Το μπλουζ του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου

Το ‘Freewheelin' Bob Dylan’ είναι το δεύτερο άλμπουμ που ηχογραφήθηκε σε στούντιο από τον νομπελίστα, πια, τραγουδοποιό, που κυκλοφόρησε στις 27 Μαΐου  1963, από την Κολούμπια. Ενώ το ντεμπούτο άλμπουμ του Μπομπ Ντύλαν, περιείχε μόνο δύο πρωτότυπα τραγούδια, το Freewheelin αντιπροσώπευε την αρχή της ανάμιξης του Ντύλαν και των ηχογραφήσεων σύγχρονων φράσεων μαζί με   παραδοσιακές μελωδίες.

Ο πρώτος του δίσκος, δεν είχε σημαντική εμπορική επιτυχία. Αλλά σε αντίθεση, η φήμη και η δημόσια εμφάνιση του τραγουδοποιού, βρίσκονται σε ανοδική πορεία. Εντυπωσιακά προσωπικά λόγια και στίχοι, μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο από έντονα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. Διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, αρχή της δεκαετίας του ’60, με τον ρατσισμό και την απειλή ενός νέου παγκοσμίου πολέμου στο προσκήνιο. Ήταν η εποχή κατά την οποία μάλλον διαμορφωνόταν η πολιτική άποψη του Ντύλαν, οι εμπνεύσεις και τα ερεθίσματα κατά κόρον γύρω του, δίπλα του η σύντροφος Suze Rotolo. Έντεκα από τα δεκατρία τραγούδια του άλμπουμ,  είναι πρωτότυπες συνθέσεις. Τα τραγούδια, με έντονο το στοιχείο της διαμαρτυρίας απέναντι στα πολιτικά γεγονότα της περιόδου εκείνης και τα πολιτικά δικαιώματα,    ‘Blowin’ in the Wind, Master of War, Oxford Town, Hard Rain, γίνονται πασίγνωστα  και ανεβάζουν ακόμα περισσότερο τη  δημοτικότητα του μουσικού Ντύλαν. 

Οι στίχοι των τραγουδιών του δίσκου, αγκαλιάζουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που αναφέρονται συχνά στα  πολιτικά δικαιώματα, καθώς και τις διάχυτες ανησυχίες και  το φόβο του πυρηνικού πολέμου. Μαζί όμως με όλα αυτά,  βρίσκονται σκόρπια λόγια με ερωτικές φράσεις. ‘Εγώ έχω μια αληθινή γυναίκα που αγαπώ, και μέχρι να πεθάνω, θεέ μου, θα την αγαπώ’, λέει στο ‘Μπλουζ του Μπομπ Ντύλαν’ (Bob Dylan’s Blues), ασχέτως αν βρισκόταν σε ένα μεταβατικό στάδιο στο οποίο απομακρυνόταν η Suze Rotolo και ερχόταν ολοταχώς στη ζωή του η Τζόαν Μπαέζ. Ο δίσκος ‘Freewheelin' Bob Dylan’, φυσικά ακολούθησε την πετυχημένη πορεία του, όπως και ο μεγάλος μουσικός.

Μέσα στο δίσκο όμως βρίσκεται και ένα τραγούδι που πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, σημάδευε τις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων και κυρίως το φόβο ενός πιθανού νέου πυρηνικού πολέμου. Είναι ‘Το μπλουζ του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου’, οι στίχοι του οποίου φαίνεται να έχουν διαχρονική αξία, όχι μόνο για εκείνη τη δύσκολη δεκαετία του 1960, αλλά και για  τις μέρες μας. Κι αυτό δεν είναι σχήμα λόγου, αφού τα τελευταία χρόνια ζούμε μια εποχή διαρκούς φόβου τρομοκρατικών επιθέσεων, με την Αλ Κάιντα να εξακολουθεί να ‘καταδιώκεται’ από τους δυτικούς σε όλο τον κόσμο, και να σκεφτόμαστε την έννοια ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, έναν αδιανόητο πόλεμο που θα μπορούσε κατά πάσα πιθανότητα να καταστρέψει, όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού.  Αν το σκεφτούμε καλύτερα, θα δούμε ότι η έννοια αυτή είναι πολύ παλιά, ίσως και προγενέστερη των στίχων και του τραγουδιού του Μπομπ Ντύλαν. Από το πέρας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα μεσολάβησαν τρεις γενιές και λογικό ακούγεται μέσα σε αυτές να βρέθηκαν κάποιοι που να είχαν εμπνευστεί από την συνταρακτική αυτή πιθανότητα και να έχουν γράψει τραγούδια. Τέτοια σενάρια πυρηνικού αφανισμού υπάρχουν πολλά  από τα μέσα της δεκαετίας του '50 και στις αρχές της δεκαετίας του '60, ενώ ακόμα βρίσκονταν στο  μυαλό πολλών λαών στη δεκαετία του 1980. 

Με την αλλαγή του αιώνα, ο φόβος εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά δεν είναι ο ίδιος με κείνο το φόβο  που βρισκόταν καρφωμένος  στα μυαλά πολλών σε όλο τον κόσμο, με τον ψυχρό πόλεμο μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ, ο οποίος επηρέαζε σχεδόν ολόκληρο τον πλανήτη. Από την άλλη πλευρά, η έννοια του ίδιου πολέμου που βρίσκεται  γύρω μας για τόσο πολύ καιρό, περίπου όσο υπάρχουν πολιτισμοί, υποδηλώνει ότι οι πιο πρόσφατοι φόβοι ενός πυρηνικού πολέμου φαίνονται μάλλον σαν μια σταγόνα στον ωκεανό σε σύγκριση με ότι έχει λάβει χώρα έως τώρα σε αυτόν τον πλανήτη, γνωστού όντος βεβαίως ότι ένας τέτοιος πυρηνικός πόλεμος θα είχε τρομακτικές συνέπειες και καταστροφές. Ακόμα και για την πατρίδα του πρόσφατα βραβευμένου με Νόμπελ Μπομπ Ντύλαν, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με ύπαρξη μόλις πάνω από τρεις αιώνες, αυτή έχει αγωνιστεί σε τουλάχιστον έξι μεγάλους πολέμους, σε αμέτρητες άλλες αψιμαχίες, καθώς και σε ένα μεγάλο  αριθμό  άκρως απόρρητων συγκρούσεων για τις οποίες οι πολίτες είναι παντελώς ανημέρωτοι, κι αυτό για διάφορους λόγους. Περίπου ίδια μεγέθη θα μπορούσαμε να καταγράψουμε για έθνη όπως η Γαλλία, η Αγγλία και πολλά άλλα.  Αυτό φαίνεται αρκετά απαισιόδοξο, αλλά μια μεγάλη αλήθεια υπάρχει σε αυτές τις φράσεις.

Ζούμε σε καιρό πολέμου τώρα, σε πολλά μήκη και πλάτη της γης, η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή δεν έχει τελειώσει, κι ούτε πρόκειται κατά πως φαίνεται, αλλά ο δεύτερος πόλεμος στο Ιράκ ξεκίνησε μετά  από την σημαδιακή ημερομηνία της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο αριθμός των ανθρώπων που σκοτώθηκαν στις 11 Σεπτεμβρίου είναι απειροελάχιστα μικρός σε σύγκριση με τις απώλειες του πολέμου ‘κατά του Ιράκ’, τόσο από στρατιωτικής όσο και μη στρατιωτικής πλευράς, πόσο μάλλον τα θύματα μεταξύ των αμάχων από μια μεγάλη σύγκρουση. Ο πιο αιματηρός πόλεμος, όμως,  που έλαβε μέρος η  Αμερική του Μπομ Ντύλαν, παραμένει ο εμφύλιος πόλεμος, μια εντελώς εσωτερική υπόθεση και  σύγκρουση στη χώρα αυτή. Υπάρχει ένας λόγος φυσικά που η 11η Σεπτεμβρίου ξεχωρίζει από τις άλλες, γιατί αποτελεί μία από τις λίγες τρομοκρατικές επιθέσεις στο έδαφος των ΗΠΑ, συγκριτικά πάντοτε με οποιαδήποτε χώρα της Μέσης Ανατολής, ή μια τριτοκοσμική αφρικανική χώρα, ή τις γεμάτες εμπόριο  ναρκωτικών χώρες του Ειρηνικού. Οι ΗΠΑ, από γεωγραφικής τουλάχιστον πλευράς, είναι ένα από τα πιο ασφαλή μέρη στον πλανήτη, δεξιά κι’ αριστερά δύο τεράστιοι ωκεανοί και σύνορα με φιλικά έθνη, ενώ η στρατιωτική της δύναμη είναι αναμφισβήτητα μία από τις ισχυρότερες σε τούτο τον πλανήτη. Και όμως το έθνος αυτό έχει δημιουργήσει τεράστιες ποσότητες από βιβλία, άρθρα, άλμπουμ, ταινίες, έργα τέχνης, και οτιδήποτε άλλο μπορεί να σκεφτεί κάποιος  αφιερωμένο στον πόλεμο, το θάνατο και το φόβο ότι άλλη μια επίθεση παρεμφερής με εκείνη της 11ης Σεπτεμβρίου ή μια βόμβα ή οποιοσδήποτε παρανοϊκός θα μπορούσε τελικά να επιτεθεί με κάποιο μυστήριο όπλο ή τρόπο και να το αφανίσει από προσώπου γης.

