Οι αποτιμήσεις της περιόδου της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας βρίσκονται στο επίκεντρο ενός αναστοχασμού γύρω από τις κατακτήσεις και τις ματαιώσεις αυτής της καθοριστικής για την ελληνική ιστορία πεντηκονταετίας. Στο συνέδριο «1974-2024: Η εποχή της δημοκρατίας και το μέλλον της», που διοργάνωσε στις 15-16 Νοεμβρίου το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, παρουσιάστηκε έρευνα κοινής γνώμης, που διεξήχθη σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών Prorata, στο πλαίσιο της οποίας διατυπώθηκαν μια σειρά από ερωτήματα γύρω από διαφορετικές εκφάνσεις της δημοκρατικής εμπειρίας των Ελλήνων και Ελληνίδων πολιτών σε αυτή την πεντηκονταετία. Στο παρόν προδημοσιεύονται ευρήματα που διασταυρώνονται και με την προηγούμενη ψήφο των ερωτώμενων (στις ευρωεκλογές του 2024) με σκοπό να χαρτογραφηθούν οι σχέσεις ανάμεσα στις εκλογικές βάσεις των Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. και ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., έτσι όπως αυτές διαμορφώθηκαν τον Ιούνιο του 2024.
Τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1981 αποτιμά θετικά το 76% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του 2024, το 85% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. και μόλις το 29% των ψηφοφόρων της Ν.Δ. Οι αντίστοιχες κατανομές για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης είναι 84%, 80% και 39%, για την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση 54%, 79% και 88%, για την είσοδο της χώρας στο ευρώ 25%, 64% και 69%, για το δημοψήφισμα του 2015 58%, 8% και 3% και για τη Συμφωνία των Πρεσπών 76%, 26% και 9%.
Φαίνεται λοιπόν ότι σε κεντρικές συστημικές επιλογές της ελληνικής πολιτικής τάξης σε σχέση με την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας, όπως επίσης και σε επιλογές που είναι ταυτισμένες με την περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, υπάρχει σύγκλιση ανάμεσα στους ψηφοφόρους του παλαιού δικομματισμού. Οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ συγκλίνουν με αυτούς του ΣΥΡΙΖΑ στον τρόπο με το οποίο αποτιμούν ζητήματα της περιόδου 1981-1985, όπου διαπιστώνεται η υπαρκτή απήχηση της τομής «Δεξιά/αντι-Δεξιά» που είχε διαμορφωθεί τότε σε συνθήκες αποκλίνοντος και ανταγωνιστικού δικομματισμού. Είναι σαφές ότι η χρονικά εγγύτερη κυβερνητική εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ και η πραγματικότητα του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου εξακολουθεί να φέρνει πιο κοντά τους ψηφοφόρους ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. σε σχέση με παλαιότερες εμπειρίες των πρώτων κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ.
Ως προς την αποτίμηση του έργου κυβερνήσεων της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, φαίνεται πως οι κυβερνήσεις Κωνσταντίνου Καραμανλή (1974-1980) και Ανδρέα Παπανδρέου (1981-1989) ως καταστατικές για τη συγκρότηση της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας απολαμβάνουν από σχετική ώς υψηλή αποδοχή. Η πιο χαμηλή θετική αποτίμηση των κυβερνήσεων Καραμανλή έρχεται από ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ (47%) και η αντίστοιχη των κυβερνήσεων Παπανδρέου από τους ψηφοφόρους της Ν.Δ. (46%). Από εκεί και πέρα οι ψηφοφόροι ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. συγκλίνουν στην αρνητική αποτίμηση των κυβερνήσεων Τζαννετάκη, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, Σαμαρά (2012-2015) και Κυριάκου Μητσοτάκη (2019-2024). Οι ψηφοφόροι της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. συγκλίνουν στη θετική αποτίμηση των κυβερνήσεων Σημίτη (1996-2004) και στην αρνητική των κυβερνήσεων Τσίπρα (2015-2019) –θετική αποτίμηση για τις τελευταίες προέρχεται από το 83% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Οι τρεις κομματικές βάσεις, τέλος, συγκλίνουν στην αρνητική αποτίμηση των κυβερνήσεων Κώστα Καραμανλή (2004-2009) και των κυβερνήσεων Γιώργου Παπανδρέου (2009-2011).
