Στο κέντρο του προβλήματος τα λεφτά στο εξωτερικό

Σε αυτό το ζήτημα, η υπόθεση ότι είμαστε μπροστά σε φαινόμενο έλλειψης ρευστότητας διεθνώς, που θα κάνει μια χώρα με υψηλή εξάρτηση από τον εξωτερικό δανεισμό, όπως η Ελλάδα, ευάλωτη, δεν ευσταθεί. Τουλάχιστον όχι ακόμη: διεθνώς υπάρχει (και κυκλοφορεί με τρόπους και σε μορφές που εγκυμονούν τον κίνδυνο χρηματοπιστωτικού «κραχ») περίσσεια ρευστότητας (απότοκο των πολιτικών ποσοτικής χαλάρωσης των κεντρικών τραπεζών, της οποίας ο όγκος ελάχιστα έχει περιοριστεί).

Στην Ευρώπη ιδιαίτερα, υπάρχει πολλή διαθέσιμη ρευστότητα, αναλογικά υψηλότερη σε σχέση με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου τα υψηλά κρατικά ελλείμματα, το δυσθεώρητο χρέος και οι μεγάλου ύψους εκδόσεις κρατικών ομολόγων δεσμεύουν σημαντικό μέρος της ρευστότητας. Αμεσο πρόβλημα, λοιπόν, δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως μεσομακροπρόθεσμο, αφού κανείς δεν γνωρίζει πότε θα αλλάξει η διεθνής συγκυρία και θα εμφανιστεί πρόβλημα «σύσφιγξης» στη διαθεσιμότητα της διεθνούς ρευστότητας. Στρατηγικά, το πρόβλημα των συνεχόμενων υψηλών ελλειμμάτων στο ισοζύγιο κάποια στιγμή εμφανίζεται – και μαζί του συνήθως εμφανίζεται η χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική αστάθεια, ακόμη και ο κίνδυνος της χρεοκοπίας...

Ποιο είναι όμως το άμεσο πρόβλημα; Τα στατιστικά δεδομένα λένε ότι μεταξύ 2019 και 2023 το μεν ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 17,7%, οι δε καταθέσεις κατά 12,1%. Η διαφορά (5,5 εκατοστιαίες μονάδες) είναι σημαντική και σηματοδοτεί το εξής πρόβλημα: η αύξηση του ΑΕΠ δεν μεταφράζεται σε ανάλογη αύξηση των καταθέσεων. Το πρόβλημα γίνεται οξύτατο την τριετία 2021-2023, όταν το ΑΕΠ αυξήθηκε θεαματικά κατά 21,5%, ενώ οι καταθέσεις μόλις κατά 5%!

Η «μαύρη» οικονομία...

Είναι πανθομολογούμενο ότι η ελληνική οικονομία έχει έναν σεβαστό «μαύρο» τομέα, που δεν καταγράφεται στα επίσημα στατιστικά μεγέθη, ιδίως στις καταθέσεις και τη φορολογητέα ύλη. Ωστόσο, δεν υπάρχει επιχείρημα που να στηρίζει την υπόθεση ότι η «μαύρη» οικονομία έχει επεκταθεί και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό στην τριετία 2021-2023 – η ίδια η κυβέρνηση επαίρεται ότι με τις πρωτοβουλίες της στο θέμα της φοροδιαφυγής την περιορίζει δραστικά. Ο Γιάννης Στουρνάρας βλέπει ένα κενό περίπου 40 δισ. ευρώ μεταξύ εισοδημάτων και κατανάλωσης και το καταγράφει στη «μαύρη» οικονομία. Σε κάθε περίπτωση, είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι αυτή αυξάνεται, ώστε η αύξησή της να είναι η αιτία που μεγεθύνεται το πρόβλημα ότι οι ρυθμοί αύξησης των καταθέσεων δεν παρακολουθούν πλέον την αύξηση του ΑΕΠ.

Επίσης, η «μαύρη» οικονομία φαίνεται στην κατανάλωση και στο ΑΕΠ, καθώς μετατρέπεται σε τζίρο στον «λευκό» τομέα της οικονομίας. Πού βρίσκεται λοιπόν η κερκόπορτα της διαφυγής; Η απάντηση είναι απλή: ένα μέρος των κερδών (ή και του ενεργητικού) του «λευκού» τομέα της οικονομίας διαφεύγει στο εξωτερικό.

Η υπόθεση της διαφυγής ρευστότητας στο εξωτερικό δεν είναι καινούργια. Με τη μορφή της φυγής καταθέσεων, μας απασχόλησε στα χρόνια της κρίσης (2009-2015).

...οδηγεί στο εξωτερικό!

Οπως δείχνει ο πίνακας, ο ρυθμός φυγής καταθέσεων έκανε ένα πρώτο άλμα το 2012 σε σχέση με το 2011 και ένα ακόμη μεγαλύτερο το 2015 σε σχέση με το 2014. Από το 2012 έως και το 2015, σε μία τριετία, χάθηκαν 61 δισ. καταθέσεων! Δημοσιεύματα της εποχής ήθελαν τη διαφυγούσα στο εξωτερικό ρευστότητα να ανέρχεται σε 30-40 δισ. ευρώ. Σε αυτήν προστέθηκαν τουλάχιστον άλλα 40 δισ. από τις καταθέσεις που χάθηκαν. Η σημερινή θεαματική απόκλιση μεταξύ ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ και ρυθμών αύξησης των καταθέσεων, είναι ισχυρή ένδειξη ότι η φυγή στο εξωτερικό συνεχίζεται.

Συνολικά, στο εξωτερικό έχουν διαφύγει περί τα 80 δισ. ευρώ ρευστότητας! Οι επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία κ.λπ. είναι πολύ μεγαλύτερου ύψους!

Οσον αφορά τα μισθωτά στρώματα στη «μαύρη» οικονομία, το εισόδημά τους πάει σχεδόν στο σύνολό τους στην κατανάλωση στο εσωτερικό. Για τα κέρδη όμως των επιχειρηματιών της «μαύρης» οικονομίας δεν ισχύει το ίδιο. Ιδιαίτερα αυτοί, έχουν λόγο να μεταφέρουν μέρος των κερδών τους στο εξωτερικό – και υπάρχουν χίλιοι τρόποι για να το κάνουν...

Τι πρέπει να γίνει;

Οσον αφορά τους ελεύθερους επαγγελματίες, ισχύει το ίδιο. Η «μαρίδα» των ελεύθερων επαγγελματιών χαμηλού εισοδήματος που πασχίζει να επιβιώσει, πλέον, με τον τεκμαρτό προσδιορισμό εισοδήματος, θα επιβαρυνθεί κατά μέσον όρο περισσότερο και από το πραγματικό της εισόδημα. Ο υπάρχων χώρος της φοροδιαφυγής εδώ αφορά αυτούς που ο τεκμαρτός προσδιορισμός τούς απαλλάσσει από ελέγχους, νομιμοποιώντας έτσι τη φοροδιαφυγή τους: αυτούς που συστηματικά φοροδιέφευγαν, δηλαδή τους ισχυρούς του χώρου, που τα εισοδήματά τους είναι υψηλότερα ή και πολύ υψηλότερα των όσων τεκμαίρονται με το νέο σύστημα προσδιορισμού. Αυτοί, επίσης, έχουν τα «μέσα» και την τεχνογνωσία να βγάλουν χρήματα στο εξωτερικό.

Οι μεγάλες εταιρείες που έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό μπορούν να ελιχθούν προστατεύοντας τα κέρδη τους με το να κρατούν τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό. Η κυβέρνηση, ακόμη και αν ήθελε, δεν μπορεί να κάνει τίποτε γι’ αυτό – ελεύθερη αγορά γαρ. (Θα μπορούσε πάντως ο πρωθυπουργός να στείλει επιστολή στην Κομισιόν για το πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο»...)

Οσοι δηλώνουν φορολογική έδρα στο εξωτερικό, ενώ έχουν στην Ελλάδα την οικονομική τους δραστηριότητα και την περιουσία τους, θα μπορούσαν να πιεστούν με πολλούς τρόπους, αλλά οι προτεραιότητες του υπουργείου Οικονομικών είναι η «μαρίδα» των αυταπασχολούμενων – ελεύθερων επαγγελματιών...