Εντονη κριτική του νομικού κόσμου στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων

Αόριστες νομικές έννοιες που οδηγούν σε παρακινδυνευμένες ερμηνείες, νέες νομικές μορφές χωρίς την απόδειξη της νομιμοποίησής τους βάσει του ελληνικού δικαίου και, το κυριότερο, αυθαίρετη παρέμβαση σε ανεπίδεκτες αναθεώρησης διατάξεις του Συντάγματος. Σ’ αυτό το τρίπτυχο συνοψίζεται η έντονη κριτική από όλο και περισσότερα μέλη της νομικής κοινότητας στην πρόθεση της κυβέρνησης να δημιουργήσει ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Την ίδια στιγμή, ανοίγονται κι άλλα ερωτήματα για τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης καθώς η μόνη διαβεβαίωση που παρέχει είναι ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας των «παραρτημάτων», χωρίς να διευκρινίζεται το (ίδιο ή όχι) προφίλ των μητρικών οργανισμών, ενώ ανοίγει την πόρτα ακόμα και σε κρατικές χρηματοδοτήσεις! Ολοι οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, βάσει του σχετικού θεσμικού πλαισίου, οφείλουν τα έσοδά τους σε μεγάλο βαθμό στην κρατική ενίσχυση και λιγότερο στις δωρεές ή στα έσοδα από τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους.

«Το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια γεννά ένα ζήτημα πολύ σοβαρότερο και από το ίδιο το μέλλον της Ανώτατης Παιδείας στην Ελλάδα. Διακυβεύει το μέλλον όχι απλώς του Κράτους Δικαίου αλλά της έννοιας του Δικαίου αυτής καθ’ εαυτήν» προειδοποιεί, σε ανακοίνωσή της, η Μαρία Καραμανώφ, αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ. και πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας.

Σε ένα σκληρά επικριτικό κείμενο για την κυβερνητική πρωτοβουλία αναφέρει ρητά πως «η συζήτηση για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που έχει ανοίξει από τον κοινό και όχι τον αναθεωρητικό νομοθέτη έχει ως έρεισμα μια πρωτοφανή στα νομικά χρονικά ερμηνευτική προσέγγιση», ενώ επισείει τον κίνδυνο πως, αν γίνει δεκτή η «υποκειμενική πεποίθηση» που παρουσιάζεται, τότε «η διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης ουσιαστικά καταργείται» και «το χειρότερο, δεν θα υπάρχει κανένα εμπόδιο να επεκταθεί η τακτική αυτή και στις ανεπίδεκτες αναθεώρησης διατάξεις του Συντάγματος, αρκεί να θεωρηθεί ότι το απαιτεί το δημόσιο συμφέρον και οι έκτακτες περιστάσεις».

Οπως τονίζει η σπουδαία νομικός: Τρεις είναι οι ασφαλιστικές δικλίδες που προβλέπει το Σύνταγμα για να πετύχει τη χρυσή τομή ανάμεσα στο απαραβίαστο του δημοκρατικού πολιτεύματος και των θεμελιωδών δικαιωμάτων που κατοχυρώνει, τη σταθερότητα και ασφάλεια της έννομης τάξης και την ευέλικτη προσαρμογή του σε διαρκώς μεταβαλλόμενα δεδομένα.

● Η πρώτη είναι οι λεγόμενες αόριστες νομικές έννοιες (ισότητα, κοινωνική αλληλεγγύη, χρηστά ήθη, κατάχρηση δικαιώματος κ.λπ.) που επιτρέπουν στον νομοθέτη, υπό τον έλεγχο πάντοτε των δικαστηρίων, να προσαρμόζει το περιεχόμενό τους στις σύγχρονες ανάγκες και αντιλήψεις.

● Οι αόριστες νομικές έννοιες έχουν και αυτές τα ερμηνευτικά τους όρια. Από κει πέρα, αν μια συνταγματική διάταξη αποδειχθεί στην πορεία ξεπερασμένη και απρόσφορη, προβλέπεται η δεύτερη ασφαλιστική δικλίδα της συνταγματικής αναθεώρησης, με συγκεκριμένες τυπικές διαδικασίες και αυξημένες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες που αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη πολιτική και κοινωνική συναίνεση.

● Η τρίτη και σπουδαιότερη δικλίδα είναι οι διατάξεις που το ίδιο το Σύνταγμα ορίζει ως ανεπίδεκτες αναθεώρησης. Είναι αυτές που καθορίζουν το πολίτευμα και τις θεμελιώδεις αξίες που αποτελούν τον πυρήνα του (μορφή του πολιτεύματος και άρθρο 2 παρ. 1, άρθρο 4 παρ. 1, 4 και 7, άρθρο 5 παρ. 1 και 3, άρθρο 13 παρ. 1 και άρθρο 26).

Στο ίδιο κείμενο η κ. Καραμανώφ επισημαίνει τα ακόμη σοβαρότερα: «Η συζήτηση για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που έχει ανοίξει από τον κοινό και όχι τον αναθεωρητικό νομοθέτη έχει ως έρεισμα μια πρωτοφανή στα νομικά χρονικά ερμηνευτική προσέγγιση. Υπολαμβάνει ότι το νόημα τόσο των απλών λέξεων όσο και των νομικών εννοιών είναι απολύτως σχετικό και δεν έχει αντικειμενικά όρια, ότι η σημασία και ερμηνεία τους είναι θέμα υποκειμενικής πεποίθησης και βουλητικής επιλογής». Καταλήγει δε, προειδοποιώντας ότι: «Αν γίνει δεκτή η άποψη αυτή, η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης ουσιαστικά καταργείται ως περιττή».

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση εξακολουθεί να μη δίνει καμία νομική ή άλλη εξήγηση για τη μορφή των ΝΠΠΕ και τον χαρακτήρα των οργανισμών με τους οποίους θα συνδέονται. Μόνη επωδός, ότι αυτά θα είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Ομως, βάσει του σχετικού ελληνικού θεσμικού πλαισίου:

1. Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου ονομάζεται μη κερδοσκοπικό όταν σκοπό έχει όχι την επίτευξη κέρδους αλλά είτε έναν κοινωφελή σκοπό είτε την εξυπηρέτηση μόνον του σκοπού του βάσει καταστατικού. Στόχος είναι η παροχή υπηρεσιών, αλλά δεν υπάρχει η έννοια του κέρδους.

2. Οι βασικές νομικές μορφές που προβλέπονται είναι: Σύλλογος, Σωματείο, ΜΚΟ (Μη κυβερνητική Οργάνωση), ΑΜΚΕ (Αστική Μη Κερδοσκοπική εταιρεία) ή ΚΟΙΝΣΕΠ (Κοινωνικός Συνεταιρισμός).

3. Οι πηγές χρηματοδότησης, εκτός από τα έσοδα από την παροχή υπηρεσιών, είναι σε μεγάλο βαθμό οι κρατικές επιχορηγήσεις και σε μικρότερο οι δωρεές. Οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί σε πολλές περιπτώσεις χρηματοδοτούνται από φορείς οι οποίοι δεν αναμένουν ως αντάλλαγμα να λάβουν κάποια οικονομική ωφέλεια ανάλογη προς τους πόρους που έχουν εισφέρει στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό.

4. Στους δημόσιους / μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς δεν υπάρχουν μέτοχοι και τα κεφάλαια, με εξαίρεση τις δωρεές, δεν προέρχονται από επενδυτές κτλ. Συνήθως απαγορεύεται η διανομή πλεονάσματος, το οποίο ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων.

5. Υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων, με εξαίρεση τα κάθε είδους έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους. Δηλαδή, δεν φορολογούνται εισφορές, συνδρομές, κρατικές επιχορηγήσεις, χορηγίες ιδιωτών ή επιχειρήσεων, δωρεές τρίτων, λαχειοφόροι κληρώσεις, διαφημίσεις σε περιοδικά που εκδίδονται και διανέμονται μόνο στα μέλη τους δωρεάν. Δεν φορολογούνται ούτε και τα έσοδα από δίδακτρα καθόσον πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του μη κερδοσκοπικού εκπαιδευτικού σκοπού τους.

Κατόπιν όλων αυτών και ξεπερνώντας το νομικό κενό για την ύπαρξη και λειτουργία των ΝΠΠΕ, ένα ερώτημα επιμένει: Ποιος ευγενικός οργανισμός θέλει να έρθει στην Ελλάδα και να προσφέρει μόρφωση; Σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα, μόνο η ελίτ των πανεπιστημίων είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Δηλαδή, από τις ΗΠΑ Χάρβαρντ, ΜΙΤ, Columbia, Cornell, Yale, Princeton, Berkeley κ.ά. ή από την Αγγλία Οξφόρδη, Cambridge, London School of Economics and Political Science κ.ά.

Τα οποία, σημειωτέον, έχουν ακριβότερα δίδακτρα από τα ιδιωτικά και μεγάλες κρατικές επιχορηγήσεις. Τώρα τελευταία, ψιθυρίζεται κάτι για Σορβόνη. Με το Γαλλικό Ινστιτούτο και ιδιωτικό σχολείο γνωστό για τη σύνδεσή του με τα γαλλικά δεδομένα. Γαλλόφωνο, φυσικά. Μαθήματα Πληροφορικής και συναφή. Αλλο;