Συντηρητική συνύπαρξη

Η βαριά σιδερένια εξώπορτα προδίδει την «ηλικία» του κτιρίου της οδού Ανθίμου Γαζή. Στην κορυφή της αναγράφεται με μεγάλα στοιχεία «1876», με κορωνίδα το όνομα της ιστορικής αλλά ιδιόρρυθμης εφημερίδας, της 6ης γηραιότερης από τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Είχαν προηγηθεί η «Εφημερίς» του Δ. Κορομηλά (1873), η «Νέα Εφημερίς» του Ι. Καμπούρογλου (1881), η «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη (1883), οι «Καιροί» του Π. Κανελλίδη (1883) και το «Αστυ» του Θέμου Αννινου (1890).

Εχει ενδιαφέρον ότι οι περισσότεροι εκδότες ήταν νεαρής ηλικίας, από 23 έως 35 ετών και υψηλής μόρφωσης, ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα. Δεν ήταν τυχαία και τα δύο στοιχεία, αφού η πρώτη εκδοτική άνοιξη ήταν ένας καινούργιος τομέας επιχειρηματικής δραστηριότητας και γοήτευε ιδιαίτερα τους νέους. Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια για να φτάσουμε στην «εφημεριδοκρατία», που ξεκίνησε από την εποχή του Χαρίλαου Τρικούπη και συνεχίστηκε ώς τις ημέρες μας με κάποιους εκδότες να επαίρονται ότι «ανεβάζουν και κατεβάζουν κυβερνήσεις».

Η «Εστία» πάντως ξεκίνησε το 1871 ως εβδομαδιαίο λογοτεχνικό περιοδικό, υπό τη διεύθυνση του Παύλου Διομήδη. Υστερα από μια προβληματική πορεία μεταβιβάστηκε στον ποιητή Γεώργιο Δροσίνη, ο οποίος και τη μετέτρεψε σε ημερήσια εφημερίδα. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε την 6η Μαρτίου 1894, «Μετ' αισθήματος ελπίδος χρηστής», όπως ανέφερε στο κύριο άρθρο της, διευκρινίζοντας ότι το εγχείρημα αφορούσε πολιτικό και φιλολογικό φύλλο. Με το πολυτονικό σύστημα της εποχής που διατηρεί ώς σήμερα, το κείμενο κατέληγε: «Ανάπτομεν τον πυρσόν της Εστίας, επικαλούμενοι την αρωγήν και συμπάθειαν του Κοινού, επί τη ελπίδι ότι ως έπαθλον των θυσιών και των αγώνων ημών θα αναδείξωμεν την Εστίαν Εστιάδα αληθή, ξένη προς τα πάθη και τας υπερβολάς, τιμίαν και πιστήν εν τω αυτής σεμνώ υπουργήματι, Ιέρειαν της Αληθείας δυναμένην ακατακρίτως να αίρη υψηλά την αμίαντον αυτής και φωτεινήν δάδα».

Το 1897 ο Γ. Δροσίνης μεταβίβασε την εφημερίδα στους Σπύρο Δάσιο και Αδωνι Κύρου, ο οποίος από το 1900 έγινε ο μοναδικός ιδιοκτήτης της. Γιος του Κύρου Ιωαννίδη και της Ευφροσύνης Λιασίδη, γεννήθηκε το 1870 στην Κύπρο. Πολύ γρήγορα έμεινε ορφανός και μεγάλωσε με τη φροντίδα των αδελφών της μητέρας του. Ενήλικος, έπειτα από σπουδές στην Αλεξάνδρεια και το Λονδίνο, επέλεξε ως επίθετο το μικρό όνομα του πατέρα του και πλέον είναι ο Αδωνις Κύρου. Με την οικονομική στήριξη της οικογένειάς του, αγόρασε την «Εστία» στην οποία είχε ήδη κάνει την εμφάνισή του ως αρθρογράφος.

Παρέμεινε στο τιμόνι της εφημερίδας ώς το 1919 και μετά τον πρόωρο θάνατό του τον διαδέχθηκε ο γιος του Αχιλλέας. Το 1950 η σκυτάλη περιήλθε στον γιο του Κύρο και από το 1974 στον γιο του Αδωνι και τον έγγονό του Αλ. Ζαούση. Ηταν αυτοί που την πούλησαν την περασμένη εβδομάδα στον εκδότη Γ. Φιλιππάκη, της συντηρητικής «Δημοκρατίας» και της σκανδαλοθηρικής «Espresso».

Η σύγχρονη συντηρητικών πεποιθήσεων «Εστία» ξεκίνησε ως εφημερίδα του προοδευτικού χώρου και μάλιστα η έκδοσή της συνοδεύτηκε από πολλούς νεωτερισμούς. Για παράδειγμα, είναι η μόνη που έχει το εξώφυλλό της στη δεξιά σελίδα. Η ανορθόδοξη επιλογή συνδέεται με την πρόθεση των εκδοτών της να δημιουργείται ένα εξωτερικό δισέλιδο, «σαλόνι» σύμφωνα με τη δημοσιογραφική ορολογία, όπως ισχύει στις εσωτερικές σελίδες όλων των εφημερίδων.

