Μακριά από το αρχικό κυβερνητικό αφήγημα για το μοναδικό «ανθρώπινο λάθος» που οδήγησε στην τραγωδία των Τεμπών, το πολυσέλιδο πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ δόθηκε χθες στη δημοσιότητα στα αγγλικά, περιγράφοντας με μελανά χρώματα την κατάσταση του σιδηροδρόμου και την απώλεια αποδεικτικών στοιχείων με το «μπάζωμα» στον τόπο του εγκλήματος.
Η πρώτη καταγραφή των διαπιστώσεων περιλαμβάνει στοιχεία για «πάσα χρήση», τόσο από εκείνους που θέλουν να υπερασπιστούν την κυβέρνηση όσο και για όσους θέλουν να της ασκήσουν κριτική. Ενα βασικό πρόβλημα όμως αφορά το «διά ταύτα», δηλαδή τις 17 «συστάσεις ασφαλείας» που περιλαμβάνει το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και θα πρέπει να τις ακολουθήσουν ο ΟΣΕ, η Hellenic Train, η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ), το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών (που αρνήθηκε πάντως να συμμετάσχει στη διαβούλευση του πορίσματος), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων (ERA), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
Το θέμα είναι ότι ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ έχει ήδη εκδώσει μια σύσταση από τον περασμένο Ιούνιο σχετικά με τις τηλεπικοινωνίες στον σιδηρόδρομο, η οποία, όμως, οκτώ μήνες αργότερα δεν έχει οδηγήσει σε ένα τελικό αποτέλεσμα, όπως παραδέχθηκαν τα μέλη της επιτροπής διερεύνησης. Η «Εφ.Συν.» έθεσε το ερώτημα αν μπορεί κάποιος να υπολογίσει τον χρόνο που θα χρειαστούν οι 17 συστάσεις για να μπουν σε στάδιο υλοποίησης. Και η απάντηση που δόθηκε ήταν ότι τέτοιος υπολογισμός δεν είναι εφικτός…
Αφαντοι
Ενα άλλο στοιχείο που προξένησε αίσθηση είναι η παντελής απουσία του καθ' ύλην αρμόδιου υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών από τη διαδικασία διαβούλευσης και σύνταξης του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ. Προσχέδιο του πορίσματος είχε σταλεί πριν από έναν μήνα σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για να διατυπώσουν σχόλια και πιθανές ενστάσεις στις παρατηρήσεις που τους αφορούσαν.
Ο επικεφαλής της επιτροπής διερεύνησης, Μπαρτ Ακού, νούμερο 2 στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων, απαντώντας σε ερώτηση της «Εφ.Συν.», δήλωσε ότι το υπουργείο αρνήθηκε να παραλάβει το σχετικό υλικό και κατά συνέπεια δεν πήρε και κάποια θέση. Υπενθυμίζεται ότι το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και ο επικεφαλής του, Χρήστος Σταϊκούρας, όποτε πιέζονται σχετικά με το τι κάνουν για να βελτιωθεί η κατάσταση στον σιδηρόδρομο, επαναλαμβάνουν ότι υπάρχει ένα Σχέδιο Δράσης (Action Plan) που έχει συμφωνηθεί με την Ευρωπαϊκή Ενωση και αυτό θα έρθει να λύσει όλα τα ζητήματα. Ομως, ο κ. Ακού τόνισε ότι αυτό το Σχέδιο Δράσης θα πρέπει τώρα να εμπλουτιστεί περιλαμβάνοντας και τις 17 νέες συστάσεις. Κατά συνέπεια, το υπουργείο του κ. Σταϊκούρα θα κληθεί να υιοθετήσει τις συστάσεις μιας διαδικασίας στην οποία δεν συμμετείχε!
Οι παρατηρήσεις αυτές προκάλεσαν αίσθηση την οποία αργότερα προσπάθησαν να «λειάνουν» τόσο ο αναπληρωτής πρόεδρος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ Χρήστος Παπαδημητρίου όσο και ο υπουργός Χρ. Σταϊκούρας με ανακοίνωση που εξέδωσε. Ο κ. Παπαδημητρίου επιχείρησε να δικαιολογήσει την απουσία του υπουργείου με το σκεπτικό ότι δεν ήθελε να επηρεάσει τη διαδικασία της διερεύνησης. Το επιχείρημα ακούγεται εντελώς έωλο, γιατί αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην υποψία ότι όλοι οι υπόλοιποι κατάφεραν να την επηρεάσουν, λες και οι ερευνητές είναι πρόβατα επί σφαγήν ή ότι επηρεάστηκαν από τον ΟΣΕ επειδή φιλοξενούνταν επί μήνες στα γραφεία του Οργανισμού.
Το αμέτοχο υπουργείο
Η ανακοίνωση του κ. Σταϊκούρα το έλεγε πιο περίτεχνα: «Ο σεβασμός της ανεξαρτησίας του έργου του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, η τήρηση της δεοντολογίας και το πλαίσιο που διέπει τις σχέσεις του υπουργείου με τον Οργανισμό επέβαλαν στο υπουργείο να μην είναι κοινωνός μέρους ή όλου του περιεχομένου του πορίσματος προ της επίσημης δημοσίευσής του, προκειμένου να μην υπάρξει οποιαδήποτε υπόνοια παρέμβασης επί αυτού».
Στη συνέχεια ο κ. Σταϊκούρας ξεχωρίζει από το πόρισμα και καταγράφει ό,τι τον εξυπηρετεί: «Τις χρόνιες παθογένειες του σιδηροδρομικού συστήματος, τα πρόσθετα προβλήματα που προέκυψαν από την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, την ανάγκη ενίσχυσης και βελτίωσης της ποιότητας του ανθρωπίνου κεφαλαίου, τις ορθές πρωτοβουλίες που έχουν πραγματοποιηθεί, δρομολογηθεί και υλοποιούνται από την κυβέρνηση για την ενίσχυση της ασφάλειας των μεταφορών». Και καταλήγει: «Σε γενικές γραμμές, το πόρισμα επιβεβαιώνει τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA), που υποβλήθηκε τον Οκτώβριο του 2023, και η οποία οδήγησε στη διαμόρφωση, υποβολή και εφαρμογή Σχεδίου Δράσης για την Ασφάλεια και τη Διαλειτουργικότητα, υπό τον συντονισμό του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, με τη συμβολή των ευρωπαϊκών θεσμών. Οποιαδήποτε πρόσθετη ενέργεια προκύπτει από το πόρισμα, σε συνεργασία με τον ERA, θα ενσωματωθεί στο Σχέδιο Δράσης».
Παραλείπει βέβαια ο κ. Σταϊκούρας να αναφέρει ότι το πόρισμα του ERA (η «Εφ.Συν.» έχει δημοσιεύσει και την αρχική και την τελική εκδοχή του) δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα, όπως παραδέχθηκε χθες και ο Μπαρτ Ακού. Επίσης, παραβλέπει ότι και το Σχέδιο Δράσης δεν έχει ποτέ δοθεί αυτούσιο στη δημοσιότητα ώστε να γνωρίζουμε τις ακριβείς του προβλέψεις και το ποιοι υπογράφουν και έχουν ευθύνη για την υλοποίησή του.
Μέσα σε αυτό το καθεστώς μυστικοπάθειας, προφανώς είναι θετική η δημοσιοποίηση του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, με τη διαφορά ότι αυτό δεν δεσμεύει τους παραλήπτες του και πρωτίστως το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, που δεν συμμετείχε καν στη διαβούλευση. Είναι επίσης προφανές ότι η κυβέρνηση ελπίζει το νέο Σχέδιο Δράσης να μην είναι απόρροια του πορίσματος αλλά μιας πολιτικής διαπραγμάτευσης με την Κομισιόν, όπου φαίνεται πως υπάρχουν πιο εύηκοα ώτα. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, πριν από τη χθεσινή παρουσίαση ο κ. Ακού δεχόταν πιέσεις από τις Βρυξέλλες να μην είναι παρών στην παρουσίαση αν και είναι ο επικεφαλής της επιτροπής που συνέταξε το πόρισμα.
