Τα αρπακτικά της Αφρικής

Δικτατορίες και διεφθαρμένα καθεστώτα, αδίστακτη εκμετάλλευση φτωχών ταλαντούχων παιδιών από Ευρωπαίους ατζέντηδες, Εμπολα και AIDS, μαζικές δολοφονίες από ένοπλες ομάδες σε αθλητικές αποστολές, τζιχαντιστές που κόβουν κεφάλια ποδοσφαιρόφιλων, άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τεράστια κέρδη για ελάχιστους σε βάρος των πολλών, στημένα ματς...

Μάλλον δεν πρόκειται για την κοινωνία και το ποδόσφαιρο που όλοι θα ονειρεύονταν!

Το Κόπα Αφρικα δεν έχει τίποτα από τη λάμψη ενός αντίστοιχου EURO ή Κόπα Αμέρικα, ή ακόμα κι από το ανερχόμενο ασιατικό Κύπελλο Εθνών. Είναι μια διοργάνωση που κουβαλάει όλες τις παθογένειες της ταλαιπωρημένης ηπείρου. Νεοαποικιοκρατία από τη Δύση, εμφύλιους σπαραγμούς, εξαθλίωση, απαξίωση της ανθρώπινης ζωής, «ανάπτυξη» στους δείκτες μόνο από και για αρπακτικά.

Το αφρικανικό ποδόσφαιρο συνεχίζει να τροφοδοτεί την «πλούσια» Ευρώπη με τεράστια ταλέντα, όπως ο Γιαγιά Τουρέ της Μάντσεστερ Σίτι ή ο Ζερβίνιο της Ρόμα, δύο από τα μεγάλα αστέρια του Κόπα Αφρικα. Ομως το ίδιο, αν και λαοφιλές, παραμένει στο περιθώριο, ρημαγμένο απ’ όλες τις απόψεις και δίχως προοπτική να σηκώσει κεφάλι.

Με λίγα λόγια, το Κόπα Αφρικα, μια φιέστα απελπισμένων, είναι εδώ για να μας θυμίσει πώς δεν πρέπει να είναι το ποδόσφαιρο και μια μεγάλη διοργάνωση. Είναι ακόμη ικανό να γεμίσει ενοχές τη Δύση, που επί αιώνες αρπάζει τον ιδρώτα και κάνει πλιάτσικο στον πλούτο της ηπείρου σε όλα τα επίπεδα, ακόμα και στον αθλητισμό, καταδικάζοντας την Αφρική στην αιώνια μιζέρια και δυστυχία.

Βιομηχανική επεξεργασία ταλέντων

Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 υπήρχαν λιγότεροι από 20 ξένοι στην Πρέμιερ Λιγκ. Μέχρι το 2000 ξεπέρασαν τους 250, με διαρκώς αυξητικές τάσεις στη μετά Μποσμάν εποχή. Το 1999 συνολικά στην Ευρώπη αγωνίζονταν 894 παίκτες από την Αφρική, με το 60% να παίζει σε τέσσερις χώρες: Γαλλία, Πορτογαλία, Βέλγιο και Γερμανία.

Στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στον χάρτη. Ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό οι Αφρικανοί που εργάζονται ως ποδοσφαιριστές στην Ευρώπη ακολουθούν τα προβλέψιμα μοτίβα που σχετίζονται με πρώην αποικιακές σχέσεις: οι περισσότεροι Αλγερινοί, Σενεγαλέζοι και Καμερουνέζοι βρίσκουν ποδοσφαιρική στέγη στη Γαλλία, το 60% των παικτών από τη Δημοκρατία του Κονγκό μεταναστεύει στο Βέλγιο, ενώ το 93% των ποδοσφαιριστών από την Αγκόλα προς την Πορτογαλία. Παραμένει, δηλαδή, έντονη η σύνδεση μπάλας-αποικιακών σχέσεων...

Για τις εύρωστες ευρωπαϊκές ομάδες, οι Αφρικανοί ποδοσφαιριστές μπορούν να θεωρηθούν ακόμα και σήμερα ως ένα σχετικά «φτηνό εργατικό δυναμικό».