Δεν ήταν όμως η μόνη αλλαγή που έφερε ο «γενάρχης» Αδωνις Κύρου. Ηταν ο εμπνευστής του πολιτικού σχολίου και της περιληπτικής ειδησεογραφίας, αλλά και αυτός που εγκαινίασε τις χρυσοφόρες «Μικρές Αγγελίες». Αναφορές στις ιστορικές επιφυλλίδες της και κυρίως στα ρεπορτάζ της κάνει ο δημοσιογράφος και καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Νίκος Μπακουνάκης στο βιβλίο του «Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ. Η αφήγηση στις ελληνικές εφημερίδες, 19ος και 20ός αιώνας». Τις πρώτες δεκαετίες ευτύχησε να έχει συνεργάτες την αφρόκρεμα της ελληνικής λογοτεχνίας, αφού εκτός από τον Γ. Δροσίνη αρθρογραφούσαν οι Κωστής Παλαμάς, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Εμμανουήλ Ροΐδης, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Γεώργιος Σουρής, Σπύρος Μελάς, Ιωάννης Πολέμης και πολλοί άλλοι.

Διατηρεί ώς σήμερα το πολυτονικό σύστημα, ενώ ώς το 1997 τυπωνόταν με τη μέθοδο της λινοτυπίας. Στην πολυτάραχη διαδρομή της χρειάστηκε να διακόψει την έκδοσή της τέσσερις φορές. Η πρώτη απαγόρευση έγινε το 1916 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και διήρκεσε ώς τον Μάρτιο του επόμενου έτους. Η δεύτερη επιβλήθηκε λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ η δικτατορία του Πάγκαλου της έβαλε δύο φορές λουκέτο. Υπάρχει και μια πέμπτη, οικειοθελής αυτή φορά, διακοπή το καλοκαίρι του 1941 που συνεχίστηκε σε όλη τη γερμανική κατοχή.

Τα πρώτα γραφεία της «Εστίας» ήταν στην οδό Νομισματοκοπείου, τη σημερινή Ι. Παπαρρηγοπούλου στην ανατολική πλευρά της πλατείας Κλαυθμώνος. Γρήγορα μετακόμισε στην οδό Κοραή, δίπλα στο περίφημο φιλολογικό καφενείο του Γαμβέτα. Παρέμεινε ώς το 1916, όταν οι οπαδοί του Βενιζέλου κατέστρεψαν τα γραφεία της και έτσι μεταφέρθηκε στο ιδιόκτητο κτίριο της οδού Ανθίμου Γαζή, όπου ήδη λειτουργούσαν το τυπογραφείο και το πιεστήριο της επιχείρησης.

Το νεοκλασικό είναι άγνωστου αρχιτέκτονα και κατασκευάστηκε το 1876. Θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο μνημειακός κλασικισμός είχε αρχίσει να υποχωρεί. Διαθέτει συμμετρική πρόσοψη, με μόνη «παραφωνία» τη βαριά σιδερένια εξώπορτα που οδηγούσε στους πάνω ορόφους. Ο διάκοσμος περιορίζεται στα μαρμάρινα μπαλκόνια και τα περίτεχνα, επίσης από λευκό μάρμαρο, φουρούσια που τα στηρίζουν. Στο ισόγειο, όπου λειτουργούσαν τα μηχανήματα έκδοσης, κυριαρχούν οι μαρμάρινοι πεσσοί που καταλήγουν σε κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού.

1. Εμεινε στα σχέδια

Το ιστορικό κτίριο έχει πάψει να χρησιμοποιείται από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, οπότε τα γραφεία της «Εστίας» μεταφέρθηκαν στην οδό Αμερικής. Εκπονήθηκε μελέτη αναστήλωσης, η οποία εγκρίθηκε από την Πολεοδομία της Αθήνας το 2004, χωρίς όμως να υλοποιηθεί.

2. Ανθρωποκεντρικά θέματα

Ο πρωτοπόρος και πολυσχιδής Γεώργιος Δροσίνης (1859-1951) ήταν ο πρώτος που συνειδητοποίησε την ανάγκη του ρεπορτάζ με επίκεντρο τον άνθρωπο. Στα απομνημονεύματά του περιγράφει πώς η «Εστία» κέρδισε το κοινό στα πρώτα βήματά της όταν πρωτοτύπησε καλύπτοντας τις επιπτώσεις του μεγάλου σεισμού στην Αταλάντη, λίγες ημέρες μετά την έκδοσή της, στις 20 Απριλίου του 1894.

3. Το στενάκι Ανθίμου Γαζή

Ο μικρός δρόμος του κέντρου φέρει το όνομα του σημαντικού δάσκαλου και αγωνιστή Ανθίμου Γαζή (1764-1828). Από τα πρώτα μέλη της Φιλικής Εταιρείας, είχε κηρύξει την Επανάσταση στη Θεσσαλία την 1η Μαΐου 1821 και λίγες ημέρες μετά εξέδωσε διακήρυξη με τα οράματα του Ρήγα Φεραίου. Είναι ένα ακόμη δείγμα της «τιμής» που επιφύλαξαν οι κυβερνώντες για ορισμένους πρωτεργάτες του μεγάλου ξεσηκωμού.