Οργάνωση «από τα κάτω» σε καιρό κρίσης

Οψεις της συλλογικής αλληλεγγύης στον καιρό της κρίσης, όπως συγκροτήθηκαν σε τυπικές και άτυπες μορφές προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συνέπειές της στον δοκιμαζόμενο πληθυσμό, δεδομένης της αδυναμίας των κρατικών φορέων, έρευνες γύρω από τις παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν αυτό το διάστημα αλλά και θεωρητικές αναζητήσεις για την ίδια την έννοια της αλληλεγγύης και των κοινών παρουσιάστηκαν στο διήμερο επιστημονικό συμπόσιο του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με θέμα «Κοινωνία Πολιτών και Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία».

Διάστημα στη διάρκεια του οποίου αναδείχτηκαν δυναμικά νέες και ποικίλες εκφάνσεις της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, «διαδικασίες με θεμελιώδες οικονομικό και κοινωνικό περιεχόμενο ιστορικών διαστάσεων, το οποίο είναι εναλλακτικό και συγχρόνως λειτουργεί εντός του συστήματος που κυριαρχεί από τον 18ο αιώνα» που ωστόσο συντελέστηκαν σε ένα «εξαιρετικά βραχύ χρονικό διάστημα, ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι αναφερόμαστε σε ένα πεδίο όπου δοκιμάζονται οι διαδικασίες που αφορούν τις σχέσεις ιδιοκτησίας, οι εργασιακές σχέσεις, η απεύθυνση σε όρους συλλογικότητας των μελών ή/και ευρύτερου κοινωνικού χώρου, ο τρόπος λήψης των αποφάσεων, οι κανόνες για τη διαχείριση του πλεονάσματος ή/και του κέρδους κ.α.» ήταν τα σημεία στα οποία στάθηκε στον χαιρετισμό του ο ειδικός γραμματέας Κ.ΑΛ.

Ο Ευάγγελος Νικολαΐδης, ο οποίος αφού αναφέρθηκε στη θέσπιση των δυο νόμων (4019/11 και 4430/16) εκτίμησε ότι «η αποτίμηση των διαφορετικών χαρακτηριστικών των περιόδων 2010-’15 και 2016-σήμερα, συνιστά ενδιαφέρον πεδίο μελέτης και συγχρόνως απαραίτητη προϋπόθεση για την επανεξέταση και ενδεχομένως την προσαρμογή πολιτικών και θεσμών».

Από τις μελέτες που παρουσιάστηκαν αναδείχτηκε η ποικιλομορφία των εγχειρημάτων και των προσδοκιών τους αλλά και η αδυναμία του πεδίου να κατανοήσει τον εαυτό του, η συνύπαρξη συλλογικοτήτων που η λειτουργία τους στοχεύει στην κοινωνική αλλαγή, καθώς εφαρμόζουν εναλλακτικούς τρόπους οργάνωσης με περισσότερο ρεφορμιστικές που δεν αμφισβητούν έμπρακτα τις κυρίαρχες μορφές οργάνωσης, η πολυδιάστατη δραστηριοποίησή τους που σαν βασικό μέλημα έχει τη στήριξη των πλέον ευπαθών ομάδων για την αντιμετώπιση των βασικών τους αναγκών.

Χαρακτηριστική ήταν η εισήγηση του διδάσκοντα στο Πάντειο Νίκου Κουραχάνη, «η διαχείριση της ακραίας φτώχειας και ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών», ο οποίος μέσα από τη σύνθεση δυο ερευνών πεδίου που εκπονήθηκαν την τελευταία τριετία- για τα μέτρα κοινωνικής προστασίας για τους άστεγους η πρώτη και τους αιτούντες άσυλο η δεύτερη, μελέτησε το βάρος των παρεμβάσεων που επωμίζονται οι ΜΚΟ.

