Η πρώτη χίμαιρα εμβρύων στα πρωτεύοντα

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία η «χίμαιρα» είναι ένα αλλόκοτο μυθικό ζώο, ένα φοβερό τέρας που εξέπνεε φωτιά και είχε σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού και ουρά που κατέληγε σε φίδι, ενώ σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή του είχε περισσότερα από ένα κεφάλια. Τα μυθικά χιμαιρικά πλάσματα του παρελθόντος, σήμερα, χάρη στις νέες βιοτεχνολογίες των γονιδίων και των εμβρύων, μπορούν να σχεδιάζονται και δημιουργούνται πραγματικά στα επιστημονικά εργαστήρια.

Η τελευταία είδηση έρχεται από την Κίνα, όπου μια μεγάλη ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή γενετικής των εμβρύων στην Κινεζική Ακαδημία Zhen Liu κατάφερε να αναμίξει εργαστηριακά τα γενετικά τροποποιημένα κύτταρα από δύο διαφορετικά έμβρυα πιθήκων που ανήκαν στο πολύ γνωστό ασιατικό είδους «Μακάκος ο ταινιώδης» (Macaca fascicularis). Ετσι, τελικά, έφεραν στη ζωή ένα θηλυκό πιθηκάκι, που θα μείνει στη Ιστορία ως το «πρώτο χιμαιρικό πρωτεύον θηλαστικό».

Η ανακοίνωση αυτού του νέου βιοτεχνολογικού επιτεύγματος έγινε σε ένα επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύτηκε, πριν από μερικές ημέρες, στη γνωστή διεθνώς επιστημονική επιθεώρηση «Cell». Εκεί οι Κινέζοι ερευνητές περιγράφουν λεπτομερώς τη μέθοδο που ακολούθησαν και τους στόχους που έθεσαν όταν δημιούργησαν όχι ένα αλλά μια σειρά από τέτοια χιμαιρικά έμβρυα.

Τα 4 βήματα της δημιουργίας των χιμαιρικών πιθήκων

Πάντως, αυτό που έκαναν οι Κινέζοι θα μπορούσε να περιγραφεί πολύ συνοπτικά σε τέσσερα διαδοχικά εργαστηριακά βήματα:

Πρώτο βήμα, οι ερευνητές τροποποίησαν εργαστηριακά μια σειρά από εμβρυακά «βλαστοκύτταρα», δηλαδή τα πολυδύναμα εμβρυϊκά κύτταρα που υπάρχουν σε κάθε έμβρυο πιθήκου και ονομάζονται έτσι επειδή μπορούν να διαφοροποιούνται στα διαφορετικά κύτταρα που συγκροτούν όλους τους ιστούς στο σώμα ενός Μακάκου. Τα συγκεκριμένα βλαστοκύτταρα τα είχαν βγάλει από ένα έμβρυο Μακάκου που βρισκόταν στη έβδομη ημέρα της ανάπτυξής του.

Το δεύτερο βήμα ήταν να καλλιεργήσουν εργαστηριακά αυτά τα βλαστοκύτταρα ώστε να δημιουργήσουν νέες σειρές «πολυδύναμων βλαστοκυττάρων», τα οποία και τα σημάδεψαν με μια φωσφορίζουσα πρωτεΐνη, ώστε να μπορούν να τα ανιχνεύσουν στους ιστούς που θα δημιουργούσαν όταν, κατόπιν, θα διαφοροποιούνταν σε ένα νέο έμβρυο.

Το τρίτο βήμα ήταν να εμβολιάσουν αυτά τα πράσινα φωσφορίζοντα βλαστοκύτταρα σε μια σειρά από νέα έμβρυα Μακάκων, τα οποία βρίσκονταν στην τέταρτη ή πέμπτη ημέρα της διαφοροποίησής τους.

Το τελικό τέταρτο βήμα ήταν να τοποθετήσουν στη μήτρα ενός θηλυκού Μακάκου τα χιμαιρικά έμβρυα που είχαν ενσωματώσει έναν ικανό αριθμό από τα φωσφορίζοντα βλαστοκύτταρα. Από τις συνολικά 12 διαφορετικές κυήσεις χιμαιρικών εμβρύων (σε δώδεκα διαφορετικούς πιθήκους), γεννήθηκαν μόνο έξι ζωντανά βρέφη.

Από αυτά τα έξι νεογέννητα πιθηκάκια, μόνο ένα παρουσίαζε τον μέγιστο αριθμό από τα «ξένα» φωσφορίζοντα κύτταρα και ήταν μια πιθηκίνα. Αναλύοντας, μάλιστα, ιστολογικά αυτή την πιθηκίνα βρέφος, διαπίστωσαν ότι η περιεκτικότητα των ιστών της σε ξένα φωσφορίζοντα πράσινα κύτταρα κυμαινόταν από 21% έως και 92%, ανάλογα με το όργανο του σώματός της.

Το ποσοστό των διαπιστωμένων χιμαιρικών κυττάρων που βρέθηκαν έφτασε κατά μέσο όρο στο 67%, κατανεμημένο άνισα στους 26 διαφορετικούς τύπους ιστών που εξετάστηκαν, συμπεριλαμβανομένων των ιστών της καρδιάς, των πνευμόνων, του εγκεφάλου, ενώ στα επινεφρίδια εντοπίστηκε το μεγαλύτερο ποσοστό, το 92% των κυττάρων ήταν τα πράσινα βλαστοκύτταρα.

Πάντως, η νεογέννητη χιμαιρική πιθηκίνα, που είχε πράσινα μάτια και άκρα που κιτρινίζουν έζησε μόνο δέκα ημέρες, γιατί οι ερευνητές χρειάστηκε να της κάνουν ευθανασία, λόγω της υποθερμίας και των σοβαρών αναπνευστικών προβλημάτων που εμφάνισε μόλις γεννήθηκε. Γεγονός που σημαίνει ότι η συγκεκριμένη τεχνική δεν είναι καθόλου ασφαλής και χρειάζεται βελτιώσεις, πριν εφαρμοστεί εκ νέου σε ανώτερα θηλαστικά.

Βιοτεχνολογική πρόοδος ή το κουτί της Πανδώρας;

Επιπλέον, τόσο η εργαστηριακή χρήση και η ιατρική εκμετάλλευση όσο και η «ευθανασία» σε ένα πρωτεύον είδος εγείρουν σημαντικά βιοηθικά ζητήματα. Πάντως, τόσο αυτή η έρευνα όσο και οι άλλες ανάλογες βιοτεχνολογικές έρευνες ανοίγουν τον δρόμο -πολλοί ειδικοί λένε πως ανοίγουν το κουτί της Πανδώρας- για τη δημιουργία ανθρώπινων-μη ανθρώπινων χιμαιρικών πλασμάτων.

Ενδεικτικό των αντιδράσεων που προκαλούν στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα οι πρόσφατες βιοτεχνολογικές εξελίξεις που στοχεύουν είτε στην τροποποίηση των γονιδίων μας είτε στη δημιουργία για θεραπευτικούς λόγους χιμαιρικών οργανισμών, είναι ότι όλο και περισσότεροι επιφανείς επιστήμονες υποστηρίζουν πως χρειάζεται άμεσα να αυτοπεριοριστούν οι εργαστηριακές έρευνες σε αυτά τα πεδία.

Σχολιάζοντας αυτές τις δικαιολογημένες κριτικές ο συντονιστής αυτών των ερευνών Zhen Liu περιορίστηκε στο να δηλώσει: «Αυτή η έρευνα έχει αξιοσημείωτες πρακτικές συνέπειες για τη γενετική μηχανική και την επιβίωση των ειδών. Η συγκεκριμένη έρευνα ειδικότερα θα μπορούσε να μας βοηθήσει στο να δημιουργήσουμε εξειδικευμένα μοντέλα πιθήκων κατάλληλων για τη μελέτη των νευρολογικών παθήσεων, καθώς και σε πολλές άλλες βιοϊατρικές έρευνες».