Η «καλλιέργεια» και «βιομηχανική επεξεργασία» ταλέντων μοιάζει με έναν μικρότερης κλίμακας αντικατοπτρισμό των φυτειών της αποικιακής Αφρικής. Οι «ακαδημίες» που διοικούνται από μεγάλους ευρωπαϊκούς συλλόγους στην ήπειρο αναζητούν φτηνές πρώτες ύλες από ταλαντούχους παίκτες, τους οποίους επεξεργάζονται-εκπαιδεύουν δίχως μεγάλα οικονομικά κόστη, προκειμένου να στείλουν στο εξωτερικό το τελικό προϊόν, τους ποδοσφαιριστές, για να αποκομίσουν κέρδη.

Με αυτόν τον τρόπο όλοι κερδίζουν. Ομάδες, μάνατζερ και άλλοι. Τα αφρικανικά πρωταθλήματα παρακμάζουν, ενώ μόνο μια μειονοτική ελίτ παικτών θα κάνει, τελικά, υψηλά συμβόλαια.

Τον Δεκέμβριο του 2012 ο θρύλος του Καμερούν, Ροζέ Μιλά, δήλωνε: «Δεν είναι λίγα τα παιδιά που έφυγαν από το Καμερούν για την Ευρώπη σε μικρή ηλικία. Τελικά, κατέληξαν στον δρόμο. Οι αποικιοκρατικές τακτικές δεν έχουν σταματήσει. Και αυτό καταστρέφει πολλές ζωές παιδιών».

Κράτος Ι.Χ.

Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι κάθε χρόνο διεφθαρμένοι πρόεδροι κρατών, κυρίως από Αφρική και Μ. Ανατολή, εξάγουν από τα ταμεία των χωρών τους 20-30 δισ. ευρώ. Εν ενεργεία δικτάτορες καταδυναστεύουν τους λαούς τους, ειδικά στην Αφρική, ενώ παράλληλα ιδιοποιούνται τους φυσικούς πόρους των χωρών.

Ενας είναι και ο δικτάτορας Τεοντόρο Νγκέμα Ομπιάνγκ, δυνάστης της πετρελαιοπαραγωγού Ισημερινής Γουινέας από το 1979 και 8ος πλουσιότερος ηγέτης κράτους, σύμφωνα με το «Forbes». Ενώ η χώρα του έχει υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, το 80% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο φτώχειας, το 35% πεθαίνει πριν από τα 40 και το 58% δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό.

Την ίδια ώρα, ο γιος του δικτάτορα, Τεοντορίν Ομπιάνγκ, είναι υπουργός και ιδιοκτήτης έπαυλης στο Μαλιμπού, αξίας 35 εκατ. δολαρίων. Το κότερό του, το δεύτερο πολυτελέστερο παγκοσμίως, αξίζει 400 εκατ. δολάρια, όταν ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ισημερινής Γουινέας για Υγεία-Παιδεία δεν ξεπερνά τα 120 εκατ. δολάρια.

Δεν προκαλεί απορία, λοιπόν, γιατί το συγκεκριμένο «Ι.Χ. κρατίδιο» αποδέχτηκε να διοργανώσει το Κόπα Αφρικα, σαν μέσο προβολής και αρπαχτής του καθεστώτος, φυσικά. Η Ισημερινή Γουινέα συγκαταλέγεται στις λίστες με τις 10 πιο διεφθαρμένες χώρες του πλανήτη. Δεκάδες εκτελέσεις κρατούμενων αντιφρονούντων, εξάλλου, έγιναν τον περασμένο Μάρτιο, δύο εβδομάδες πριν από την επίσημη κατάργηση της θανατικής ποινής…

Το παράδειγμα – εφιαλτης του 16χρονου Ντζίκι

Οι ακριβοπληρωμένοι Αφρικανοί σταρ μεγάλων ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων χρησιμοποιούνται σαν «κράχτες» από επιτήδειους μάνατζερ, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τα όνειρα φτωχών παιδιών. Η ξεχασμένη σπαρακτική ιστορία του 16χρονου Ντζίκι, που δημοσιεύτηκε στην «Guardian» τον Δεκέμβριο του 1998, είναι ενδεικτική.

Το 1996, ο 16χρονος Ντζίκι ήταν χαρισματικός σκόρερ, εγγεγραμμένος στο πρόγραμμα εκπαίδευσης νέων της Ολιμπίκ Μ’ Βολί του Καμερούν. Ονειρευόταν το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, όπου τα «στάδια είναι όμορφα, οι στολές πάντα ολοκαίνουργιες και τους παίκτες τούς κανακεύουν. Αυτό θέλαμε όλοι».

