Κοινωνιολογικές τομές στην εκλογή αρχηγού

Τα αποτελέσματα της εσωκομματικής εκλογικής διαδικασίας για την ανάδειξη αρχηγού στη Νέα Δημοκρατία εμπεριείχαν δύο σημαντικές εκπλήξεις.

Εκ των πραγμάτων η πρώτη συνίσταται στην τελική επικράτηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, με 52,43%, έκβαση την οποία δεν προέβλεπαν τα περισσότερα δημοσκοπικά ευρήματα των ερευνών που διεξήχθησαν μέσα στο 2015.

Η δεύτερη έκπληξη αφορά το διευρυμένο μέγεθος της συμμετοχής (408.945 ψηφίσαντες στον α΄ γύρο και 334.752 στον β΄ γύρο), παρά το σχετικά χλιαρό προεκλογικό ενδιαφέρον και ειδικά μετά την ακύρωση της διαδικασίας του α’ γύρου στις 20 Νοεμβρίου.

Αξιόλογη ωστόσο είναι και η ίδια η κατανομή των ποσοστών, με τις κορυφαίες επιδόσεις του Κ. Μητσοτάκη στον β΄ γύρο να εμφανίζονται στην Κρήτη (59,5%), στην Αττική (57%), αλλά και στις δύο εκλογικές περιφέρειες της Θεσσαλονίκης (περί το 55,5%), ενώ αντίθετα στο σύνολο της υπόλοιπης Ελλάδας ο Β. Μεϊμαράκης πλειοψήφησε εμφανώς (51,5%).

Η περίπτωση της Κρήτης σηματοδοτεί βεβαίως την ισχυρή μητσοτακική επιρροή στο νησί και ειδικά στους δύο δυτικούς νομούς (Ρέθυμνο και Χανιά, όπου ο νέος αρχηγός υπερέβη άνετα το 66%).

Στις άλλες δύο όμως περιπτώσεις αναδεικνύεται η καθοριστική συμβολή του αστικού πληθυσμού στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος.

Αλλωστε και στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας -πέρα από τις επιμέρους γεωγραφικές διαφοροποιήσεις- τα ποσοστά του Κ. Μητσοτάκη κινήθηκαν κατά Μ.Ο. περί το 53-54%, ενώ υπολείπονται του 49% στο σύνολο των αγροτικών και ημιαστικών περιοχών.

Κρίσιμη είναι επίσης η διαφοροποίηση των ποσοστών του στο εσωτερικό της Αττικής και δη του Λεκανοπεδίου, που ήταν μάλιστα και εντελώς παρόμοια με αυτήν του α΄ γύρου.

Συγκεκριμένα, ο νέος αρχηγός της Ν.Δ. υπερέβη το 60% σε όλα τα βορειοανατολικά προάστια και στην παραλιακή ζώνη, με κορυφαία τα παραδείγματα της Κηφισιάς (74,1%) και της Φιλοθέης-Ψυχικού (73,2%).

Αντίθετα, στις υπόλοιπες περιοχές της Β΄Αθηνών, η επιρροή του ήταν πιο περιορισμένη (52,3% κατά μ.ό.) και κατέληξε να καταγράφεται μειοψηφική σε όλες σχεδόν τις συνοικίες της Β΄ Πειραιά (42-44% σε Πέραμα, Κερατσίνι, Δραπετσώνα).

Προφανώς, εκεί εντοπίστηκαν και οι ισχυρότερες επιδόσεις του Β. Μεϊμαράκη (όπου ήδη από τον α΄ γύρο είχε ξεπεράσει το 45%), ενώ μόνο σε κάποιους δήμους της Δυτικής Αττικής βρέθηκαν να κινούνται σε ανώτερα επίπεδα (περί το 60% σε Φυλή, Μάνδρα, Ελευσίνα).

Ολα τα παραπάνω συνθέτουν την εικόνα των έντονων διαχωρισμών που γενικότερα έχουν εμπεδωθεί στον εκλογικό χάρτη ήδη από τις πρώτες εκλογές του Μνημονίου το 2012: διαφοροποίηση πόλης/υπαίθρου, αυξημένη διάσταση μεταξύ μεσοαστικών και μικροαστικών-λαϊκών περιοχών.

Αναδεικνύοντας για μία ακόμη φορά τις βαθύτερες κοινωνιολογικές τομές που εντάθηκαν μέσα από την οικονομική κρίση και εξακολουθούν να διαπερνούν και εσωτερικά τις πολιτικές παρατάξεις, παραπέμποντας παράλληλα σε αντίστοιχα κοινωνικοδημογραφικά δεδομένα.