Μετ' εμποδίων
Το πόρισμα περιλαμβάνει πλήρως τα όσα αποκάλυψε η «Εφ.Συν.» στο πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της 3ης Φεβρουαρίου 2025 σχετικά με τι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι ερευνητές για τη σύνταξη του πορίσματος.
Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ δεν υπήρχε καν και δεν λειτουργούσε κατά τη στιγμή του δυστυχήματος, «γεγονός που είχε αντίκτυπο στη συλλογή δεδομένων». «Πολλές πληροφορίες που θα έπρεπε να είχαν συλλεχθεί εγκαίρως σε μια σωστή έρευνα, χάθηκαν» (βλέπε μπάζωμα) και το πόρισμα «βασίζεται σε πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί από διάφορες υπηρεσίες και ερευνητές και από την άμεση έρευνά της με συλλογή πληροφοριών, συνεντεύξεις και τοπικές επισκέψεις».
Σχετικά με την κατάσταση που επικρατούσε στον τόπο του εγκλήματος τις πρώτες κρίσιμες ημέρες (οπότε και θα έπρεπε να συλλεχθεί και καταγραφεί το υλικό), το πόρισμα δίνει μια περιγραφή που δείχνει το «μπάχαλο», αλλά ταυτόχρονα «ξεπλένει» την κυβέρνηση από ευθύνες καθώς δεν αναφέρει κάποιο πρόσωπο ως εντολέα του «μπαζώματος»:
⚫ Η Αστυνομία αναλαμβάνει την ευθύνη για το ερευνητικό μέρος μακριά από τον τόπο του δυστυχήματος, αλλά δεν αναλαμβάνει την πλήρη επιχειρησιακή διαχείριση της κατάστασης στον τόπο του δυστυχήματος.
⚫ Ο ανακριτής επέβλεπε την έρευνα και οι όποιες σημαντικές αποφάσεις, όπως ο τερματισμός της αναζήτησης ανθρώπινων λειψάνων και η μεταφορά των πάντων στο Κουλούρι, γίνονταν με την προφορική έγκριση του ανακριτή.
⚫ Η Πυροσβεστική Υπηρεσία αναλαμβάνει την ευθύνη μόνο για τις επιχειρησιακές αποφάσεις κατά τις πρώτες ώρες στα στάδια της πυρόσβεσης, της έρευνας και διάσωσης και της ανάκτησης ανθρώπινων λειψάνων.
⚫ Ο ανακριτής επέβλεπε τις αστυνομικές διαδικασίες και έρευνες από τις πρώτες ώρες μετά το ατύχημα, αλλά δεν είχε ενεργό ρόλο στον χειρισμό του χώρου του δυστυχήματος. Δεν αναφέρεται ως παρών στην πρώτη συνεδρίαση της συντονιστικής επιτροπής και δεν υπάρχει καμία αναφορά ότι κάποιος τον είδε στον τόπο του δυστυχήματος κατά τη διάρκεια των πρώτων 24 ωρών.
⚫ Η κυβέρνηση ήταν παρούσα στον τόπο του δυστυχήματος από τις πρώτες ώρες έπειτα από αυτό με υπηρεσιακούς υπουργούς και γενικούς γραμματείς διαφόρων υπουργείων, αλλά όλοι λειτουργούσαν υπό το καθεστώς του «παρατηρητή», χωρίς κάποιος που ενεργούσε με επίσημο τρόπο να δίνει εντολές.
⚫ Το Αστυνομικό Τμήμα Τεμπών είχε την υποχρέωση να διερευνήσει το δυστύχημα, λόγω της τοπικής του αρμοδιότητας. Μέχρι την ώρα 5.30-6.00 το πρωί της 1ης Μαρτίου, όταν βρέθηκαν τα περισσότερα θύματα, το Τμήμα Τροχαίας Λάρισας ορίστηκε επίσημα ως προανακριτική αρχή.
Αντί λοιπόν του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, που θα έπρεπε να αναλάβει ρόλο, να ασφαλίσει τον χώρο και να συλλέξει το απαραίτητο υλικό, τον έλεγχο της κατάστασης ανέλαβε η Τροχαία Λάρισας και η περιοχή σκουπίστηκε και μπαζώθηκε μέσα σε 4 μέρες.
Η «Εφ.Συν.» ρώτησε επίσης γιατί δεν εφαρμόστηκε ο νόμος 5014/2023 που ορίζει ότι όταν δεν υπάρχει ΕΟΔΑΣΑΑΜ, επιλαμβάνεται η επιτροπή για τα αεροπορικά ατυχήματα (ΕΔΑΑΠ). Και εκεί, ο κ. Παπαδημητρίου δεν απάντησε, όπως ο Γ. Γεραπετρίτης στις 8/3/2023 (σ.σ.: κατήγγειλε τον ΣΥΡΙΖΑ που καταψήφισε τον νόμο 5014), αλλά παραδέχθηκε ευθέως ότι ο νόμος ήταν προχειρογραμμένος και λάθος αφού η ΕΔΑΑΠ δεν έχει κάποιον που να γνωρίζει από σιδηροδρομικά.
Φταίνε τα ΜΜΕ
Λίγο παρακάτω, το πόρισμα ρίχνει ευθύνες όχι στο κυβερνητικό αλαλούμ αλλά στα μέσα ενημέρωσης που «διαστρεβλώνουν τα βασικά ευρήματα». Αναφέρεται ως παράδειγμα «η μη ισορροπημένη εστίαση στην αιτία της πύρινης σφαίρας, η οποία, ενώ επιδείνωσε τις συνέπειες, δεν ήταν αιτιώδης παράγοντας για το ατύχημα», «οι πληροφορίες που διαρρέουν μετατρέπονται σε άρθρα πολύ χαμηλής ποιότητας, καθώς η εντυπωσιακή κάλυψη επισκιάζει σημαντικά στοιχεία της έρευνας» και «δίνουν προτεραιότητα στις νομικές ευθύνες έναντι των βελτιώσεων της ασφάλειας, καταδικάζοντας ακόμη και δημόσια άτομα πριν από δικαστικά συμπεράσματα».
Η πυρόσφαιρα και η ανεπάρκεια των μηχανοδηγών
Το πόρισμα περιγράφει αναλυτικά τη σύγχυση που επικράτησε στο σταθμαρχείο της Λάρισας (όπου η κυβέρνηση επέμενε πως λειτουργεί «τοπική τηλεδιοίκηση») και οδήγησε στο μοιραίο λάθος του άπειρου σταθμάρχη να στείλει την Ιντερσίτι 62 να συγκρουστεί μετωπικά με την εμπορική 63503. Περιγράφει όμως και μια σειρά από υποκείμενους παράγοντες:
🔴 Ο ελληνικός σιδηροδρομικός τομέας υπέστη μεγάλη ζημία από την οικονομική κρίση που ξεκίνησε στα τέλη του 2009 και κορυφώθηκε το 2010. Αυτό είχε αποτέλεσμα την κακή συντήρηση και την ολοένα και μεγαλύτερη υποβάθμιση της υποδομής και τη διαρθρωτική έλλειψη προσωπικού για τη συνέχιση της παροχής των συνήθων υπηρεσιών.
🔴 Ο ΟΣΕ δεν προβλέπει προληπτική συντήρηση των κύριων περιουσιακών στοιχείων του για τον έλεγχο, τη διοίκηση και τη σηματοδότηση. Ο κ. Παπαδημητρίου είπε ότι όσοι, ακόμη και πολιτικοί παράγοντες, δεν φρόντισαν για την υλοποίηση της σύμβασης 717 «έχουν ευθύνη για τον θάνατο των παιδιών».
🔴 Ο τρόπος με τον οποίο ο ΟΣΕ διαχειρίζεται τις ικανότητες των σταθμαρχών του δεν εγγυάται ότι είναι ικανοί στα καθήκοντα που σχετίζονται με την ασφάλεια για τα οποία είναι υπεύθυνοι, υπό όλες τις συνθήκες.
🔴 Οι μηχανοδηγοί αντιμετώπιζαν καθημερινά αλλαγές λόγω συνεχιζόμενων έργων ή/και βλαβών σε περιουσιακά στοιχεία, γεγονός που απαιτούσε συνεχή εγρήγορση και υψηλό επίπεδο προσαρμοστικότητας. Η Hellenic Train δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι είχε μια συνεχή εκπαίδευση των μηχανοδηγών της, ιδίως όσον αφορά την επικοινωνία που σχετίζεται με την ασφάλεια.
🔴 Το πόρισμα αναφέρεται και στις μειωμένες επιδόσεις της ΡΑΣ λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού – παρά ταύτα την ορίζει ως αρμόδια να επιτηρεί την υλοποίηση των 17 συστάσεων.
🔴 Ως προς την πυρόσφαιρα, το πόρισμα υιοθετεί ως πιθανότερη την πρόκλησή της από άγνωστο εύφλεκτο υλικό και όχι την ανάφλεξη των ελαίων σιλικόνης, όπως ισχυρίζονται η Hellenic Train και οι πραγματογνώμονες του ανακριτή. Ισχυρίζεται επίσης ότι από τη φωτιά έχασαν τη ζωή τους 5-7 άτομα.
Η εργαστηριακή εξέταση για τον προσδιορισμό της αιτίας θανάτου, που δεν έγινε ποτέ
🔴 Η νεκροψία όλων των θυμάτων ολοκληρώθηκε το συντομότερο δυνατό, ώστε οι νεκροί να παραδοθούν στις οικογένειες για τις κηδείες.
🔴 Σε 27 από τα 57 θύματα, η αιτία θανάτου αποδίδεται σε πολύ βαρύ τραύμα ως αποτέλεσμα της μηχανικής βλάβης εξαιτίας των δυνάμεων της πρόσκρουσης. Για τα 29 θύματα που υπέστησαν εκτεταμένα εγκαύματα από την πυρκαγιά, η έκθεση νεκροψίας αναφέρει «κάψιμο» ως αιτία θανάτου.
🔴 Στην τελευταία περίπτωση, όπως εξήγησε ο ιατροδικαστής σε επίσημη δήλωση στο πλαίσιο της δικαστικής έρευνας, το σκεπτικό που ακολουθήθηκε ήταν ότι τα καμένα θύματα δεν θα είχαν επιβιώσει ούτως ή άλλως από τη φωτιά. Δυστυχώς, αυτό αφήνει άγνωστο τον πραγματικό μηχανισμό θανάτου (σοβαρό τραύμα ή κάψιμο), γεγονός που με τη σειρά του καθιστά δύσκολο να προσδιοριστούν τα κατάλληλα αντίμετρα από άποψη ασφάλειας. Συγκεκριμένα, μια έκθεση νεκροψίας-νεκροτομής παρουσιάζει ευρήματα που αποδεικνύουν ότι το άτομο είχε επιβιώσει από τη σύγκρουση και έχασε τη ζωή του λόγω της πυρκαγιάς.
🔴 Η εργαστηριακή εξέταση για την ανίχνευση της καρβοξυαιμοσφαιρίνης θα μπορούσε να βοηθήσει στη διάκριση αυτή. Η συγκεκριμένη εξέταση, μια τυπική εξέταση για κάθε ατύχημα στο οποίο εμπλέκεται πυρκαγιά, θα παρείχε κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την πραγματική αιτία θανάτου, ακόμη και για πολύ εκτεταμένα καμένα σώματα (2 κ.εκ. αίματος θα ήταν αρκετά για την εξέταση αυτή).
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας