Ενας πολιτικός ορμητικός σαν χείμαρρος

Ο σημαντικός, ορμητικός, έως και ισοπεδωτικός ενίοτε, αυτοσαρκαστικός και πολλές φορές αντιφατικός Θεόδωρος Πάγκαλος περνά στην Ιστορία. Εφυγε χθες από τη ζωή στα 85 του χρόνια. Τη θλιβερή είδηση του θανάτου του έκανε γνωστή η οικογένειά του. «Ο αγαπημένος μας Θόδωρος Πάγκαλος έφυγε από κοντά μας, ήσυχα στο σπίτι του, έχοντας δίπλα του την οικογένειά του και τους στενούς του συνεργάτες. Καλό ταξίδι, λατρεμένε μας. Θα σε θυμόμαστε πάντα με αγάπη», έγραφε η ανάρτηση στο Τwitter.

Επειτα από μια περίοδο σχεδόν 60 ετών αδιάλειπτης εμπλοκής στα δημόσια πράγματα, τα τελευταία περίπου 11 χρόνια είχε αποχωρήσει από την ενεργό πολιτική, ενώ αργότερα ενέσκηψαν και σοβαρά προβλήματα υγείας. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε χαρακτηριστεί ως μια εμβληματική φυσιογνωμία της νεότερης πολιτικής ιστορίας της χώρας, όντας επί σειρά ετών βουλευτής και κορυφαίος υπουργός του ΠΑΣΟΚ. Γεννημένος το 1938, γόνος οικογένειας στρατιωτικών. Ο συνονόματος παππούς του Θεόδωρος ήταν ο στρατηγός και δικτάτορας το 1925, ενώ ο πατέρας του ήταν ανώτατος αξιωματικός και από τους πρώτους πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας.

Η πολιτική του πορεία

Με σπουδές Νομικής και Οικονομικών, μπήκε από φοιτητής στα κοινά και οργανώθηκε μέσα από τις γραμμές της Αριστεράς. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Δημοκρατικής Κίνησης Νέων «Γρηγόρης Λαμπράκης», καθώς και της αριστερής οργάνωσης «Δημοκρατική Αντίσταση Σπουδαστών». Σε νεαρή ηλικία είχε δραστηριοποιηθεί στην ΕΔΑ και στο ΚΚΕ. Στη διάσπαση του 1968 ακολούθησε το ΚΚΕ εσωτερικού. Πήρε μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα, ενώ η χούντα των συνταγματαρχών τον τιμώρησε αφαιρώντας του την ελληνική ιθαγένεια, την οποία επανέκτησε μετά τη Μεταπολίτευση.

Από τα ιδρυτικά μέλη του ΠΑΣΟΚ, συνεργάτης και συνοδοιπόρος επί χρόνια του Ανδρέα Παπανδρέου, τον οποίο μάλιστα ο αείμνηστος ηγέτης του Κινήματος εκτιμούσε βαθιά για τις γνώσεις, τη σκέψη και την πολιτική ευστροφία και λέγεται ότι επιθυμούσε να αποτελέσει τον διάδοχό του στην προεδρία. Από τις πρώτες του απόπειρες να αναμιχθεί στα δημόσια πράγματα ήταν η υποψηφιότητά του για τον Δήμο Ελευσίνας το 1978, περιοχή όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και υπηρέτησε κατόπιν από τα δημόσια αξιώματα που κατέλαβε.

Το 1981 εκλέχτηκε βουλευτής Αττικής με το ΠΑΣΟΚ, όντας παρών στο Κοινοβούλιο για μια ολόκληρη τριακονταετία. Στην πρώτη κυβέρνηση Παπανδρέου ανέλαβε το υπουργείο Εμπορίου και μετέπειτα μετακινήθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών ως υφυπουργός. Εχει θητεύσει επίσης ως υπουργός Πολιτισμού. Το 2009, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, μετά την ευρεία νίκη του, τον έχρισε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και αναπληρωτή πρωθυπουργό.

Η υπουργική θητεία που τον σημάδεψε ήταν αυτή στο υπουργείο Εξωτερικών την περίοδο Σημίτη. Στα γεγονότα των Ιμίων το 1996, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Τύπου εκείνης της εποχής, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, είχε ρωτήσει τον Θεόδωρο Πάγκαλο τι θα πουν στον ελληνικό λαό σχετικά με την απομάκρυνση της σημαίας από τα ελληνικά Ιμια, για να λάβει την απάντηση «θα πείτε ότι τη σημαία την πήρε ο αέρας!».

Είχε ακόμη παραδεχτεί ότι συνηγόρησε υπέρ της αφαίρεσης της σημαίας, δηλώνοντας πως «σημαία-σύμβολο δεν είναι οποιοδήποτε πανί με τα εθνικά χρώματα βάζει ο καθένας κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες όπου και όποτε του καπνίσει. Σημαία-σύμβολο, και μάλιστα κάτω από τέτοιες περιστάσεις, είναι σημαία επίσημη, με σταθερή βάση, γερά προσδεμένη, φρουρούμενη και επιτηρούμενη».

Το 1999, όντας υπουργός Εξωτερικών, διαχειρίστηκε την υπόθεση του Αμπντουλάχ Οτζαλάν, ιδρυτή και ηγέτη του PKK, ο οποίος κατέφυγε στην Ελλάδα ενώ καταδιωκόταν από την Τουρκία. Χρεώθηκε τη σύλληψη και μεταφορά του στην Τουρκία, με συνέπεια ο ίδιος και τρεις υπουργοί να παραιτηθούν.

Η δήλωση που έγινε viral και είναι βέβαιο ότι θα τον ακολουθεί ακόμη και μετά τον θάνατό του είναι η περίφημη φράση του «Μαζί τα φάγαμε», που είχε πει σε συνεδρίαση Κοινοβουλευτικής Επιτροπής το 2010.

Σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να εξηγήσει τους λόγους της οικονομικής κατάρρευσης και την επιβολή μνημονίων, είχε πει ισοπεδωτικά, εξισώνοντας τις ευθύνες πολιτών και μερίδας του πολιτικού συστήματος: «Η απάντηση εις την κατακραυγή που υπάρχει εναντίον του πολιτικού προσωπικού της χώρας “πώς τα φάγατε τα λεφτά;”, που μας ρωτάει ο κόσμος, είναι αυτή: “Σας διορίσαμε. Τα φάγαμε όλοι μαζί. Μέσα στα πλαίσια μιας σχέσης πολιτικής πελατείας, διαφθοράς, εξαγοράς και εξευτελισμού της έννοιας της ίδιας της πολιτικής. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο συμμετείχαμε σε μη ορθολογικές πρακτικές και συμπεριφορές, στην πορεία του χρόνου, σε σχέση με τις δαπάνες και τα έσοδα του κράτους. Αυτό που λέμε “δημοσιονομική κρίση” είναι και δικό μας δημιούργημα».

Η «κίνηση των 4»

Σε σχέση με την κομματική του σταδιοδρομία στο ΠΑΣΟΚ, στην Ιστορία θα μείνει η συμμετοχή του στη λεγόμενη «κίνηση των 4» το φθινόπωρο του 1994, με τη συμμετοχή των Κώστα Σημίτη, Βάσως Παπανδρέου και Παρασκευά Αυγερινού. Απώτερος σκοπός, η διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου, του οποίου η υγεία ήταν κλονισμένη, μια πρωτοβουλία που όξυνε τα εσωκομματικά πνεύματα.

Αξέχαστες θα μείνουν ακόμη δύο στιγμές του Πάγκαλου: Η διεκδίκηση της δημαρχίας της Αθήνας το 1994 απέναντι στον Δημήτρη Αβραμόπουλο, τον οποίο είχε αποκαλέσει «κύριο Τίποτα». Τελικά έχασε τη μάχη, αφού μεταξύ άλλων του καταλογίστηκε αλαζονεία και ο Αβραμόπουλος, αν και αουτσάιντερ, βγήκε δήμαρχος.

Τέλος, μετά την αποχώρησή του από την πολιτική, είχε κόψει τους δεσμούς του με το ΠΑΣΟΚ και είχε αποκαλύψει ότι από το 2015 ψηφίζει τη Ν.Δ. (τον Αντώνη Σαμαρά και στη συνέχεια τον Κυριάκο Μητσοτάκη), υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων ότι «έχουμε εμφύλιο» (ΣΚΑΪ, 11/2018).

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε χρησιμοποιήσει βαρύτατους χαρακτηρισμούς για τον πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, είχε αποκαλέσει στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ «τραμπούκους της Αριστεράς», ενώ το 2011 είχε δεχτεί επίθεση με γιαούρτι σε ταβέρνα στα Καλύβια.

Συλλυπητήρια μηνύματα εξέδωσαν μεταξύ άλλων ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιωάννης Σαρμάς, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, καθώς και οι Κώστας Σημίτης, Γιώργος Παπανδρέου, Ευάγγελος Βενιζέλος κ.ά.