Επομένως αν σκεφτούμε  ένα τραγούδι όπως ‘Τα Μπλουζ του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου’ (Talkin' World War III Blues), ίσως ακούγεται αστείο σήμερα και οι στίχοι να είναι παράλογοι, αλλά δεν υπάρχει τίποτα πραγματικά αστείο γι' αυτούς όταν θα πιάσουμε τον  ίδιο τον πυρήνα του. Είναι ένα τραγούδι για την ανασφάλεια, για την απομόνωση και για τον φόβο του θανάτου. Μάλλον φαίνεται αστείο, αλλά ίσως είναι καλύτερα έτσι, γιατί διαφορετικά θα ήταν τρομακτικό σαν κόλαση. Σίγουρα, υπάρχουν τρελές  καταστάσεις στο τραγούδι, και ο αφηγητής βρίσκει τον εαυτό του κυνηγημένο να κρυφοκοιτάζει μέσα από καλύμματα φρεατίων και επιδίδεται σε συμπεριφορές που  δεν βλέπουμε κάθε μέρα, και γι’ αυτό είναι σίγουρα ένα τραγούδι παράλογο με αυτή την έννοια. 

Έτσι, όπως είπαμε και παραπάνω, είναι ένα απαίσια μοναχικό και τρομακτικό τραγούδι, αλλά παράλληλα και αστείο.  Ακόμη και αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι αυτό έχει ως στόχο να περιγράψει ένα όνειρο, ο κύριος στόχος του τραγουδιού είναι η μοναξιά και η απομόνωση. Ο αφηγητής, σε κάθε στροφή, βρίσκει τον εαυτό του είτε μόνο, είτε να τον απορρίπτει ένα άλλο ανθρώπινο ον. Στην αρχή του ονείρου, ο αφηγητής βρίσκεται ολομόναχος στη Νέα Υόρκη, ο τελευταίος άνθρωπος στην πόλη. Ψάχνει για τρόφιμα εναγωνίως ενώ λίγο πριν τον πυροβόλησαν με ένα όπλο. Προσπαθεί να ανοίξει μια ευχάριστη συνομιλία με έναν πλανόδιο πωλητή λουκάνικων, αλλά εκείνος  ο άνθρωπος τρέχει μακριά, στη σκέψη ότι μπορεί να είναι  κομμουνιστής,  ένας πραγματικός φόβος εκείνη την εποχή. Ακόμα και όταν βρίσκει μια γυναίκα, κι εκείνη απορρίπτει τους ισχυρισμούς και τις ικεσίες του για αγάπη. Στο τέλος, η μόνη ανθρώπινη επαφή που κατορθώνει να έχει είναι με το παλιό τηλεφωνικό κέντρο που λέει συνεχώς κι ασταμάτητα την ώρα.  Η τελική φράση ή πρόταση του αστείου της  ιστορίας του τραγουδιού, είναι το γεγονός ότι ο γιατρός είχε ακριβώς το ίδιο όνειρο, που παραπέμπει στο γεγονός ότι οι φόβοι αυτοί ήταν πραγματικά υπαρκτοί, τουλάχιστον εκείνη την εποχή. Ο Μπομπ Ντύλαν είδε το έθνος του να το κυριεύει ο φόβος,  φοβάται μήπως αναγκαστεί  να ζήσει σε καμένη γη, είναι τρομοκρατημένος αφού δεν έχει αρκετό χρόνο στη διάθεσή του και δυστυχώς κανένας άλλος δεν βρίσκεται δίπλα του για να μοιραστούν τις τελευταίες στιγμές πάνω στον πλανήτη.   Και, αντί να τελειώσει εκεί το τραγούδι, ο τραγουδοποιός επέλεξε να μας  ερεθίσει  ξανά, μετατρέποντας προκλητικά  τη φρίκη σε χιούμορ!

Κι όλα αυτά με αφορμή τις τελευταίες δηλώσεις του νεοεκλεγέντος Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ,  ότι σκοπεύει να αυξήσει το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του μέχρις ότου έρθει στα σύγκαλά του ο υπόλοιπος κόσμος!