Προκρίνοντας ως «σημαντικότερη θεωρητική εξέλιξη τη νομιμοποίηση ενός υπολειμματικού μοντέλου κοινωνικής πολιτικής» ακόμη και σε καταστάσεις όπου το δικαίωμα στην ανθρώπινη επιβίωση βρίσκεται σε ευθεία απειλή.

«Και στις δυο περιπτώσεις το περιεχόμενο των δράσεων κοινωνικής πολιτικής που αναπτύσσουν οι ΜΚΟ αφορά την παυσίπονη κάλυψη των απολύτως απαραίτητων βασικών βιοτικών αναγκών.

»Πρόκειται, δηλαδή, για παρεμβάσεις που δεν καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν τα κοινωνικά προβλήματα. Αντίθετα, εξαντλούνται στην οριακή διαχείριση της ανθρώπινης εξαθλίωσης με βασικό σκοπό την αποτροπή μαζικών θανάτων των ακραία φτωχών» είναι το βασικό συμπέρασμά του.

Στο συμπόσιο παρουσιάστηκαν έρευνες σε δείγμα περίπου 500 συλλογικών εγχειρημάτων που έχουν τυπική ή πιο άτυπη μορφή, εξετάστηκαν οι εναλλακτικές μορφές ανθεκτικότητας σε καιρούς κρίσης, κατατέθηκε η ερευνητική διαπίστωση ότι κάποιες οργανώσεις εναλλακτικών δράσεων που δημιουργήθηκαν στην κρίση είχαν βραχύ βίο και σύντομα αδρανοποιήθηκαν.

Με το δεδομένο ότι η έκρηξη αυτών των άτυπων συλλογικών μορφών αλληλεγγύης πυροδοτήθηκε στην κρίση και τον λόγο περί «αναζωογόνησης» της κοινωνίας των πολιτών που αυτές οι δράσεις ενέπνευσαν η επίκουρη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Κρήτης Στεφανία Καλογεράκη έθεσε το ερώτημα κατά πόσο ισχύει κάτι τέτοιο, αφού αφενός «η ανάπτυξη μιας ισχυρής κοινωνίας των πολιτών δεν επιβάλλεται από εξωτερικές πιέσεις, αλλά προϋποθέτει τις ελεύθερες επιλογές των πολιτών να συμμετάσχουν και να αναπτύσσουν συλλογικές μορφές δράσεις» και αφετέρου καθώς η ανάδυση αυτών των μορφών δράσης συνέβη σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως «μια πράξη αντίστασης μια μορφή τελικής επιβίωσης στις πολιτικές λιτότητας και στην αδυναμία του κράτους να στηρίξει ευπαθείς ομάδες».

Τις «έμφυλες όψεις της κοινωνίας πολιτών την περίοδο 2010-2014» παρουσίασε η επισκέπτρια ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Κατερίνα Λουκίδου.

Σύμφωνα με τη μελέτη της, σε 42 οργανώσεις στη Θεσσαλονίκη διαπίστωσε διευρυμένη συμμετοχή των γυναικών στον βασικό πυρήνα των οργανώσεων στο σύνολο του δείγματος την περίοδο της κρίσης και πολύ περισσότερο στις άτυπεςοργανώσεις.

Κατά πόσο λειτουργεί η είσοδος των γυναικών στην κοινωνία πολιτών ανατρεπτικά προς το πρότυπο πατριαρχικής οργάνωσής της;

«Η γυναικεία συμμετοχή συνδέεται με την άτυπη οργάνωση, με μικρές σε μέγεθος οργανώσεις που είναι εσωστρεφείς και με αντικείμενα που παραδοσιακά συνδέονται με τον έμφυλο καταμερισμό εργασίας, αναπαράγουν τις έμφυλες ιεραρχίες όπως η κάλυψη αναγκών φροντίδας. Τα πατριαρχικά στερεότυπα των κοινωνικών έμφυλων ρόλων, αντί να ανατραπούν, επεκτείνονται στη σφαίρα της κοινωνίας πολιτών» είναι το συμπέρασμά της.

Εκτύπωση