Πράγματι, ο Κ. Μητσοτάκης υπερισχύει προφανώς στις νεότερες ηλικίες και κυρίως στα ανώτερα μορφωτικά στρώματα, δηλαδή στα πιο δυναμικά –από οικονομικής και επαγγελματικής πλευράς- τμήματα του πληθυσμού.

Αυτά τα τμήματα, που προς στιγμήν τον Μάιο του 2012 είχαν αποκοπεί από τον χώρο της Ν.Δ. (μέσω της δυναμικής τότε εμφάνισης της Δημ. Συμμαχίας, της Δράσης και της Δημιουργίας Ξανά), αποτελούν έκτοτε ένα από τα πιο σταθερά εκλογικά κοινά του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης και είναι αυτά που κυρίως κινητοποιήθηκαν σε αυτή τη διαδικασία εναντίον της ημιεπίσημης κομματικής γραμμής στήριξης του Β. Μεϊμαράκη.

Πράγματι, ήδη από τον α΄ γύρο ο αριθμός των ψηφισάντων αντιστοιχεί σε όλη την επαρχία στο 20-25% επί των ψηφοφόρων της Ν.Δ. τον Σεπτέμβριο (μειωμένα σχεδόν ομοιογενώς κατά 5-7% τη δεύτερη Κυριακή).

Ομως το ποσοστό αυτό ήταν διακριτά ανώτερο στα αστικά κέντρα, ξεπερνώντας το 30% στην πρωτεύουσα και φτάνοντας το 35% στις μεσοαστικές περιοχές.

Αντίθετα μόλις που ξεπερνούσε το 20% στη Β΄ Πειραιά, η οποία χαρακτηριστικά και τις δύο Κυριακές παρουσίασε συνολικά χαμηλότερη συμμετοχή από ό,τι μόνος του ο Δήμος Κηφισιάς (αν και με υπερτετραπλάσιο συνολικά πληθυσμό).

Το ρεκόρ ωστόσο της συμμετοχής στον α΄ γύρο κατείχε ο Δήμος Θεσσαλονίκης αγγίζοντας το 40%, κάτι που δεν επαληθεύθηκε στον β’ γύρο και που προφανώς ερμηνεύεται από την τοπική επιρροή του Απ. Τζιτζικώστα, η στήριξη του οποίου προς τον Κ. Μητσοτάκη δεν απέδωσε πλήρως.

Είναι ενδεικτικό ότι πέρα από τη Θεσσαλονίκη, σε όλες τις άλλες περιφέρειες της Κ. Μακεδονίας ο Β. Μεϊμαράκης πλειοψήφησε τη δεύτερη Κυριακή, με εξαίρεση την Πιερία (48,2%).

Γεγονός που υποδεικνύει για μία ακόμη φορά ότι η εκλογική βάση τού εν ενεργεία περιφερειάρχη δεν είναι εξ ολοκλήρου προϊόν της προσωπικής του δυναμικής, αλλά εν πολλοίς και αποτέλεσμα των εσωτερικών ρηγμάτων της συντηρητικής παράταξης.

Εν τέλει, η γεωγραφική κατανομή της επικράτησης του Κ. Μητσοτάκη σηματοδοτεί και τα περιθώρια διεύρυνσης της Ν.Δ. προς τις παρόμοια κατανεμημένες (και αντίστοιχου κοινωνιολογικού προφίλ) δεξαμενές του Ποταμιού και εν μέρει του σημερινού ΠΑΣΟΚ.

Στοίχημα όμως για την αξιωματική αντιπολίτευση αποτελεί και η επικοινωνία της με τα λαϊκά στρώματα της παράταξης, μεγάλο ποσοστό των οποίων συνεχίζει να βρίσκει στέγη εκτός Ν.Δ. και συχνά σε πιο ακραίες τοποθετήσεις.

Αν δηλαδή η αναμενόμενη (νεο-)φιλελεύθερη στροφή του κόμματος θα το αποκόψει ακόμα περισσότερο από τις αντίστοιχες κοινωνικές ομάδες ή αν θα αποτελέσει μια επιτυχημένη περίπτωση μικτής στρατηγικής (κατά Β. Γεωργιάδου), δηλαδή απορρόφησης του λαϊκίστικου-ακροδεξιού χώρου, τηρώντας ταυτόχρονα αποστάσεις από τα διακυβεύματά του.

*δρος Πανεπιστημίου Αθηνών