Ο «χορευτικός πόλεμος» είναι το αληθινό ποδόσφαιρο!

Θαρρείς ότι τις τελευταίες μέρες η Ουρουγουάη επιβεβαίωσε, με αφορμή τον περήφανο θρήνο της για την απώλεια του Εδουάρδο Γκαλεάνο, ότι οι «μνήμες φωτιάς» της, όσες ιστορικά συντηρούν τις δικές της λατινοαμερικανικές «ανοιχτές φλέβες», θα διαιωνίζουν την περηφάνια μιας λωρίδας γης ανάμεσα στην εδαφική επιβολή της Αργεντινής και της Βραζιλίας…

Και βέβαια, εκτός των άλλων, θα την βοηθούν να εκτονώνει τη δύσκολη καθημερινότητά της, ενώ θα συνομιλεί, όπως έκανε πάντα, με ένα από τα πρόσωπα του ποδοσφαίρου… Για την ακρίβεια, ένα από τα «χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου»!

Δεν είναι κοινό λογοπαίγνιο η αναφορά μας σε τρεις από τους τίτλους βιβλίων του εμβληματικού διανοητή, συγγραφέα, δημοσιογράφου… Κάθε άλλο! Η πορεία που επιχείρησε η «Εφ.Συν.» σε τόπους όπου κινήθηκε ο ίδιος στο Μοντεβιδέο και ανάμεσα σε πρόσωπα που επηρέασε ανεξίτηλα η πληθωρική παρουσία του αποδεικνύουν ότι οι «Μνήμες φωτιάς», «Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής» και «Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου», κείμενα αυτογνωσίας μα και ουτοπίας, θα συνεχίζουν να επηρεάζουν και να χαράζουν στάση ζωής… Στους συμπατριώτες του, αλλά όχι μόνο! Ηταν συνειδητοποιημένος αριστερός, αλλά όχι δογματικός όπως οι περισσότεροι ομοϊδεάτες του όπου γης… Αρα να γιατί ήταν και θα παραμείνει διαφορετικός και οικουμενικός!

Αυτός είναι και ο λόγος που εξύμνησε τη σημασία της ουτοπίας, όταν έγραψε: «Η ουτοπία είναι στον ορίζοντα. Την πλησιάζω δυο βήματα. Οσο κι αν περπατήσω, ποτέ δεν θα τη φτάσω. Τότε σε τι χρησιμεύει; Μα για να συνεχίζουμε να προχωράμε»!

Η αναγκαιότητα της ουτοπίας μπορεί να θεωρηθεί επόμενος ή προηγούμενος κρίκος στην αλυσίδα των σκέψεων για τη σύσταση της νίκης στο ποδόσφαιρο: «Η νίκη χωρίς μαγεία, χωρίς έκπληξη και ομορφιά μήπως είναι χειρότερη από την ήττα;»

Πριν από είκοσι χρόνια, μόλις διάβασα στα «Χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου» την ίδια σκέψη, που έμοιαζε αγριολούλουδο στη σκληρή γη του άκρατου επαγγελματισμού της εποχής μας, είχα αναφωνήσει με σφιγμένη γροθιά... «ναι, ναι, έτσι είναι!», γιατί έβλεπα όλο και πιο συχνά τους βιομηχανοποιημένους παίκτες να θριαμβεύουν σε βάρος εμπνευσμένων ταλαντούχων… Εβλεπα επίσης συνάδελφους δημοσιογράφους και όχι μόνο να εκθειάζουν την «αξία» των… κατασκευασμένων σταρ και να γράφουν ή να αναφωνούν ύμνους περί «ολοκληρωμένων» παικτών!

Από εκεί ξεκίνησε η συζήτησή μας περί Γκαλεάνο που κάναμε με Ουρουγουανούς. Αρχικά μέσω διαδικτύου, με τον 52χρονο Γουστάβο Μπέντος. Εχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στο Μοντεβιδέο και είναι οπαδός της Ελ Τάνκε Μοντεβιδέο, ομάδας που επιχειρεί -σπάνια με επιτυχία- να κάνει δύσκολη τη ζωή της Πενιαρόλ και της Νασιονάλ, των παραδοσιακών δυνάμεων της πρωτεύουσας.

Τον συναντήσαμε σε μία από τις εκδηλώσεις που έγιναν εκεί τις τελευταίες δεκαπέντε ημέρες στη μνήμη του Γκαλεάνο. Σε πανεπιστημιακές αίθουσες, σε σχολεία κάθε βαθμίδας εκπαίδευσης, από τοπικούς φορείς, ποδοσφαιρικούς και μη, και όχι μόνο… Επέλεξε να ξεκινήσει τις νωπές εντυπώσεις τους από την τελετή της κηδείας του:

«Ηταν εντυπωσιακή, βουβή προσευχή… Πριν ξεκινήσει η πορεία για τον τάφο, η σορός του είχε αφεθεί σε ανοικτό χώρο του Κογκρέσου για λαϊκό προσκύνημα… Οι περισσότεροι δίπλα μου, αλλά κι εγώ, είπαμε απλά ένα “αντίο Εδουάρδο” και δώσαμε ένα φιλί όπως δίνεις σε φίλο που φεύγει αλλά θα ξανάρθει! Βλέπαμε γύρω μας να κάνουν το ίδιο άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας, κάθε προέλευσης, κάθε οικονομικής κατάστασης και διαφορετικών πολιτικών φρονημάτων. Οταν το καταλάβαιναν, οι περισσότεροι κοιτάζονταν μεταξύ τους και κουνούσαν το κεφάλι με νόημα… Και, χωρίς να ταράζουν την ησυχία, ψέλλιζαν ο ένας στον άλλο... “γιατί να πρέπει να μας ενώνει ο θάνατος και δεν μπορούμε να ζούμε πάντα έτσι αρμονικά;”

»Ενας φοιτητής πιο πέρα θύμισε κάποια λόγια του Γκαλεάνο: “Είμαι αριστερός, αλλά όχι φανατισμένος. Οι φανατικοί κάθε χώρου είναι επικίνδυνοι και θα πρέπει, αν δεν μπορούν να καταλάβουν το αυτονόητο και να γιατρευτούν, τότε να κλειστούν σε φρενοκομείο...” Τότε εγώ θυμήθηκα τις λέξεις του για τον… φανατισμό των κυβερνήσεων: “Οι πολιτικοί σε όλο τον κόσμο δεν ενδιαφέρονται στις μέρες μας για τη διοίκηση, αλλά μόνο για την αστυνόμευση. Δεν ενδιαφέρονται πώς θα εκπαιδεύσουν, αλλά πώς θα καταστείλουν! Ο κόσμος είναι συνυπεύθυνος γι’ αυτό, επειδή οι πολιτικοί είναι αντανάκλασή του” είχε πει δημόσια...

»Ανάλογη ήταν η γνώμη του στα “Χίλια πρόσωπα” και για τις περισσότερες ομάδες-πρωταγωνίστριες της εποχής μας. “Με τον τρόπο που παίζουν, κυρίως στην Ευρώπη, δεν δείχνουν να νοιάζονται πώς θα δημιουργήσουν, πώς θα παράξουν θέαμα, αλλά μόνο πώς θα αστυνομεύσουν τα χαρίσματα του αντιπάλου για να πάρουν με κάθε τρόπο τη νίκη” έγραψε…

