Η καμένη έκταση στην Ελλάδα από την αρχή του έτους έχει αυξηθεί πάνω από 200% συγκρινόμενη με την έκταση που κατά μέσο όρο (2002-2022) καίγεται ετησίως στη χώρα μας, ενώ, όπως τονίζει η Πυρομετεωρολογική Ομάδα FLAME της μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ο αθροιστικός αριθμός των μεγάλων δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα από την αρχή του έτους έως και την Πέμπτη 24.8.2023 καταγράφει μείωση 52% σε σύγκριση με τον αριθμό μεγάλων δασικών πυρκαγιών που είχαμε κατά μέσο όρο την εικοσαετία 2002-2022.
Το δεύτερο δεδομένο, που μόνο «προπαγάνδα των αριθμών» δεν συνιστά, είναι το αποκαλούμενο ελληνικό παράδοξο των πυρκαγιών: όσο περισσότερο αυξάνονται οι επενδύσεις για δασοπυρόσβεση τόσο αυξάνονται και οι καμένες εκτάσεις. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να βλέπει το δέντρο και να χάνει το δάσος.
Συνομιλώντας με ειδικούς των δασικών οικοσυστημάτων αναζητούμε προτάσεις για την πρόληψη ανάλογων καταστροφών και παρουσιάζουμε όλα αυτά που δεν θα ακούσουμε σήμερα από το βήμα της Βουλής από τον πρωθυπουργό, σε ένα ζήτημα πολυπαραγοντικό το οποίο απαιτεί συνεργασία φορέων και διεπιστημονική προσέγγιση (δασολόγων, γεωπόνων, μετεωρολόγων κ.ά.), ειδικά κάτω από τις νέες δυσμενείς συνθήκες που επιταχύνονται από την κλιματική κρίση.
Αλλαγή μοντέλου - ανασυγκρότηση Δασικής Υπηρεσίας
Η μονολιθική λογική της δασοπυρόσβεσης διαπνέεται διαχρονικά από τη φιλοσοφία της καταστολής, με αποτέλεσμα το 83% του κόστους για τη δασοπυροπροστασία να καταλήγει σε κατασταλτικά μέτρα και μόλις το 17% σε έργα πρόληψης (πηγή: έρευνα MIIR-WWF για τα οικονομικά της δασοπυροπροστασίας). Δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως η κυβέρνηση έχει θέσει ως προτεραιότητα την αναγκαία αλλαγή τής παραπάνω αναλογίας, παρά την πλήρη κατάρρευση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας και στις φετινές πυρκαγιές.
Παρότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει τη δασοπονία, τη βιώσιμη διαχείριση των υφιστάμενων δασών και τη δημιουργία νέων δασών ως βασικό μοχλό ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής, η κυβέρνηση συνεχίζει την πολιτική περαιτέρω συρρίκνωσης της Δασικής Υπηρεσίας μέσω συστηματικής απόσπασης αρμοδιοτήτων. Από τη μεταφορά της δασοπυρόσβεσης στο Πυροσβεστικό Σώμα το 1998 και την παροχή της δυνατότητας άσκησης από τους μηχανικούς το 2018 επαγγελματικών δικαιωμάτων του κλάδου των γεωτεχνικών, φτάσαμε στην εκπόνηση δασικών μελετών για έργα πρασίνου το 2000 από ιδιώτες, ως «αναδόχους» του έργου της αποκατάστασης και της αναδάσωσης δημόσιων δασικών εκτάσεων, αντί να χρηματοδοτούνται προς τούτο οι αρμόδιες δασικές αρχές.
Ο δασολόγος και ερευνητής Λευτέρης Σταματόπουλος είναι ξεκάθαρος για το τι πρέπει να γίνει: «Απαιτείται αναδιοργάνωση της Δασικής Υπηρεσίας που είχε ξεκινήσει το 2002 αλλά ανακόπηκε. Οι περίπου 80 δασολόγοι-περιβαλλοντολόγοι και 60 δασοπόνοι της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, αν μεταταχθούν, μαζί με τις προγραμματισμένες προσλήψεις 150 δασολόγων αρκούν για τις πρώτες βασικές ανάγκες της αναδιοργάνωσης χωρίς πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση». Ο ίδιος επίσης προτείνει τη μετάταξη των αστυνομικών της «άχρηστης» Πανεπιστημιακής Αστυνομίας στην Ελληνική Δασοφυλακή της Δασικής Υπηρεσίας ώστε να ενισχυθεί το πρόβλημα της σωστής δασοφύλαξης και ζητά τη μεταφορά των 500 «δασοκομάντο» στο Σώμα Δασοπροστασίας και «την επανεκπαίδευσή τους άμεσα, μια και η εκπαίδευσή τους είναι μέχρι σήμερα ανεπαρκής».
Χωρίς φυσικά να καταργηθεί ο σημαντικός ρόλος της Πυροσβεστικής, ο κ. Σταματόπουλος θεωρεί πως «τα ευέλικτα οχήματα δασοπυρόσβεσης πρέπει να περάσουν από την Πυροσβεστική Υπηρεσία στη Δασική Υπηρεσία χωρίς να υπάρχει επιπλέον κόστος». Σύμφωνα με τον ίδιο, το βασικότερο είναι ότι «χρειαζόμαστε τους ανθρώπους μας μέσα στα δάση. Τους αγρότες, τους υλοτόμους, τους μελισσοκόμους, τους κτηνοτρόφους, τους βοσκούς, τους ρητινοσυλλέκτες. Όλοι αυτοί τρέχουν πρώτοι στη φωτιά».
Διαχείριση καύσιμης ύλης - προδιαγεγραμμένη καύση
«Πρέπει να γίνει προτεραιοποίηση η διαχείριση της καύσιμης ύλης από το κράτος, είναι ο μόνος που μπορεί να το κάνει.
Αν, από το 1 δισ. ευρώ που δίνουμε ετησίως στην καταστολή, δίναμε τα μισά και λιγότερα στην ανάπτυξη τοπικών οικονομιών μέσω της διαχείρισης της καύσιμης ύλης, θα είχαμε εντυπωσιακά αποτελέσματα», λέει στην «Εφ.Συν.» ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Δασολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παλαιολόγος Παλαιολόγου. Και προσθέτει πως «πρέπει να εφαρμόσουμε συστηματικά προγράμματα προδιαγεγραμμένης καύσης δασών τον χειμώνα (σ.σ.: έχουν γίνει με επιτυχία πιλοτικά προγράμματα στην Ελλάδα από φορείς όπως η WWF) για να επαναφέρουμε τον οικολογικό χαρακτήρα του δάσους και να προστατευτούμε από τις πυρκαγιές του καλοκαιριού, όπως εφαρμόζουν ήδη με επιτυχία ΗΠΑ, Καναδάς, Πορτογαλία, Ισπανία και Μεξικό. Αυτά τα προγράμματα θα μειώσουν το κόστος διαχείρισης του δάσους από τα 600 ευρώ ανά στρέμμα που είναι τώρα στα 150 ευρώ».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα επιτυχημένης δασικής διαχείρισης, όπως αναφέρει ο Λευτέρης Σταματόπουλος, είναι το Δασαρχείο Γρεβενών το οποίο, παρά την εξωφρενική αποψίλωσή του σε προσωπικό (είχε 25 δασολόγους πριν από αρκετά χρόνια και τώρα έχει μείνει με 3), κατάφερε να έχει τζίρο 800.000 ευρώ το 2022 από την υλοτομία. Ενα μέρος από αυτά τα κέρδη (περίπου 10%) επιστρέφει στα δασαρχεία, τα οποία μπορούν να το αξιοποιήσουν για την περαιτέρω θωράκιση του δάσους. Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης είναι η τυποποίηση, μοντελοποίηση και χαρτογράφηση της δασικής καύσιμης ύλης σε εθνικό επίπεδο, όπως επισημαίνει ο δασολόγος Γιώργος Ευτυχίδης.
Οργανωμένη υλοτομία, ελεγχόμενη βόσκηση, προδιαγεγραμμένη καύση, ρύθμιση των χρήσεων γης, ενίσχυση της τοπικής δασικής παραγωγής και αξιοποίηση της συσσωρευμένης βιομάζας, μαζί βέβαια με τον καλύτερο συντονισμό εθελοντικών ομάδων και πυροφυλακίων, αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την προστασία και διατήρηση των δασών μας. Ακόμα και με όρους εθνικής οικονομίας, η επένδυση στη διαχείριση του δάσους είναι επένδυση παραγωγική, ενώ η επένδυση στην καταστολή σχετίζεται με εκατομμύρια ευρώ που φεύγουν στο εξωτερικό. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, εκτός από το να αμφισβητεί τους επιστήμονες, φαίνεται πως δεν έχει αξιολογήσει τις παραπάνω προτάσεις και εμμένει στην κατασπατάληση πόρων, στο δόγμα των εκκενώσεων και στις φωτιές που σβήνουν στη θάλασσα.
Αειφορική διαχείριση - οικολογική οικονομία
Οι δασολόγοι στη συντριπτική τους πλειονότητα διαφωνούν εντόνως με τον αφορισμό με περιβαλλοντικό μανδύα πως «κανένα δέντρο δεν πρέπει να υλοτομείται».
Αντιθέτως, υποστηρίζουν πως τα δάση πρέπει να τεθούν στο κέντρο της τοπικής ανάπτυξης, ως πηγές παραγωγής προϊόντων καθώς και υπηρεσιών προστασίας από παράπλευρες φυσικές συνέπειες των πυρκαγιών, όπως πλημμύρες, διάβρωση, κατολισθήσεις και άλλα. Αυτό θα αυξήσει την αντοχή τους σε πιέσεις και θα βοηθήσει στην προσαρμογή τους στις νέες κλιματικές συνθήκες.
Η αειφορική διαχείριση του δάσους οφείλει να περιλαμβάνει την απομάκρυνση καύσιμης ύλης και την εξασφάλιση της δυνατότητας διηνεκούς παραγωγής υπηρεσιών και προϊόντων.
Ο δασολόγος Γιώργος Ευτυχίδης εξηγεί πως «το δάσος λειτουργεί ως συνεχής μηχανισμός παραγωγής βιομάζας, η απομάκρυνση της οποίας είναι απαραίτητη για να αποφεύγεται υπερσυγκέντρωση εύφλεκτου υλικού και να διασπάται η συνέχεια του στρώματος του δασικού καυσίμου.
»Η απομάκρυνση μπορεί να γίνεται μηχανικά με καθαρισμούς, κλαδεύσεις, αραιώσεις, αντιπυρικές ζώνες κ.λπ. και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή ενέργειας (καυσόξυλα, πέλετ, εργοστάσια βιομάζας κ.λπ.), ή με φυσικές μεθόδους όπως η ελεγχόμενη βόσκηση ή ακόμη και η ελεγχόμενη καύση (σ.σ.: έχει νομοθετηθεί από το 2022 αλλά δεν εφαρμόζεται συστηματικά) με κατάλληλο επιστημονικό σχεδιασμό».
Η κατάργηση της κρατικής εκμετάλλευσης δασών από τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 με ταυτόχρονη υποβάθμιση των Δασικών Συνεταιρισμών (και της Δασικής Υπηρεσίας από το 1998) οι οποίοι επί δεκαετίες εκτελούσαν εργασίες αειφορικής διαχείρισης και τεχνικών δασοτεχνικών έργων σε όλη την ημιορεινή και ορεινή Ελλάδα έφερε και την εγκατάλειψη των χωριών από τους δασεργάτες, που πήγαν στις πόλεις.
«Οι αγροδασικές λειτουργίες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί λόγω της εγκατάλειψης της υπαίθρου, αφήνοντας τα οικοσυστήματα στο έλεος της φύσης. Η εισβολή της άγριας βλάστησης μετέτρεψε τους αγρούς σε δασικές εκτάσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο έναρξης αλλά και επέκτασης της πυρκαγιάς η οποία πλησιάζει ολοένα και πιο κοντά στους πυρήνες των χωριών», σημειώνει (dasarxeio.com) ο βιολόγος με ειδίκευση στη διαχείριση δασικών οικοσυστημάτων, Μιχάλης Παπαχαραλάμπους.
Οι δασολόγοι συμφωνούν πως στην εποχή της κλιματικής αλλαγής οι φυσικές λύσεις για τη διαχείριση των δασών καθίστανται όλο και πιο σημαντικές και ζητούν τα δάση να τεθούν στο επίκεντρο ως πηγές παραγωγής προϊόντων.
Τα ελληνικά δάση καλύπτουν συνολικά περίπου 65 εκατ. στρέμματα, δηλαδή καταλαμβάνουν το 49,3% της έκτασης της χώρας. Περίπου το μισό αυτής της έκτασης (51,6%) καλύπτεται από ξυλοπαραγωγικά είδη.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας