Χαμηλές πτήσεις στην οικονομία

Με τη χθεσινή ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ για το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) του 4ου τριμήνου του 2024, ολοκληρώνεται η εικόνα για το βασικό αυτό μακροοικονομικό μέγεθος το περασμένο έτος. Αν πάρουμε ως βάση αξιολόγησης τις προβλέψεις του προϋπολογισμού, τότε το ΑΕΠ στο σύνολο του έτους ξεπέρασε οριακά τον στόχο, καταγράφοντας αύξηση 2,3% έναντι πρόβλεψης για αύξηση 2,2%. Αν όμως πάρουμε υπόψη ότι το 2024 υπήρξε έτος «ωρίμανσης» για την υλοποίηση των έργων του ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τότε αυτή η οριακή αύξηση φαντάζει και είναι «χλομή».

Για να τοποθετήσουμε την αξιολόγηση της πορείας του ΑΕΠ σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, οι προσδοκίες ότι ύστερα από το 2019 το ελληνικό ΑΕΠ θα αναπτυσσόταν με υψηλούς ρυθμούς πάνω από 4% με βάση τη φόρμουλα του «πατημένου ελατηρίου» (καθώς είχε προηγηθεί η σωρευτική μείωσή του κατά 26% στα χρόνια της κρίσης) διαψεύστηκαν. Το «ελατήριο» αποσυμπιέστηκε μεν, αλλά όχι με ιδιαίτερη ορμή…

Αν πάλι κοιτάξουμε μπροστά, στα χρόνια ύστερα από το κλείσιμο του κύκλου του Ταμείου Ανάκαμψης, όταν θα τελειώσει η έκτακτη εισροή των 36 δισ. ευρώ των πόρων του που αντιστοιχούν στην Ελλάδα, τότε η πρόσφατη πρόβλεψη του ΔΝΤ φαντάζει δυσοίωνη. Συγκεκριμένα, το Ταμείο είχε προβλέψει ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας από το 2027 και ύστερα θα «προσγειωθεί» μεσοσταθμικά στο 1,2%.

Ασθμαίνει η κατανάλωση

Τα δύο πιο σημαντικά ευρήματα στην ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ είναι α) η μείωση της κατανάλωσης και β) η αύξηση των επενδύσεων. Μέχρι τώρα, η κατανάλωση υπήρξε βασικός στυλοβάτης του ΑΕΠ, αλλά τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2024 καταγράφουν κάμψη. Συγκεκριμένα, η συνολική τελική καταναλωτική δαπάνη παρουσίασε μείωση κατά 0,3% σε σχέση με το 4o τρίμηνο του 2023. Στα προηγούμενα τρίμηνα καταγράφηκαν αυξήσεις 0,5%, 0,7% και 1,7%. Είναι φανερό από τα στοιχεία ότι η κατανάλωση ασθμαίνει. Ιδιαίτερα η μείωση κατά το 4ο τρίμηνο, που περιλαμβάνει και σημαντικό μέρος των εορταστικών δαπανών, είναι χαρακτηριστική.

Οσον αφορά τις επενδύσεις, αυτές αυξήθηκαν ιδιαίτερα στο 4ο τρίμηνο του 2024 κατά 9% σε ετήσια βάση, δίνοντας ώθηση και στο ΑΕΠ. Η αύξηση είναι αναμενόμενη, καθώς το 4ο τρίμηνο του έτους γίνονται σημαντικές πληρωμές από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το δε 2024 πήραν ουσιαστικά «μπρος» οι πληρωμές προς τους τελικούς δικαιούχους στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης.

Οσον αφορά τις λοιπές συνιστώσες του ΑΕΠ, το 2025 δεν ήταν καλή χρονιά για το ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών (εμπορικό ισοζύγιο). Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών σε ετήσια βάση ανά τρίμηνο μειώθηκαν 4,9% το 1ο τρίμηνο ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν 4,6%, αυξήθηκαν 2,3% το 2ο τρίμηνο ενώ οι εισαγωγές αυξήθηκαν 9,7%, αυξήθηκαν 3,3% το 3ο τρίμηνο ενώ οι εισαγωγές παρουσίασαν αύξηση κατά 5,4% και, τέλος, αυξήθηκαν κατά 3,6% το 4ο τρίμηνο ενώ οι εισαγωγές αυξήθηκαν 2,4%.

Η μικρή υπεροχή του ποσοστού αύξησης των εξαγωγών το 4ο τρίμηνο σε σχέση με το ποσοστό αύξησης των εισαγωγών δεν ήταν ικανή να αντισταθμίσει τη μεγάλη υπεροχή του ποσοστού αύξησης των εισαγωγών στα τρία πρώτα τρίμηνα. Ετσι, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου το 2024 έφτασε στο ιλιγγιώδες 15% του ΑΕΠ!

Ολα αυτά, στον συνδυασμό τους, έφεραν το αποτέλεσμα της αύξησης του ΑΕΠ κατά 2,3%. Στα δύο πρώτα τρίμηνα υπήρξε υστέρηση σε σχέση με τις προβλέψεις (σε αμφότερα 2,1% έναντι προβλέψεων για 2,2%), συμφωνία με τις προβλέψεις στο τρίτο τρίμηνο (2,3%) και αύξηση 2,6% στο 4ο τρίμηνο, που «σήκωσε» το ΑΕΠ οριακά πάνω από τις προβλέψεις.