»Ναι. Ηταν ελεύθερος ιδεολόγος σε όλα! Και συνεπής! Αυτό μας υποχρεώνει πλέον εμάς τους Ουρουγουανούς να ακολουθήσουμε τα χνάρια του! Φυλακίστηκε το 1973 από τη χούντα των δικτατόρων Μπορμπαμπέρι, Δε Μικέλι, Μέντες, Αλβάρες. Κακοποιήθηκε, υποχρεώθηκε να φύγει και να ζήσει στην Αργεντινή, μετά στην Ισπανία όπου έγραψε τις “Μνήμες της φωτιάς” και όχι μόνο… Αστείρευτος! Οταν γύρισε εδώ, με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και όχι μόνο, κινήθηκαν για τη διακήρυξη ανεξαρτησίας του Πουέρτο Ρίκο, ενώ ήταν εδώ νωπά τα σημάδια της χούντας. Μάθημα αμοιβαιότητας. Εχεις πρόβλημα; Πάλεψε να το λύσεις, χωρίς την ίδια ώρα να πάψεις να ενδιαφέρεσαι για τη βοήθεια που μπορείς να δώσεις δίπλα σου… “Οι ιστορίες απλών ανθρώπων μπορούν να γίνουν από εσένα Ιστορία!” Αυτό δίδασκε μεταξύ άλλων».

Και προειδοποιούσε! Οπως τον Ομπάμα...

«Κατάλαβα! Εννοείς αυτό που είπε όταν εξελέγη ο Ομπάμα: “Μακάρι ο Ομπάμα να μην ξεχάσει ποτέ ότι ο Λευκός Οίκος χτίστηκε από μαύρους σκλάβους”. Σου θυμίζω ότι ο Ομπάμα έχει στη βιβλιοθήκη του το βιβλίο του Γκαλεάνο “Ανοικτές φλέβες της Αμερικής”, βιβλίο για τους καταπιεσμένους λαούς της Νότιας Αμερικής από τις δικτατορίες… Το χάρισε στον Ομπάμα ο Ούγκο Τσάβες το 2009… Δεν φαντάζομαι ότι το έχει… πετάξει στα σκουπίδια! Ο,τι έγραφε κι έλεγε ο Γκαλεάνο, ακόμη κι αν διαφωνούσες ή παρίστανες ότι διαφωνείς, ροuφούσες τις λέξεις».

Αιρετικές απόψεις διατυπωμένες με οικείο τρόπο: Οπως «η ομοιότητα του Θεού με το ποδόσφαιρο»!

«Ναι, βέβαια! Κι όμως κανείς… ιερέας δεν τόλμησε να τον αφορίσει! (γελάει)».

«Κανείς δεν ήθελε να κοιμηθεί, κανείς δεν ήθελε να ξυπνήσει…»

Η πύρινη συζήτηση μας οδήγησε να κλείσουμε την επικοινωνία με αναφορά στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1950… Στον τελικό η Ουρουγουάη νίκησε τη Βραζιλία στο Μαρακανά και ο Γκαλεάνο αφιέρωσε τις λέξεις που σε κεραυνοβολούν! Την τελευταία βδομάδα ακούστηκαν πάλι σχεδόν σε όλες τις αφιερωμένες στη μνήμη του εκδηλώσεις, όπου κι αν έγιναν. Γκαλεάνο και «να τι έχει τη δυνατότητα να κάνει το ποδόσφαιρο: την ημέρα του τελικού το 1950, οι μελλοθάνατοι καθυστέρησαν τον θάνατό τους και τα μωρά βιάστηκαν να γεννηθούν, ώστε να δουν τον τελικό! Την προηγούμενη μέρα στην Ουρουγουάη κανείς δεν μπορούσε να κοιμηθεί! Και την επομένη κανείς δεν ήθελε να ξυπνήσει! Αιτία ήταν η κατάκτηση του Παγκοσμίου Κυπέλλου μέσα στη Βραζιλία»!

Ο συνομιλητής γέλασε δυνατά πριν ακούσει την επόμενη ερώτηση της «Εφ.Συν.»:

Τα «Χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου» είναι βιβλίο που συνοδεύει κάθε Ουρουγουανό και όχι μόνο…

«Μας εκφράζει αυτό το βιβλίο, όπως αρέσει σε όλους σας… Μας “συνοδεύουν” όμως, όπως είπες, και αυτό θα συμβαίνει πάντα, τα άλλα βιβλία του που νιώθουμε ότι μας... ανήκουν ως Λατινοαμερικανούς. Μιλώ για τις “Μνήμες φωτιάς” και το βιβλίο “Οι ανοικτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής”… Για μας είναι η φωνή, ειδικά της Ουρουγουάης, γενικά των λαών της Νότιας Αμερικής».

Γκαλεάνο! Καταιγισμός αισθήσεων, νοημάτων, αγάπης για ζωή με περιεχόμενό της την ανησυχία, την εμπνευσμένη έκφραση… Μας τιμούν λοιπόν εμάς τους Ελληνες οι αναφορές του στις πιεστικές μέρες της χώρας μας…

«Εδώ υπάρχουν χιλιάδες Ελληνες! Μετανάστες για δουλειά τα τελευταία χρόνια, αλλά κυρίως Ελληνες δεύτερης και τρίτης γενιάς! Περίπου 2.500 υπολογίζονται οι Ελληνες! Μαζί τους και οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι της Ουρουγουάης, απόγονοι μεταναστών άλλων εποχών! Πριν από δύο-δυόμισι χρόνια είχε πει ο Γκαλεάνο ότι “τώρα η Ελλάδα θα γνωρίσει αυτό που πάντα δοκίμαζε η Λατινική Αμερική… Οτι, δηλαδή, ο κόσμος κατευθύνεται από υποτιθέμενους διεθνείς οργανισμούς που ασκούν διεθνή δικτατορία”».

Δεν είχε άδικο!

«Το ξέρω. Η Αργεντινή με την παρόμοια περιπέτεια είναι δίπλα μας! Στέλνω τις ευχές όλων μας στην Ελλάδα για ψυχικές αντοχές και αγάπη μεταξύ των απλών ανθρώπων… Δεν γίνεται αλλιώς μέχρι να περάσει η… κακοκαιρία που ζείτε! Ούτως ή άλλως σας έχουμε μπροστά μας… Στο Μοντεβιδέο ο κεντρικός δρόμος της παλιάς πόλης ονομάζεται “Grecia”. Υπάρχει άγαλμα του Σωκράτη έξω από την Εθνική Βιβλιοθήκη, ενώ στην παραλιακή οδό υπάρχει δρόμος που ονομάζεται “Αθήνα” και πάρκο με προτομή του Ομήρου»!

Κλείστε τα κομπιούτερ, εμπιστευθείτε τις αισθήσεις!

Η συζήτηση για τον σαγηνευτικό κόσμο του Γκαλεάνο είχε ανάψει! Οι περιορισμοί και η αναπόφευκτα αρνητική απλοποίηση στην οποία υποχρεώνει το ίντερνετ, μας ώθησαν να προτείνουμε στον συνομιλητή «ας κλείσουμε τα κομπιούτερ και ας συνεχίσουμε τηλεφωνικά τη συζήτηση! Κοινωνία, ποδόσφαιρο, λαοί... Οσα δηλαδή συζητάμε τώρα, συνεπάγονται… φωτιά στις πέντε αισθήσεις. Τα κομπιούτερ δεν αρκούν λοιπόν».

Ενθουσιάστηκε, συμφώνησε και σε λίγο τον ακούγαμε να μιλάει για την… ίδια εντύπωση του Γκαλεάνο: «Ωραία η ιδέα σου! Κλείσαμε τα κομπιούτερ και μιλάμε σαν δυο φίλοι. Ξέρεις, αυτό που κάναμε αρέσει και στον… Γκαλεάνο που μας βλέπει και μας ακούει από εκεί ψηλά που πήγε πλέον! Ηταν αντισυμβατικός, λυρικός, χωρίς αυτό να επηρεάζει τον δυναμισμό και την ανάγκη να πλησιάσει την… ουτοπία για να μην μένει στάσιμος, όπως είπαμε πριν! Σου είπα, λοιπόν, ότι “κανείς ιερέας δεν τόλμησε να τον... αφορίσει” όταν μου θύμισες αυτό που γράφει στα “Χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου” για τον Θεό και το ποδόσφαιρο! Και κανείς δεν τον… αφόρισε, γιατί όλοι συμφώνησαν μαζί του… Ακόμη και κληρικοί εδώ στην Ουρουγουάη. “Ο Θεός και το ποδόσφαιρο”, όπως έγραψε, “μοιάζουν στην αφοσίωση που επιδεικνύουν απέναντί τους πολλοί πιστοί, αλλά και στη δυσπιστία πολλών διανοούμενων απέναντί τους”.

Μόνο εκείνος ξέρει βέβαια ποιον... Θεό εννοούσε, γιατί σε άλλη σελίδα του ίδιου βιβλίου αναφέρεται στην “ειδωλολατρία της μπάλας”…

«Ναι. Και τονίζει ότι “η ειδωλολατρία της μπάλας είναι η πρόληψη που αξίζει στους λαούς”… Δεν έχει άδικο».

«Ειλικρινής αφηγητής κάθε σκληρής κοινωνικής πραγματικότητας, κάθε αδικίας, ειδικά στη Νότια Αμερική, γενικά στον πλανήτη! Και με ευαισθησία ικανή να γκρεμίσει… τον ψευτικό δυναμισμό τόσων και τόσων, είτε πολιτικών είτε όχι. Προφητικός! Πριν από τέσσερις δεκαετίες είχε τονίσει -και το έλεγε σε κάθε ευκαιρία- ότι «το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα του πλανήτη είναι η υπερκατανάλωση και οι αναπόφευκτες συνέπειές της για το περιβάλλον». Κι αυτός ο ευέλικτος διανοητής διέθετε γήινη απλότητα… Είχε πάει σαν απλός οπαδός να υποδεχτεί στο αεροδρόμιο την αποστολή της εθνικής ποδοσφαίρου από το Παγκόσμιο Κύπελλο της Βραζιλίας! “Γιατί έτσι ένιωθε αλλά και γιατί ήθελε να… συλλέξει φυσιογνωμίες, εκφράσεις και νοήματα από τους στρατιώτες της μπάλας, ώστε να τα αξιοποιήσει στα κείμενά του”, όπως είχε γράψει τότε μία από τις εφημερίδες μας».

Ηταν οπαδός της Νασιονάλ, της μεγάλης αντιπάλου της Πενιαρόλ…

«Οπαδός είπες; Ηταν! Αλλά είχε υπερβεί τις κοινές αντιδράσεις του οπαδού! Οπως έλεγε και έγραφε ότι “οι χάρτες της ψυχής δεν έχουν σύνορα”, έτσι τόνιζε ότι από τη νεαρή ηλικία αποδέχτηκε πως “είμαι ζητιάνος του καλού ποδοσφαίρου από όποια ομάδα κι αν παίζεται”».

Τον υποχρέωσαν τελικά να σκέφτεται μόνο έτσι οι ξεχωριστές ντρίμπλες του Σκιαφίνο της Πενιαρόλ στα ντέρμπι με τη… δική του Νασιονάλ!

«Ω, ναι! Εφηβος ήταν όταν είχε θαυμάσει τις κατά μέτωπο ντρίμπλες του Σκιαφίνο με το κεφάλι ψηλά και αγγίγματα της μπάλας με τη μύτη του παπουτσιού του, τα οποία τρέλαιναν τους αμυντικούς της ομάδας που αγαπούσε ο ίδιος... Εξυμνούσε για τους ίδιους λόγους τον Πούσκας, τον Μαραντόνα, τον Κρόιφ, τον Γκαρίντσα, βέβαια τον Πελέ, τον Ντι Στέφανο, τον Ζιζίνιο, τον Ντιντί, τον Κοπά και όχι μόνο αυτούς… Τον επίσης Βραζιλιάνο Ελένο που, όπως γράφει, “έκανε το κορμί του τόξο για να πετύχει ένα γκολ με ψαλίδι” το 1947! Κάθε παίκτη που άφηνε έμπνευση στον “χορευτικό πόλεμο”! Αυτός ήταν ο πλέον συνηθισμένος χαρακτηρισμός που αφιέρωνε ο Γκαλεάνο στο ποδόσφαιρο».