Ξένοι ανιχνευτές ταλέντων επισκέπτονταν συχνά την ομάδα και η σειρά του Ντζίκι ήρθε γρήγορα: του έκανε πρόταση η γαλλική Μονπελιέ! Εκεί δεν πληρωνόταν. Είχε όμως ό,τι χρειαζόταν. Μέσα σε έναν μήνα άρχισε ο εφιάλτης. Αφού τον εντόπισε η βελγική Γάνδη, του πρόσφερε δελεαστικό επαγγελματικό συμβόλαιο - κάτι αδύνατο στη Γαλλία όπου απαγορεύεται να γίνει επαγγελματίας ένας ανήλικος ποδοσφαιριστής.

Ο Ντζίκι ταξίδεψε για τη Γάνδη με τρίμηνη βίζα και συμμετείχε στις προπονήσεις για έναν μήνα χωρίς ποτέ να πληρωθεί γι’ αυτό. Δύο μήνες μετά, η Μονπελιέ δεν μπορούσε πια να περιμένει άλλο και τον ενημέρωσαν ότι δεν χρειάζονταν πλέον τις υπηρεσίες του. Μια εβδομάδα αργότερα, το ίδιο έκανε και η Γάνδη! Ο Ντζίκι βρέθηκε μόνος σε μια ξένη χώρα, χωρίς καν χρήματα για το εισιτήριο της επιστροφής στην πατρίδα του. Μέσα σε λίγες εβδομάδες θα έληγε και η βίζα του. Σύντομα θα γινόταν ένας παράνομος μετανάστης.

Ενας γλυκομίλητος Ευρωπαίος ατζέντης έκανε τότε την εμφάνισή του, τον Μάιο του 1997, και του υποσχέθηκε να τον σώσει. Η πρόταση, δελεαστική: Μια άλλη ομάδα Α’ Εθνικής, η Μαλίν, ήταν διατεθειμένη να του προσφέρει διετές συμβόλαιο.

Υπήρχε μόνο ένας όρος: ο Ντζίκι πρώτα θα έπρεπε να υπογράψει με τον ατζέντη. Και το συμβόλαιο όριζε σαφώς ότι θα έπαιρνε ο ατζέντης μια προμήθεια 5% των καθαρών εσόδων. Ο Ντζίκι ορκίζεται ότι το 5% έγινε ανεξήγητα 50%, αμέσως μετά την υπογραφή του συμβολαίου.

«Ημουν απελπισμένος, παράνομος μετανάστης, χωρίς δεκάρα», λέει. «Ο ατζέντης επωφελήθηκε από την κατάστασή μου. Εγινα θύμα δουλεμπορίου, αλλά μου πήρε καιρό για να το συνειδητοποιήσω».

Ο ατζέντης χρησιμοποίησε και σωματική βία. Η ομάδα έδιωξε τον Ντζίκι αμέσως. Ο ίδιος χρειάστηκε χρόνια για να ανακάμψει από τις τραυματικές «ευρωπαϊκές» εμπειρίες του...

Πέντε στις δέκα

Η βία και η έλλειψη ασφάλειας οδηγούν συχνά σε μεγάλες τραγωδίες στα αφρικανικά γήπεδα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις δέκα πιο πολύνεκρες μαύρες στιγμές του παγκόσμιου ποδοσφαίρου, οι πέντε έχουν γίνει επί αφρικανικού εδάφους.

Συγκεκριμένα, στον μεγάλο κατάλογο των ποδοσφαιρικών τραγωδιών μπήκε η αναμέτρηση Αλ Μάσρι - Αλ Αχλί στο Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου το 2012, όταν στα αιματηρά επεισόδια έχασαν τη ζωή τους 79 άνθρωποι.

Από επεισόδια στο Χαρτς - Κουμάσι στην Γκάνα το 2001 πέθαναν 126 φίλαθλοι, το 1974 στην Αίγυπτο σκοτώθηκαν 48 θεατές όταν σε γήπεδο 40.000 θέσεων στοιβάχτηκαν διπλάσιοι οπαδοί, το 1991 και το 2001 στη Ν. Αφρική στα ντέρμπι Ορλάντο - Κάιζερ Τσίφς υπήρξαν, αντίστοιχα, 43 και 42 νεκροί λόγω συγκρούσεων οπαδών.

Αν και είχε συνδιοργανώσει με την Γκαμπόν το 2012 το Κόπα Αφρικα, η Ισημερινή Γουινέα βρέθηκε εντελώς απροετοίμαστη.

Τα τρία από τα τέσσερα γήπεδα είναι μικρής χωρητικότητας (8, 10, 15 και 35 χιλιάδων θέσεων) και δεν ικανοποιούν τα στάνταρ.

Αρκετές αποστολές, εξάλλου, αντιμετωπίζουν προβλήματα στη διαμονή τους στην Ισημερινή Γουινέα, όπως αυτή του Κονγκό, που δεν είχε νερό και ηλεκτρικό ρεύμα για μέρες στο ξενοδοχείο.

Ποδόσφαιρο και τρομοκρατία

Ενοπλες ομάδες και τρομοκρατικές οργανώσεις αλωνίζουν στην Αφρική, ενώ και οι τζιχαντιστές του ISIS, που αποκεφαλίζει παιδιά επειδή απλά βλέπουν ποδόσφαιρο, ριζώνουν σιγά σιγά σε Λιβύη και Αίγυπτο. Είναι κάτι που κάνει τους ειδικούς να μην αποκλείουν ακόμα και επιθέσεις σε γήπεδα.

Ενα αιματηρό περιστατικό, εξάλλου, χτύπησε και στο Κόπα Αφρικα της Αγκόλας το 2010. Τότε, είχε γίνει επίθεση από ένοπλους αυτονομιστές αντάρτες στο λεωφορείο της αποστολής του Τόγκο, με νεκρό τον οδηγό και τραυματίες διεθνείς ποδοσφαιριστές.

AIDS και γήπεδα

Ο εφιάλτης του Εμπολα και οι φόβοι εξάπλωσης της επιδημίας σε περισσότερες αφρικανικές χώρες ήταν η αιτία που τελευταία στιγμή το Μαρόκο αποφάσισε να μη διοργανώσει το Κόπα Αφρικα, αν και του είχε ανατεθεί.

Πολλές χώρες αρνήθηκαν κι αυτές να «φορτωθούν» το τουρνουά, όπως η Ν. Αφρική ή η Αίγυπτος. Ετσι, τελικά δόθηκε τον Νοέμβριο στην Ισημερινή Γουινέα, τη μικρότερη χώρα της ηπειρωτικής Αφρικής σε σχέση με τον πληθυσμό των 690.000 κατοίκων της!

Να θυμίσουμε ότι ένας άλλος θανατηφόρος ιός, αυτός του AIDS, που θερίζει την ήπειρο επί δεκαετίες, ήταν από τους μεγάλους πονοκεφάλους για το Μουντιάλ 2010 στη Ν. Αφρική. Μιλάμε για μια χώρα όπου υπάρχουν 6,4 εκατομμύρια οροθετικοί, ενώ καταγράφονται περίπου 400.000 νέες μολύνσεις ετησίως.

Οι κυβερνήσεις, που επικαλούνται το υψηλό οικονομικό κόστος πρόληψης κι αντιμετώπισης του ιού, δεν δίστασαν να κάνουν πανάκριβα έργα και «αχρείαστα» στάδια για το Παγκόσμιο Κύπελλο.

Τέλος, στις 18 Ιανουαρίου, γνωστοποιήθηκε ότι ο Ασαμόα Τζαν, μέλος της Γκάνας στο Κόπα Αφρικα, διαγνώστηκε με ελονοσία.

Τα στημένα

Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα θα ήταν αδύνατον να απουσιάζουν τα σκάνδαλα ποδοσφαιρικής διαφθοράς, όπως αυτό του Εϊμος Αντάμου, που το 2010 τιμωρήθηκε από τη FIFA επειδή ενεπλάκη σε υποθέσεις δωροδοκίας για την ανάθεση των Μουντιάλ 2018 και 2022.

Επίσης, όταν τον Φεβρουάριο του 2013 η Europol έκανε ανακοινώσεις για τα μεγάλα κυκλώματα των στημένων παιχνιδιών, είχε τονίσει ότι «από τα συνολικά 680 ύποπτα παιχνίδια, τα 380 έχουν γίνει στην Ευρώπη, ενώ τα υπόλοιπα 300 αφορούν πρωτίστως Αφρική, Ασία, και δευτερευόντως την αμερικανική ήπειρο».