Tα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας στην Ελλάδα για περισσότερο από δύο δεκαετίες παρέχουν σημαντικό εκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο, σηματοδοτώντας τον μετασχηματιστικό και «θεραπευτικό» ρόλο της εκπαίδευσης ενηλίκων απέναντι στον εκπαιδευτικό και κοινωνικό αποκλεισμό. Παρά τη μεγάλη προσφορά των σχολείων αυτών στον τόπο, τους χιλιάδες αποφοίτους τους αλλά και τους αμέτρητους εκπαιδευτικούς και εκπαιδευτές που έχουν διδάξει όλα αυτά τα χρόνια, τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) παραμένουν χωρίς ουσιαστική στήριξη και στο περιθώριο της εκπαιδευτικής πολιτικής. Πρόκειται για εκπαιδευτικές δομές που εδώ και χρόνια επιτελούν ένα αθόρυβο και πολυδύναμο λειτούργημα, συνεισφέροντας όχι μόνο στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων αλλά ευρύτερα στο εγχείρημα της κοινωνικής συνοχής, συμβάλλοντας καθοριστικά στη μορφωτική ενδυνάμωση και συμπερίληψη των κοινωνικά ασθενέστερων και των λιγότερο προνομιούχων συμπολιτών μας. Να τονιστεί πως, εκτός από τη λειτουργία 68 «συμβατικών ΣΔΕ» σε όλη την επικράτεια, την τρέχουσα περίοδο λειτουργούν και 12 ΣΔΕ εντός Καταστημάτων Κράτησης, τα οποία –με διαφορετικούς όρους άσκησης του έργου τους– προσφέρουν υπηρεσίες υψηλού κοινωνικού, εκπαιδευτικού και ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος, συμβάλλοντας ευθέως στον ουσιαστικό σωφρονισμό, στη μείωση της υποτροπής, στην κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη αλλά και στην πολλαπλώς επωφελή αναμόρφωση των εγκλείστων.
Σε μια κοινωνική πραγματικότητα που οι εκπαιδευτικές ανισότητες παραμένουν και ευδοκιμούν, φαινόμενα όπως ο αναλφαβητισμός, η σχολική αποτυχία, οι δυσκολίες ένταξης και τα εμπόδια προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον, η σχολική διαρροή, το χαμηλό επίπεδο ελληνομάθειας των μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών, η ακραία φτώχεια και η ανεργία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα, ευθέως ή παραπλεύρως, με τον εκπαιδευτικό και κοινωνικό αποκλεισμό. Αναμφίβολα ο ρόλος και η αποστολή των ΣΔΕ και ευρύτερα της «δεύτερης ευκαιρίας» στην εκπαίδευση εκεί ακριβώς προσανατολίζονται: στη μορφωτική στήριξη και επανένταξη στο «εκπαιδευτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι» εκείνων οι οποίοι δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση. Κι αυτό λαμβάνει χώρα μέσω μιας σειράς πρωτοποριακών τεχνικών και πρακτικών μάθησης οι οποίες τεκμηριώνονται στις αξίες και στη φιλοσοφία της εκπαίδευσης ενηλίκων. Δυστυχώς στις μέρες μας καλλιεργείται η ψευδαίσθηση πως το νόημα της μάθησης βρίσκεται μονομερώς είτε σε υποτιθέμενους «θύλακες αριστείας» και αναπαραγωγής των «elite» είτε στην εύπεπτη και αβαθή κατάρτιση που υπαγορεύει ο μονοθεϊσμός της αγοράς εργασίας. Την ίδια στιγμή, στο πεδίο της εκπαιδευτικής πολιτικής προωθούνται πρωτοβουλίες που απομακρύνονται όλο και περισσότερο από το αιτούμενο της κοινωνικής συνοχής είτε εντείνοντας τις εκπαιδευτικές ανισότητες είτε αποποιούμενες τη συλλογική ευθύνη διασφάλισης ενός «ελάχιστου εγγυημένου μορφωτικού επίπεδου» για κάθε μέλος της κοινωνίας μας.
Σε αντίθεση με τη στρατηγική αυτή, δίπλα σε κάθε αναγκαίο εγχείρημα ανάπτυξης, καινοτομίας και βελτίωσης της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήματος, η εκπαιδευτική πολιτική οφείλει να μην αφήνει κανέναν πολίτη πίσω, να διαμορφώνει, χωρίς διακρίσεις, ένα ισχυρό δίκτυο προστασίας για όλους όσοι αποζητούν τη μάθηση, την έχουν ανάγκη και την επιδιώκουν και ειδικότερα να μεριμνά έμπρακτα για τους κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά ευάλωτους, που για πολλούς, διάφορους και ετερόκλητους λόγους αναγκάστηκαν ή οδηγήθηκαν συγκυριακά στην πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαίδευσης, μένοντας ουσιαστικά χωρίς μορφωτικά εφόδια και εκπαιδευτικά προσόντα.
Πριν από μερικούς μήνες δημοσιεύτηκε μελέτη του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ, για το διάστημα 2015-2021, αναδεικνύοντας τον σημαντικό παιδαγωγικό και κοινωνικό ρόλο των ΣΔΕ. Η μελέτη καταδεικνύει σταθερή αύξηση του συνόλου των μαθητών, η οποία ανακόπτεται μόνο κατά την τελευταία χρονιά (2021), ενώ το πλήθος εκπαιδευόμενων συνολικά εμφανίζει αυξητικές τάσεις που μαρτυρούν τη δυναμική του θεσμού. Παρ’ όλα αυτά και σύμφωνα με τη μελέτη, τα προβλήματα των ΣΔΕ παραμένουν μεγάλα, με σημαντικότερο την ελλιπή στελέχωση και την απουσία στήριξής τους. Ειδικότερα, παρατηρούνται σημαντικά κενά και ελλείψεις σε ζητήματα επιμόρφωσης γύρω από τις τεχνικές της εκπαίδευσης ενηλίκων, ενώ τα εκπαιδευτικά υλικά απαιτούν ανανέωση, αφού μοιάζουν να μην ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των ενηλίκων.
Επιπροσθέτως, εντοπίζονται σημαντικές αδυναμίες και ελλείψεις σε υποδομές, ανθρώπινο δυναμικό, υλικούς πόρους και χρηματοδοτικά εργαλεία, ενώ οι πρακτικές σύνδεσης των ΣΔΕ με την αγορά εργασίας εμφανίζονται εξαιρετικά ισχνές και αδύναμες. Παράλληλα, το ζήτημα της «διαρροής» παραμένει ένα από τα σημαντικά προβλήματα, αφού παράγοντες, όπως οι οικονομικές δυσκολίες, οι επαγγελματικές και οι οικογενειακές υποχρεώσεις, η έλλειψη χρόνου, οι αποστάσεις κ.ά., αποτελούν βασικούς λόγους αποθάρρυνσης των εκπαιδευομένων στην προσπάθειά τους να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν τη φοίτησή τους.
Στα βασικά συμπεράσματα της μελέτης επισημαίνεται πως σε επίπεδο διοικητικής διάρθρωσης η «δυαρχία» ανάμεσα στο Ιδρυμα Νεολαίας & Διά Βίου Μάθησης (ΙΝΕΔΙΒΙΜ) και στη Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΓΕΕΚΔΒΜ) διαμορφώνει αρνητικούς όρους στην ανάπτυξη και απρόσκοπτη λειτουργία του θεσμού, ενώ επισημαίνεται η άμεση ανάγκη εμπλουτισμού των «γραμματισμών» με νέα σχέδια εκπαιδευτικού υλικού, με νέες πρακτικές εμψύχωσης, ενδυνάμωσης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτών.
Επείγουσας σημασίας κρίνεται η εργασιακή στήριξη των εκπαιδευτικών στα ΣΔΕ, οι σταθερές εργασιακές σχέσεις, η επιβεβλημένη ανάγκη για καλές αμοιβές και προοπτικές επαγγελματικής και επιστημονικής εξέλιξης, ενώ απαιτούνται επενδύσεις στις υποδομές, στον υλικοτεχνικό εξοπλισμό καθώς και η επέκταση του θεσμού στη βαθμίδα του Λυκείου. Αναμφίβολα, η στήριξη των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας τόσο στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα όσο και στα Καταστήματα Κράτησης είναι αναγκαία όχι μόνο σε συμβολικό επίπεδο, αλλά σε ουσιαστικό και πραγματολογικό, αφού εντός τους δεν παρέχεται μόνο εκπαίδευση αλλά καλλιεργείται η συνείδηση μιας ανθρωποκεντρικής κοινωνίας την οποία σήμερα έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ.
*Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας