσαρκώνει ο απολαυστικός Πίτερ Σέλερς σε έναν από τους τρεις πρωταγωνιστικούς του ρόλους (πρόεδρος των ΗΠΑ, Βρετανός αξιωματικός της RAF και τρελός επιστήμονας).

Ο πρώην συνεργάτης των ναζί και νυν ειδικός σύμβουλος της κυβέρνησης των ΗΠΑ σε θέματα εξοπλισμών, Dr. Strangelove, που δεν μπορεί να συγκρατήσει το χέρι του από το να χαιρετά ναζιστικά, αφού βρίσκεται στη σκιά των εξελίξεων για όλο το πρώτο μέρος της ταινίας, όταν η κατάσταση μοιάζει χωρίς επιστροφή, δεν διστάζει να προτείνει ως μοναδική λύση τα πυρηνικά καταφύγια για λιγοστούς επίλεκτους άνδρες που θα κλειστούν βαθιά στη γη για 100 χρόνια μαζί με δεκαπλάσιες νέες και ωραίες γυναίκες. Ετσι, θα απολαύσουν τη διαμονή τους και θα διαιωνιστεί το έθνος ώστε να αντιμετωπίσει τους Σοβιετικούς έναν αιώνα αργότερα, αν καταφέρουν να επιβιώσουν κι αυτοί.

Από τις πολλές εμβληματικές σκηνές της ταινίας, όπως αυτή στον θάλαμο επιχειρήσεων με τους άβουλους στρατιωτικούς να αποτελούν ένα σιωπηλό επιτελείο και να παρακολουθούν ανήμποροι την πορεία των βομβαρδιστικών ή αυτή με τον καβγά μεταξύ του αντικομμουνιστή στρατηγού (Τζορτζ Σκοτ) και του Ρώσου πρέσβη (Πίτερ Μπουλ) που κατασκοπεύει τον χώρο με τη μικροσκοπική του κάμερα, ενώ ο πρόεδρος τους επιπλήττει με το γελοίο «Κύριοι, δεν μπορείτε να τσακώνεστε εδώ μέσα. Είμαστε στην Αίθουσα Πολέμου», ξεχωρίζει η τελευταία σεκάνς με τον πιλότο του αεροπλάνου να ιππεύει τη βόμβα και να ξεχύνεται στους εχθρικούς αιθέρες σαν καουμπόι σε ροντέο, ανεμίζοντας το καπέλο του και πανηγυρίζοντας. Αυτή η σκηνή έχει προσαρμοστεί τα τελευταία χρόνια σε πλήθος κόμικς και γελοιογραφίες με διαφορετικό καβαλάρη κάθε φορά, ανάλογα με τις πολιτικές επιδιώξεις ή τις χιουμοριστικές διαθέσεις του δημιουργού της.

Ο «βομβιστής» μπορεί να είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπαράκ Ομπάμα ή ο Βλαντίμιρ Πούτιν, μπορεί να αποκτά τη μορφή του Μπόρις Τζόνσον την εποχή του Brexit ή του διαχρονικά «συνήθους υπόπτου» Κιμ Γιονκ Ουν, μπορεί ακόμα να γίνεται ο υπερήρωας Hourman ή ακόμα και ο Homer Simpson, υπεύθυνος ασφαλείας, άλλωστε, μέσα στην απόλυτη βλακεία του, σε πυρηνικό εργοστάσιο. Κι έτσι η τελευταία σκηνή της ταινίας του Κιούμπρικ παραμένει πάντα στην επικαιρότητα, όπως και η διαρκής απειλή μιας βόμβας που έρχεται ολοένα και πιο κοντά μας.