Ενδιαφέρουσες είναι οι χαμηλές θετικές αποτιμήσεις δύο κυβερνήσεων της Ν.Δ. από τους σημερινούς ψηφοφόρους του κόμματος, η απόρριψη από τους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. των δύο κυβερνητικών εγχειρημάτων στα οποία συμμετείχε το κόμμα στην περίοδο της κρίσης και η απόρριψη της κυβέρνησης Τζαννετάκη του 1989 από τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ. Προκύπτει δηλαδή μια άμβλυνση της τομής «Δεξιά/αντι-Δεξιά», ιδίως σε ό,τι αφορά τις κυβερνήσεις Σημίτη, όταν οι πολιτικές των κομμάτων του δικομματισμού βρίσκονταν σε συγκλίνουσα τροχιά, καθώς και η επιμονή της αντι-ΣΥΡΙΖΑ προκατάληψης στους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. αλλά και η ύπαρξη μιας κριτικής τάσης στη βάση της Ν.Δ. απέναντι σε Κώστα Καραμανλή και Αντώνη Σαμαρά.
Oι αποτιμήσεις, τέλος, της πολιτικής πορείας των πρωθυπουργών της Μεταπολίτευσης επιβεβαιώνουν τις παραπάνω τάσεις: γενική θετική αποτίμηση των Κωνσταντίνου Καραμανλή και Ανδρέα Παπανδρέου, σύγκλιση θετικής αποτίμησης του Κώστα Σημίτη από τους ψηφοφόρους Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. και αρνητικής αποτίμησης του Αλέξη Τσίπρα (με 83% θετικών αποτιμήσεων στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.), σύγκλιση αρνητικής αποτίμησης των Κωνσταντίνου και Κυριάκου Μητσοτάκη από τους ψηφοφόρους των ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. και ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., σύγκλιση και των τριών εκλογικών βάσεων σε αρνητική αποτίμηση των Κώστα Καραμανλή, Γ. Παπανδρέου και Αντ. Σαμαρά.
Από τα παραπάνω προκύπτουν τα ακόλουθα συμπερασματικά σημεία: Πρώτον, η απόσταση μεταξύ των βάσεων της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. συνεχίζει σε σχέση και με προηγούμενες έρευνες του ΕΝΑ να είναι μικρότερη από ό,τι παλαιότερα. Πέραν των Καραμανλή και Παπανδρέου της πρώτης περιόδου της Μεταπολίτευσης, πρόσωπα-κλειδιά είναι ο Κ. Σημίτης και ο Αλ. Τσίπρας για θετικές και αρνητικές συγκλίσεις αντίστοιχα. Στη βάση του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. υπάρχει πλέον μια μεγαλύτερη από ό,τι παλαιότερα αρνητική αποτίμηση του Κυρ. Μητσοτάκη και των κυβερνήσεών του, ενώ οι αποτιμήσεις της κυβερνητικής εμπειρίας του ΣΥΡΙΖΑ παραμένουν πλειοψηφικά αρνητικές.
Ενδεχομένως μια υποθετική σύγκλιση του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. με μια Ν.Δ. υπό τον Κυρ. Μητσοτάκη να εξελίσσεται σε μια λιγότερο δημοφιλή επιλογή σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Αυτό δεν ισχύει όμως και για την ιδέα της σύγκλισης με τη Ν.Δ. Δεύτερον, είναι εμφανής η πολιτική απομόνωση του ΣΥΡΙΖΑ, ειδικά σε μια φάση κατακερματισμού και ρευστοποίησης της επιρροής του. Σίγουρα ο Αλ. Τσίπρας και η περίοδος της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ διαμορφώνουν έναν άξονα αναφοράς για τους περισσότερους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., αλλά πλέον οι θετικές αποτιμήσεις συγκεντρώνονται σε μια διαρκώς συρρικνούμενη εκλογική βάση. Τέλος, φαίνεται ότι η αποτίμηση των κεντροδεξιών κυβερνήσεων φανερώνει ρήγματα στη βάση της σημερινής Ν.Δ., τα οποία ενδεχομένως εξηγούνται είτε από την αλλαγή της σύνθεσης αυτής της βάσης με την προσθήκη πασοκογενών ψηφοφόρων, είτε από την πύκνωση εσωκομματικών διαιρέσεων στο κυβερνών κόμμα.
*Επίκουρος καθηγητής Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, συντονιστής Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης ΕΝΑ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας