Στα χνάρια του «Μαύρου Πάνθηρα»

Αφιερώματα, ναι μεν με λύπη, αλλά παράλληλα με περηφάνια και ψηλά το κεφάλι, αφού έτσι έπαιζε κι ο ίδιος ακόμη κι αν η εξέλιξη του παιχνιδιού της Μπενφίκα ή της Εθνικής Πορτογαλίας ήταν δυσάρεστη...

«Με το κεφάλι ψηλά», λοιπόν, είναι η έκφραση που κυριάρχησε την περασμένη Δευτέρα στη νοτιοανατολική Αφρική και στο δυτικό άκρο της Μεσογείου, πηγαία υπογραφή των αναφορών για τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τον θάνατο του Εουσέμπιο. Στη γενέτειρα Μοζαμβίκη, πορτογαλική αποικία που ανεξαρτητοποιήθηκε μόλις το 1975, όσο και στην Πορτογαλία αντίστοιχα...

«Μαύρος Πάνθηρας» ήταν το προσωνύμιό του και ως τέτοιος αντιμετωπίστηκε και μετά από ένα χρόνο απουσίας... Στη Μοζαμβίκη όπου γεννήθηκε, στις 25 Ιανουαρίου του 1942, αναφορές της τοπικής τηλεόρασης υπό τους ήχους των τοπικών ξυλόφωνων μουσικών οργάνων που ξέρουν να υμνούν, να χαίρονται αλλά και να θρηνούν με ρυθμούς σάλσα και καλίψο, όμοιους μ’ εκείνους της κεντρικής Αφρικής, ή με ήχους μερέγκε, όμοιους με της γειτονικής Αγκόλα.

Αλλά και στην Πορτογαλία, όπου ανέπτυξε αλησμόνητα χαρίσματα, όπως το δυνατό σουτ, η κλειστή ντρίμπλα, η ταχύτητα στην κίνηση παρά την εντυπωσιακή σωματική διάπλαση. Ετρεχε τα 100 μέτρα σε 11’’, χρόνος κοντά στο παγκόσμιο ρεκόρ της εποχής του!

Από τότε που φυγαδεύτηκε (κυριολεκτικά!) από την αφρικανική γη στην Ιβηρική χερσόνησο, ο παραλληλισμός που επέλεξαν φίλοι του και πρώτοι συμπαίκτες στη γενέτειρα για να χαρακτηρίσουν την πληθωρική παρουσία του ήταν η ομοιότητα με τον ποταμό Ζαμβέζη, που ναι μεν δίνει ζωή στις καταπράσινες κοιλάδες της Μοζαμβίκης, αλλά χωρίζει και τη χώρα στα δύο... Με τρυφερότητα ως άλλο μνημόσυνο, λοιπόν, οι Αφρικανοί θυμήθηκαν τη Δευτέρα το παράπονο, ότι προτίμησε να πάρει πορτογαλική υπηκοότητα και να φύγει από τη γενέτειρα το 1957, αλλά «αμέσως μετά» (όπως μας βεβαίωσε στέλεχος της διπλωματικής αντιπροσωπείας των Αφρικανών στην Αθήνα) «είπαν ότι στην Ευρώπη μπόρεσε ν’ ανθήσει το ταλέντο του, όσο κι αν δεν μας άρεσε γιατί ήταν παιδί μας»!

Στη Μοζαμβίκη, ο Εουσέμπιο ντα Σίλβα Φερέιρα, γιος του λευκού σιδηροδρομικού και της ντόπιας μαύρης μητέρας, επίσης θυμήθηκαν μέσω μαρτυρίας ακόμη και του υπέργηρου δασκάλου του: «Εφευγε από το σχολείο κι έπαιζε ποδόσφαιρο ξυπόλητος. Εστελνε την μπάλα όπου εκείνος ήθελε, αν και ήταν φτιαγμένη από πανιά και χαρτιά!»

Με γείτονες και συμμαθητές του είχαν ονομάσει την ομάδα της παρέας «Οs Βrasileiros» γιατί στα χρόνια του ‘50 είχε αρχίσει να ανατέλλει το ερωτικό ποδόσφαιρο της Εθνικής Βραζιλίας. Η ζωή του άλλαξε το 1957... Τότε, ήδη παίκτης της τοπικής Σπόρτινγκ στην πρωτεύουσα Λορέντσο Μαρκές, που ήταν το πρώτο όνομα του σημερινού Μοπούτο, τράβηξε το βλέμμα του Βραζιλιάνου Κάρλος Μπάουερ. Αμέσως τον πρότεινε στον προπονητή της Μπενφίκα και αργότερα του Παναθηναϊκού Μπέλα Γκούντμαν. Τότε προέκυψε η διαμάχη για την απόκτησή του... Βλέπετε, η αφρικανική Σπόρτινγκ ήταν θυγατρική της Σπόρτινγκ Λισαβόνας και η ομάδα-γέφυρα για την υπόδειξη μαύρων ταλέντων προς την άλλη μεγάλη ομάδα της πορτογαλικής πρωτεύουσας... Η Σπόρτινγκ, λοιπόν, αισθανόμενη... κάτοχος του μικρού Εουσέμπιο, ήθελε να τον αποκτήσει χωρίς χρήματα «ως υπό δοκιμή ταλέντο μέχρι να ωριμάσει», ενώ η Μπενφίκα έστειλε στέλεχός της στη νοτιοανατολική Αφρική για να συναντήσει την οικογένεια του πολλά υποσχόμενου ταλέντου. Ο πατέρας του είχε πεθάνει σε νεαρή ηλικία και οι διαπραγματεύσεις έγιναν με τη μητέρα και τον αδελφό του... Η πρόταση της Μπενφίκα ήταν 1.000 εσκούδος, ο αδελφός του ζήτησε τα διπλάσια, ο απεσταλμένος διαπραγματευτής συμφώνησε και η μητέρα υπέγραψε το πρώτο συμβόλαιο!

«Η Μπενφίκα θα έδινε όσα κι αν ζητούσε η οικογένεια Εουσέμπιο, γιατί ο απεσταλμένος είχε λάβει εντολή από τον προπονητή Γκούντμαν... «Θέλω πάση θυσία αυτόν τον παίκτη»! Το θυμήθηκε μιλώντας τη Δευτέρα στην πορτογαλική τηλεόραση ο παλιός παράγοντας της ομάδας Ζοάο Μπράντου...

Η φυγάδευση και η δόξα

Η Σπόρτινγκ Λισαβόνας επιχειρούσε να αποδείξει ότι το συμβόλαιο ήταν ανεπίσημο, άρα άκυρο! Ετσι η Μπενφίκα αποφάσισε την απαγωγή(!) του Εουσέμπιο από τη Μοζαμβίκη! Φυγαδεύτηκε με το ψεύτικο όνομα Ρουθ Μαλόσο στο Αλγκάρβε της Πορτογαλίας μέχρι να κοπάσει ο θόρυβος! Από το φιλικό της Μπενφίκα με την Ατλέτικο ντε Πορτουγκάλ στις 23 Μαΐου 1961 (4-1 με τρία γκολ του 19χρονου από την πορτογαλική αποικία Μοζαμβίκη...) και επίσημα από τις 10 Ιουνίου στο παιχνίδι πρωταθλήματος με την Μπελενένσες (4-0 με δικό του γκολ) άρχισε η ξεχωριστή παρουσία του στην Μπενφίκα (1961-1975) που τον κατατάσσει σ’ έναν από τους κορυφαίους όλων των εποχών. Συνολικά, πέτυχε ως ελεύθερος επιθετικός της Μπενφίκα 638 γκολ σε 614 παιχνίδια. Γιόρτασε το Κύπελλο Πρωταθλητριών του 1962 (5-3 τη Ρεάλ Μ. στο Αμστερνταμ) με δυο δικά του γκολ, ενώ έφυγε χαμένος από δύο τελικούς, το 1963 και το 1965, απέναντι σε Μίλαν (2-1) και Ιντερ (1-0) αντίστοιχα.

Αναδείχθηκε κορυφαίος Ευρωπαίος ποδοσφαιριστής (1965), πρώτος Ευρωπαίος σκόρερ (1968, 1973) σε επτά περιόδους, πρώτος σκόρερ στο πορτογαλικό πρωτάθλημα (1964, ‘65, ‘66, ‘67, ‘68, ‘70, ‘73). Εκεί γιόρτασε με την Μπενφίκα 11 πρωταθλήματα (1961, ‘63, ‘64, ‘65, ‘67, ‘68, ‘69, ‘71, ‘72, ‘73, ‘75) και πέντε κύπελλα (1962, ‘64, ‘69, ‘70, ‘72).

Συνώνυμος της Εθνικής Πορτογαλίας: 63 συμμετοχές, 41 γκολ. Τρίτη θέση στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1966 στην Αγγλία (2-1 τη Σοβιετική Ενωση στον μικρό τελικό) όταν και έγιναν δυο ιστορικά παιχνίδια με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Δυο δικά του γκολ, με κεφαλιά το 2-0 και σουτ-δυναμίτη το 3-0 στη νίκη με 3-1 απέναντι στη Βραζιλία που έγινε γνωστή και για τον τραυματισμό του Πελέ και τέσσερα γκολ που απέτρεψαν την έκπληξη στον προημιτελικό με τους Βορειοκορεάτες (5-3). Οι Ασιάτες είχαν προηγηθεί με 3-0 αλλά με τέσσερα γκολ του Εουσέμπιο και ένα του Αουγκούστο, η Πορτογαλία προκρίθηκε στον ημιτελικό.